هشدار سرایت فرونشست زمین به تمام استان های کشور

پی ام آپلود- طبق داده‌های بازوی پژوهشی مجلس، در سال‌های ابتدایی دهه 1366 خورشیدی، روند افزایش منابع آب‌زمینی در ایران آغاز شد و امروز در دهه 1400 کشش با کسری معادل 13 میلیون مترمکعب آب موجود است. بر همین اساس از سالهای پایانی دهه 90 شاهد فرونشست در تمام استانهای کشور هس تیم هستیم. بر اساس آمار موجود در سال 98 پدیده فرونشست برای تمام استان‌های کشور گز ارش شد.

وضعیتی که در حال گسترش است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی می‌گویند وضعیت آتی بحران فرونشست در ایران در صورت داشتن برنامه اقدام مناسب و سریعاً امکان بهبود خواهد یافت. یکی از جنبه‌های نگرانی در رابطه با بحث فرونشست در آینده، آسیب پذیری بالا در مناطق شهری و کلانشهری تهران حتی با کمترین فرونشست وجود دارد.

در تهران بر روی طرح‌ها و بخش‌های مهم صنعتی و همچنین زیرساخت‌های حیاتی مرتبط با بخش‌های عمرانی وجود دارد که موقعیت‌های مستمر در این نقطه و نقاط مشابه را بیش از پیش مطرح می‌کنند. یکی از مسائل نگران کننده و پیچیده مشکل آسیب روزافزون فروست‌ها به اختصارهای حیاتی مانند حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی، کانال‌های انتقال زیر آب، انتقال و توزیع برق و… است. امروز کانال‌های انتقال آب در دشت‌های با نرخ فرونشست بالا مانند دشت قزوین چالش‌برانگیز شده است.

به باورهای مهم در مجموع یکی از مهم‌ترین جنبه‌ها و آسیب‌های پدیده فرونشست در آینده و در ایران بروز بحران‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیتی در صورت تداوم وضعیت موجود و جلوگیری از گسترش بحران توسط تمام ارگان‌های ذیربط است. این برنامه سپس ۱۰ پیشنهاد برای اصلاح وضعیت موجود به سیاستگذاران پیشنهاد می‌دهند.

بیشتر بخوانید: زندگی ۲۴ میلیون نفر در معرض خطر فرونشست زمین

فرونشست در ایران و جهان

فرونشست زمین به عنوان یکی از آثار ناگوار کسری آبخوان‌ها، دامنگیر بسیاری از نقاط جهان است. پدیده‌هایی که آن را گسترش می‌دهند، باعث آسیب جدی می‌شوند به بسیاری از جنبه‌های محیط زیستی، جتماعی و اقتصادی زندگی ساکنان مناطق آسیب دیده خواهند شد. یکی از مهم‌ترین آثار آن کاهش ذخیره آبخوان‌ها در نتیجه کاهش خلل‌موجو در مصالح آن است. اثری که می‌تواند حیاتی را در گستره وسیعی از مناطق آسیب‌دیده از بین ببرد و ممکن است منجر به مهاجرت و مشکلات اجتماعی و همچنین ایجاد امنیت شود.

به‌طور خاص در ایران برای تمام استان‌ها بازه‌ای از نرخ‌های ارزآوری شده است. به دلیل افزایش بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی و افزایش کسری تجمعی آبخوان‌ها در سال‌های اخیر، مقدار فرونشست زمین در بسیاری از نقاط کشور رو به افزایش است.

روند نگران‌کننده افزایش این کسری و عدم امکان‌پذیری آبخوان‌ها در کوتاه‌مدت، باعث نگرانی بسیاری از صاحبنظران و حوزه‌های آب م حیط شده است. راهکارهایی برای جلوگیری از بحران و نجات مناطق آسیب‌دیده طوس متخصصان و حوزه‌های مرتبط ارائه شده است. در ادامه برای تحقق این هدف، یعنی کنترل بحران کسری آبخوان‌ها و به تبع آن پدیده فرونشست زمین در مناطق آسیب دیده، بررسی مرکز پژوهش‌های مجلس 10 پیشنهاد مطرح شده است.

پیشنهاد یکم

نیاز به تجربیات کشور‌هایی است که به گونه‌ای است که می‌توان در آن با حل بحران برای ونشست زمین بهتر و موفق‌تری داشته باشد، مورد توجه مدیران و تصمیم‌گیری‌ها در نهادهای مرتبط قرار گیرد. در این راستا به دلیل ماهیت مهم بحران نیاز مراکز پژوهشی با وظیفه جمع‌آوری و مستندسازی راهکارها و راه‌حل‌های کارآمد بین‌المللی و حتی داخلی ایجاد و حمایت می‌شوند.

همچنین نیاز به ایجاد کارگروه‌های تخصصی کارآمدی در رابطه با تمام امکانات و جنب‌های پدیده‌های فرونشست پژوهش و بیان صورت‌نظر است. این جنبه‌ها از محیط زیست، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی لازم است به صورت مجزا مورد بررسی قرار گیرد و برای حالت هر کدام از آن‌ها راهکارها و شرایط برون‌رفتی پیش‌بینی ش.

پیشنهاد دوم

نیاز به وضعیت اقتصادی آسیب‌دیدگی در حوزه‌های مختلف محیط زیست، اجتماعی، اجتماعی و احیانه امنیت ملی در پدیده‌های خلال پدیده فرونشست طی سالیان اخیر بحث و بررسی است. اسناد مستند و ثبت این آسیب‌ها در تمام نقاط کشور و مدیرانی که می‌توانند از پدیده‌های فرونشست در این حوزه‌ها به صورت مستقیم و شفاف در اختیار تصمیم‌گیری، ارشد و سیاستگذاران حوزه‌های مختلف قرار گیرند. این تصمیم‌ها به آگاهی بیشتر از تصمیم‌گیری برای توسعه این مسئله در آینده می‌شوند و به نظر می‌رسد، اقدامی و فوری آن‌ها برای جلوگیری از وخامت مکان د رآینده می‌انجامد.

پیشنهاد سوم

به باور باور نیاز است روند مستندسازی و رصد نرخ فرونشست در مناطق مختلف کش و با دقت بالاتری نسبت به قبل و با کمک تجهیزات به‌روز موجود در جهان انجام شود.

در این رابطه روند ورود سامانه‌های مرتبط با پایش و ثبت این پدی ده در کشور نیاز است. به دلیل عدم قطعیت‌های مرتبط با مسئله آب‌زمینی و عدم اطمینان کافی از مقدار و اقعی کسری تجمع آبخوان‌های ویژه در مناطق با برداشت‌های غیرمجاز بالا، نیاز به ساما نه‌ها با توجه به ویژگی‌های بالاتر در مناطق بحرانی و کمتر ثبت شده و گزارش داده شده را انجام می‌دهد. دهنده

پیشنهاد چهارم

ایجاد سامانه‌های اطلاعاتی و ثبت نام برای پایش همزمان مصرف و همچنین ارزیابی یک نیاز اساسی است. تولید مستقیم با افزایش تعداد نقاط بهره برداری (خصوصیات چاه‌های غی رمجاز)، ایجاد یک سیستم اطلاعاتی ثبت برخط در سطح ملی و با مدیریت محلی مانند آنچه در سدهای کشور وجود دارد را بیش از پیش می‌کند.

مهم این سیستم اطلاعاتی به ویژه در ثبت و گزارش داده های آماری بر اساس مشاهدات و میدانی منظم و دقیق برای پیش بینی شرایط بهتر در آینده خصوصی در جهت پیشگیر ی از وخامت بحران در مناطق با وضعیت بهتر از لحاظ اقتصادی است.

پیشنهاد پنجم

با توجه به اهمیت بودن نرخ فرونشست در نقاط مختلف کشور، نیازی است که در مناطق مختلف کشور، منطقه ای فوری به مناطقی با توجه به شرایط محیطی مورد نیاز باشد. بنابراین، حجم از تجهیزات پایش وضعیت، نیرو‌های گشت‌وگذار و با زرسی، کنترل‌های میدانی مانند پُر و مسلوب المنفعه چاه‌های غیرمجاز و چاه‌های مجاز کم‌زده و مشکل‌زا در کنار منابع مالی و انسانی در آن مناطق می‌شود. این برای این است که بتوان در زمان نسبتا کوتاهی کمک کند، کنترل کرد.

علاوه بر این، اعمال، قوانین و سازوکارهای محلی در مناطق بحرانی یک نیاز است. نیاز است در مناطق با رتبه فروش بالاتر سازوکارهای محلی و قوانین قوی‌تری هر چند کوتاه‌مدت یا میان‌مدت اعمال شود. این موضوع نباید به اعمال نظر سلیقه‌های خارج از اصول کارشناسی و مدیریت بحران در نواحی آسیب‌دیده تعبیر شود.

یکی از برنامه ها و ابزارهای قانونی برای این منظور، طرح احیا و بین بخشی از آب زیرزمینی است. برای بالا بردن از پرو ژه‌ها ناموفق بوده است، اما نیاز به کاهش مناطق آسیب‌دیدگی دارد، این برنام ه و احینا سایر برنامه‌های مکمل و بهتر، با سرعت و دقت بالاتر اجرا شود.

پیشنهاد ششم

در ایجاد یک عزم ملی برای مقابله با بحران رو به رشد فرونشست زمین در کشور، نیاز به همکاری میان نهادهای مختلف و ارگان‌های اجرایی برای مدیریت بحران و دوری از اختلافات سنتی و مرسوم بین سازمانی شکل می‌گیرد.

در این راستا نیاز به حمایت‌های آموزشی، فنی، مالی، نیروی انسانی و حتی رسانه‌های مناسبی در حل مسئله در کشور ایجاد می‌شود. علاوه بر این در این زمینه، توسعه، حمایت و تدوین سایر برنامه‌های تولید از طرح‌ها و همکاری‌های نزدیک به ارگان‌ها در کشور نیازی مهم و اساسی برای برداشتن همه موارد اضافی در حوزه کشاورزی است.

در این راستا صنایع توسعه با آب‌بری کمتر، حمایت از سایر صنایع مانند صنعت گردش، حمایت از مشاغل خانگی و مرتبط با توسعه ویژه در مناطق روستایی و به‌طورکلی‌تر ترویج برنامه‌های توسعه مشاغل در سطح ملی، نیازهایی است که باید برای کمک به بهبود کارها انجام شود. شرایط در کشور در زمان کوتاهی پیگیری و اجرا می شود. فوریت‌بخشی به اجرای این مسئله، نهایتاً به کنترل بحران فرونشست در نقاط مختلف ک شور می‌انجامد.

پیشنهاد هفتم

توسعه، تقویت و حمایت از نهادهای اجتماعی، تشکل‌های صنفی وابسته به کشا ورزان و سایر بهره‌برداران بخش‌های صنعتی، سازمان‌های مردم‌نهاد و نخبگان و نی‌روی مورد اعتماد مردم در مقابله با پدیده فرونشست، جدی و حیاتی است.

در این میان نیاز به مشارکت نهادهای مرتبط به فرم سنتی آن کاهش یافته و چاره اندیشی برای حل بحران با سایر نهادها است. عمق بحران در منا طق با آسیب بالا، به بیشتر مردم و نهادهای اجتماعی درباره آن می شود و نباید حمایت و اعتماد آنها را در پی داشت.

پیشنهاد هشتم

یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش از روی حوزه آب و محیط زیست در کشور، به کارگیری نیروی انسانی کارآزموده، ماهر و دغدغه مند است. نیاز اساسی در حال حاضر، افزایش قدرت علمی و مدیریتی کشور در مواجهه با بحران‌های حوزه‌ها از طریق سپردن مسائل حساس به افراد دارای تخصص مرتبط و دانش کافی است.

در این راستا، بسترها و برنامه‌های مناسب به منظور کارگیری نخبگان و متخصصان این حوزه‌ها و جلوگیری از مهاجرت آنها، یک ضرورت، مسئولیت و وظیفه ملی به منظور ایجاد بسترها و برنامه‌های مناسب است. تأثیرات و ارتباط‌های توجه به این مسئله بر روی وضعیت نهایی فرونشست و کنترل استفاده از مخرب آن کارناپذیر است.

پیشنهاد نهم

یکی از مباحث مهم در روند بحران، آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی دقیق، به موق و شفاف کردن این بحران‌ها از طریق ابزارها و امکانات موجود است. در این رابطه مباحث مربوط به آب زیرزمین و فرونشست زمین به روز جامعه و محافل آموزشی در تمام مقاطع تحصیلی تبدیل به امیدی است که باید در رابطه با بحران در جامعه به وجود آید. نیاز است این مسئله به صورت جدی و فوری به مباحث آموزشی همه مقاطع تحصیلی وارد ش ود. همچنین در بستر اثربخش رسانه‌های جمعی، باید برنامه‌های آموزشی و تخصصی مورد نیاز جهت تشریح اصولی و پیامدهای بحران ایجاد شود.

آخرین پیشنهاد

در زمینه اعمال و تبدیل قانون و سند بالادستی باید از این اصل مهم باشد که مناب آب به آبهای زیرزمینی یک ثروت و سرمایه ملی است، صیانت و حراست. باید به بهترین وجه ممکن از تعرض و آسیب به منابع آب زیرزمینی در گستره جغرافی ایی کشور ممانعت شود. لزوم اعمال این اصل بنیادین باید به آن تبدیل شود که هیچ دستگاهی، صنف، گروه و فر د می‌تواند به خود اجازه رفتار سلیقه‌ای با منابع آب زیرزمینی و همچنین رویارویی سلیقه‌ای با سازوکارهای قانونی، کنترلی و نظارتی مرتبط با آن را بدهد.

در این راستا نیاز به آسیب و تعرض به این سرمایه‌گذاری ملی تا حد م عقولی بالا باشد تا به سودجویان و قانون‌گریزان اجازه سوء استفاده از آن را ندهد. در این صورت می‌توان به حل بحران آینده در آب‌های زیرزمینی و پدیده فرونشست زمین در کشور امیدوار بود.

منبع: روزنامه اعتماد