شاید دهه 60 یکی یکی از تاریخ سازترین دهه های سینما و سینمای ایران به شمار می رود. دهه ای که کارگردانانی چون علی حاتمی، داریوش مهرجویی، عباس کیارستمی و بهرام بیضایی به سینمای ایران معرفی شدند و راه جدیدی را برای دیگر کارگردانان باز کردند تا سینمای ایران را به جایگاه امروزی پس از پیروزی انقلاب اسلامی برسانند.
سینمای دهه 60 با فیلم های عصر ما بسیار متفاوت است. پیروزی انقلاب اسلامی و وقوع جنگ تحمیلی سینما را برای سینماگران آن دوره سخت‌تر کرد. با این حال کارگردانان ما فیلم های ماندگاری ساختند. امروز با ما همراه باشید تا 10 مورد از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 را مرور کنیم.
1- مادر (1368)
کارگردان علی حاتمی
بازیگران
رقیه شیره آزاد، اکبر عبدی، محمدعلی کشاورز، امین تارخ، فریماه فرجامی، اکرم محمدی.
جمشید هاشم پور، حمید جبلی، حمیده خیرآبادی
فیلم سینمایی «مادر» به نویسندگی و کارگردانی علی حاتمی. یکی یکی از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 به شمار می رود که البته در زمان اکران با همه فروش فوق العاده ای که داشت مورد انتقاد منتقدان و متهم به واپس گرایی و سنت گرایی نیز قرار گرفت. اما به نظر من می توان مادر را از آن دسته فیلم هایی دانست که به مرور زمان ارزش بیشتری پیدا می کند.
خلاصه فیلم: پیرزنی (رقیه سخا آزاد) که در خانه سالمندان زندگی می کند. روزهای آخر عمرش به خانه قدیمی اش برمی گردد، پیش فرزندانش که هر کدام مشغله های خاص خود را دارند. داستان آخرین روزهای زندگی یک مادر و حال و هوای فرزندانش را روایت می کند.
2- هامون (1368)
کارگردان داریوش مهرجویی
بازیگران: خسرو شکیبایی، عزت الله تزامی، بیتا فرهی، فتحعلی اویسی
برخلاف فیلم مادر، هامون از همان ابتدای اکران مورد توجه منتقدان قرار گرفت. این فیلم رتبه بندی شد یکی این فیلم به عنوان یکی از بهترین فیلم های تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است.
می توان گفت فیلم هامون به مرور در ایران تبدیل به یک «کالت» شد. فیلم کالت اثری است که طرفداران زیادی دارد که مدام دیالوگ ها و صحنه های فیلم را مرور می کنند و اتفاقات فیلم را در زندگی واقعی منعکس می کنند. احتمالا دیالوگ معروف «این زن سهم منه حق منه عشقم طلاق نمیگیرم» را از زبان طرفداران این فیلم شنیده اید.
جالب است بدانید خسرو شکیبایی قبل از ایفای نقش در این فیلم بازیگر مشهور سینما بود. نبود و فیلم هامون سکوی پرتاب او به سینمای ایران شد.
خلاصه داستان : فیلم هامون حول محور مردی به نام حمید هامون (خسرو شکیبایی) می باشد که به دلیل عشق فراوان به همسرش مهشید (بیتا فراهی) می باشد. زندگی او در حال فروپاشی است.
حمید همزمان در حال نگارش رساله ای با عنوان «عشق در ادیان ابراهیمی» است که به نتیجه مطلوبی نیز نرسیده است. همه این مشکلات باعث شده است که هامون به طور ویژه درگیر تأمل و مراقبه در این موضوع شود و به دنبال راه حلی برای حل مشکلات عاطفی خود باشد.
3- باشو غریبه کوچک (1364)
کارگردان بهرام بیضایی
بازیگران: سوسان تسلیمی، عدنان عفراویان، پرویز پورحسینی
فیلم باشو غریبه کوچ در سال 1364 ساخته شد که پس از چند سال توقیف سرانجام در سال 1368 اکران شد. بیضایی می گوید ایده این فیلم را در سفر به شمال و دیدن مهاجران جنوبی به ذهنم خطور کرده است و از خود می پرسد اولین جنوبی که به اینجا آمده چه حسی داشته و چگونه با او کنار آمده است. محیط زیست؟
این فیلم در نظرسنجی های مختلف بین المللی در رده بهترین فیلم های تاریخ سینمای ایران قرار گرفته است.
داستان فیلم: باشو (عدنان عفراویان) نوجوانی است که خانواده خود را در جنگ تحمیلی از دست داده و مجبور است جنوب را به مقصد خانه ای جدید ترک کند. او بدون اینکه بداند به منطقه ای در شمال می رود. زنی به نام نای (سوزان تسلیمی) از باشو مراقبت می کند. باشو که حتی زبان این خطه را هم نمی داند، آرام آرام شیوه جدید زندگی را یاد می گیرد.
4- گلنار (1367)
کارگردان کامبوزیا پرتوی
بازیگران: غزل شکری، شهلا ریاحی، محرم بسیم، اکبر دودکار
کامبوزیا پرتوی مدت ها به عنوان کارگردان سینمای کودک و نوجوان شناخته می شد. او در فیلم گلنار نمایی فانتزی زیبا از دنیای کودکان دارد. فضای رنگارنگ و استفاده از طبیعت شمال کشور در کنار موسیقی شاد و ماندگار باعث شد این فیلم پس از گذشت 30 سال همچنان برای کودکان و بزرگسالان جذاب باشد. می توان گفت گلنار از داستان عامیانه انگلیسی «دختری با کلاه گیس طلایی و سه خرس» الهام گرفته شده است که با نمادهای ایرانی تلفیق شده است.
داستان فیلم : گلنار دختر یتیمی است که با مادربزرگ و پدربزرگش زندگی می کند. روزی باد دستمالی را که مادربزرگ برایش دوخته بود به جنگل می برد. گلنار در جنگل به دنبال دستمال گم می شود و خود را در خانه خرس ها می بیند. حالا او باید راهی برای فرار و بازگشت به خانه پیدا کند.
5- مستاجرین (1365)
کارگردان داریوش مهرجویی
بازیگران
عزت الله نظامی، اکبر عبدی، حسین سرشار، حمیده خیرآبادی، رضا رویگیری، فریماه فرجامی، ایرج راد
به راحتی می توان گفت که ساخت یک فیلم کمدی در دهه 60 با توجه به شرایط التهابی کنونی کار بسیار آسانی بود. نبود و مهرجویی متهم به بی توجهی به شرایط روز با ساختن سکونتگاه شد. تا جایی که محسن مخملباف نوشته بود «من حاضر بودم نارنجک را به خودم ببندم و مهرجویی را در آغوش بگیرم و با هم به آن دنیا برویم» و آن را فیلمی ضد انقلاب دانست.
با این حال، اجاره‌نشین‌ها تنها فیلم طنز داریوش مهرجویی بود، فیلمی اجتماعی. که مشکلات آن روزهای ایران را به خوبی به تصویر می کشید. و امروزه با توجه به اینکه بیش از 30 سال از ساخت این فیلم می گذرد، همچنان می توان به راحتی فیلم The Permissives را بارها و بارها تماشا کرد. وی این فیلم را یکی از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 دانست.
داستان فیلم: ساختمانی در حاشیه شهر بدون وارث مانده است. عباس آقا (عزت الله تزامی) مدیر ساختمان که خودش در آنجا زندگی می کند با همکاری مشاور املاک سعی در تصاحب آن ملک دارد. اما ساختمان اصلا وضعیت خوبی ندارد و هیچکس در این مدت به آن رسیدگی نکرده است.
6- خانه دوست کجاست؟ (1365)
عباس کیارستمی کارگردان
بازیگران: بابک احمدپور، احمد احمدپور، خدابخش دفاعی
می توانید فیلم (خانه دوست کجاست؟) را تماشا کنید. یکی از بهترین آثار عباس کیارستمی و همچنین یکی یکی از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 محسوب می شود. این فیلم حول محور دوران کودکی دبستان و دنیای کودکی او می چرخد. اما به جرات می توان گفت که این فیلم فراتر از یک فیلم شاعرانه کودکانه است که دنیای کودکی را در آن می توان یافت.
بالاخره (خانه دوست کجاست؟) توانست موج جدیدی را در صنعت سینما راه بیندازد و تقلید از این سبک فیلم افزایش یافت. فیلم هایی که به جز چند استثنا نتوانستند به کیفیت و تکامل کیارستمی دست یابند.
داستان فیلم: یک بچه مدرسه ای روستایی متوجه می شود که تکالیف دوستش را اشتباه گرفته است. او برای جلوگیری از اخراجش به بهانه خرید نان از خانه خارج می شود و راه سختی را در پیش می گیرد تا دفتر را به صاحبش در روستای همسایه برساند.
7- دونده (1363)
کارگردان امیر نادری
بازیگران: مجید نیرومند، موسی ترکی زاده، علیرضا غلام زاده، علی پاسدارزاده
دونده اولین فیلم ایرانی پس از انقلاب بود که مورد توجه جشنواره های خارجی قرار گرفت. شما می توانید جرأت کنید این فیلم را اگر نه بهترین نامید. یکی او تعدادی از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 را خواند. The Runner در سال 1364 اکران شد و نظرات مثبت اکثر منتقدان را دریافت کرد. شاید نادری با این فیلم می‌خواست بفهمد «آزادی در رهایی است».
داستان فیلم: امیرو (مجید نیرومند) پسری تنهاست که آرزوی مهاجرت به آن سوی خلیج فارس را در سر می پروراند. اما اوضاع بد و آشفته مالی او را وادار می کند تا قوطی های خالی جمع کند، کفش های واکس بزند و آب یخ و این قبیل چیزها را بفروشد. تا اینکه امیرو متوجه می شود که باید بیشتر بیاموزد تا بداند در آن سوی آب چه می گذرد. بنابراین برای یادگیری الفبا به مدرسه شبانه می رود.
8-دوچرخه مسابقه (1367)
کارگردان محسن مخملباف
بازیگران: محرم زینال زاده، اسماعیل سلطانیان، محمدرضا کسرایی، مهشید افشارزاده
Bicycle Run (به فارسی: بيكيك سوار) به نویسندگی و کارگردانی محسن مخملباف در سال 1367 اکران شد. مخلمباف با فیلمی غنی و عمیق به مشکلات مردم سرزمینی پرداخته است که کمتر درک می کنیم. شیوه تلخ و دردناک روایت این داستان بی رحمانه به دنبال اثبات جبر تغییر ناپذیر چرخ زندگی است. همچنین محرم زینل زاده با بازی خوب و بی نقص خود احساسات عمیقی را در بیننده برمی انگیزد.
داستان فیلم: نسیم (محرم زینل زاده) یک مهاجر افغان است که به همراه خانواده خود به پاکستان پناهنده شده است. ازغر همسر نسیم مریض است و نیاز به جراحی دارد، اما نسیم برای درمانش پول کافی ندارد و هر کاری که می کند توان پرداخت هزینه های درمان را ندارد. مرد مسافر (اسماعیل سلطانیان) به او پیشنهاد می کند یک هفته بدون توقف در میدان شهر دوچرخه سواری کند. و در مقابل هزینه عمل همسرش را دریافت کند. نسیم که در گذشته قهرمان دوچرخه سواری بود این شرط را می پذیرد.
9- شاید زمانی دیگر (1366)
کارگردان بهرام بیضایی
بازیگران سوسن تسلیمی، داریوش فرهنگ، علیرضا مجلل
بزرگترین انتقادی که همیشه به بهرام بیضایی وارد است این است که او قاب سینما را با صحنه تئاتر اشتباه می گیرد که برای فیلم مایه تاسف است. اما می دانیم که سینمای بیضی یک سینمای تکرار نشدنی و بی نظیر است. اما هنوز هم می توان گفت شاید زمانی دیگر یکی این یکی از ساده ترین فیلم های بیضی است. در رای گیری مجله صنعت سینما در سال ۱۳۸۶، موسیقی متن این فیلم ساخته بابک بیات به عنوان بهترین موسیقی فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شد.
داستان فیلم : مدبر (داریوش فرهنگ) گوینده مستندهای تلویزیونی است. در حین ضبط مستند جدید، همسرش کیان (سوسان تسلیمی) را می بیند که سوار ماشین مرد دیگری می شود که عتیقه فروش است و اسمش حق نگر است. مدبر مشکوک می شود و تحقیق می کند و متوجه نگرانی و اضطراب کیان در پشت رفتارش می شود و متوجه می شود که او رازی را پنهان کرده است.
10- عروس (1369)
کارگردان بهروز افخمی
بازیگران: ابوالفضل پورعرب، نیکی کریمی، عباس امیری مقدم
عروس را می توان فیلمی دانست که در دهه 70 به سینمای ایران مسیر تازه ای بخشید. در دهه ای که فیلم ها پر از نماد و پند و اکران شبیه به عصر تئاتر بود، بهروز افخمی فیلمی ساخت که حال و هوای تازه ای به سینمای ایران داد. سید مرتضی آوینی در نقد خود نوشت: افخمی مخاطب را دست کم نگرفت. نه می خواست خود را با حرف های خودپسندانه به مردم نشان دهد و نه به مردم طعنه می زد که شما متوجه نمی شوید.
داستان فیلم: حمید خوش مرام (ابوالفضل پورعرب) جوانی است که به تازگی از دانشگاه فارغ التحصیل شده و عاشق دختری به نام مهین (نیکی کریمی) است. اما پدر مهین به دلیل وضعیت بد مالی حمید با ازدواج آنها مخالفت می کند و به همین دلیل حمید برای بهبود وضعیت مالی خود به قاچاق مواد مخدر روی می آورد. بالاخره رضایت پدر مهین را می گیرد.
حمید و مهین در ماه عسل به شمال سفر می کنند. اما در راه با زنی تصادف می کنند و حمید از ترس فرار می کند. این حادثه باعث ایجاد بحران در زندگی حمید می شود که منجر به دگرگونی درونی می شود.
نتیجه
سعی کردیم 10 تا از بهترین فیلم های ایرانی دهه 60 که شاید این روزها کمتر در مورد آنها صحبت می شود را به شما معرفی کنیم. دوست دارید به چه فیلم های دیگری اشاره کنیم؟ در مقاله بعدی در مورد کدام دهه صحبت کنیم؟
بهترین فیلم های دهه 60 کدامند؟
هامون مستاجر مادر کمی غریبه خانه دوست کجاست؟ و…
بهترین کارگردانان دهه 60 چه کسانی هستند؟
بهرام بیضایی، علی حاتمی، عباس کیارستمی، داریوش مهرجویی…
بهترین بازیگران دهه 60 چه کسانی بودند؟
عزت الله نظامی، علیرضا خمسه، فریماه فرجامی، علی نصیریان، داود رشیدی، محمدعلی کشاورز