عصر جمعه 3 مارس فروردین در سال 1403 در خانه «گفتارها» در شبکه اجتماعی کلاب هاوس، جلسه ای با عنوان «نوروز در گذر اعصار; خاستگاه و توسعه مفهوم نوروزی با سخنرانی حبیب الله اسماعیلی مورخ، نویسنده و پژوهشگر و محمدعلی عزت زاده پژوهشگر حوزه ایران شناسی ارائه شد.
به گزارش مگتو، نشست خانه هدیه این هفته حال و هوای نوروزی داشت و در این نشست علاوه بر صحبت های سخنرانان درباره نوروز و تاریخچه آن، تصنیف های آوازی با موضوع نوروز نیز پخش شد.
مجری این نشست که به همت مجید تفرشی مدیر خانه بیان برگزار شد، محمدرضا مهاجری بود. در زیر خلاصه ای از صحبت های آقای اسماعیلی و آقای عزت زاده را مشاهده می کنید.
محمدعلی عزت زاده اولین سخنران این نشست گفت: همانطور که در یک محدوده جغرافیایی، ایران سیاسی وجود دارد، ایران فرهنگی بزرگی هم داریم که از آن به عنوان سرزمین اجدادی تمدن ایرانی یاد می شود. نوروز در سراسر ایران بزرگ فرهنگی جشن گرفته می شود.
قبل از دوره هخامنشی، آیین نوروزی نیز وجود داشته است، اما آثار روشن و مشخصی از نوروز از دوره هخامنشیان باقی مانده است. آثاری از نوروز در تخت جمشید وجود دارد. اسنادی وجود دارد که نشان می دهد پادشاهان ساسانی به تخت جمشید رفته و نوروز را در آنجا جشن گرفته اند.
حتی برخی کشورهای همسایه که ضد ایرانی هستند و عناصر هویتی ایرانی را انکار می کنند، امروز تلاش می کنند پرچم نوروز را در دست بگیرند و آن را از آن خود بدانند. با این حال سعی کردند نوروز را حذف کنند. به هر حال ما ایرانی ها حداقل چهار هزار سال است که نوروز را جشن می گیریم.
ریشه نوروز در بین النهرین باستان پیدا شده است. مقداد بهار معتقد است که سومریان نوروز را اختراع کردند. اما خودش می گوید که سومری ها هم از ایرانیان مهاجر بوده اند. این را هم اضافه کنم که بین النهرین باستان حدود 2500 سال پیش بخشی از ایران شد و هر آنچه در آنجا بود به تمدن ایرانی اضافه شد.
دلیل بقای تمدن ایرانی در وهله اول جذب فرهنگ های دیگر است. به طور کلی فرهنگ ایرانی پذیرای فرهنگ ها بوده و آنچه را که مناسب فرهنگ ایرانی است پذیرفته است.
امروز نوروز به عنوان یکی در سطح جهان به عنوان یکی از شاخص های برجسته هویت ایرانی به شمار می رود. حتی روسای جمهور ایالات متحده آمریکا سال هاست که نوروز را تبریک می گویند. نوروز در یونسکو به عنوان یکی به عنوان یک میراث جهانی ثبت شده است.
این موضوع بسیار مهم است؛ زیرا سایت های میراث فرهنگی ثبت شده در یونسکو مورد توجه و پژوهش قرار می گیرند. به هر حال یکی یکی از راه های تقویت هویت ایرانی، پرداختن به نوروز و جنبه های مختلف آن است.
در ادامه این نشست حبیب الله اسماعیلی نیز گفت: اگر بخواهیم ویژگی های مهم هویت ایرانی را در نظر بگیریم، زبان فارسی، تاریخ مشترک، جغرافیا و آیین های مشترک، آداب و سنن می تواند از ویژگی های اصلی باشد. حتما نوروز یکی یکی از ویژگی های اصلی هویت ماست. با توجه به عید نوروز، ما خود را مانند گذشته ایرانی می دانیم.
در حین تحقیق به متنی از دوره ساسانی برخوردم که مرحوم تفضلی در کتاب تاریخ زبان فارسی خود آورده است. به این نتیجه رسیدم که نوروز با توجه به گفتمان سیاسی حاکم در هر دوره تاریخی به عنوان ذخیره و گنجینه فرهنگی آراسته شده است. از عید نوروز در همه اوقات بنا به شرایط استفاده می شود.
در سه دوره تاریخی قبل از اسلام، دوره میانی و صفویه، سه قیام متناسب با هر دوره نوروز ارائه شد و جالب اینکه در هر سه دوره به عنوان نماد هویتی استفاده می شد که مرزهای ما را با آن روشن می کرد. یکدیگر. .
از دوره ساسانیان رساله ای به نام «ماه فروردین روز خرداد». در این رساله نوروز را روز بزرگی دانسته اند. در این رساله آمده است که حوادثی مانند آفرینش جهان، تیراندازی به آرش و شناسایی مرز ایران با توران، ویرانی افراسیاب و ضحاک و دشمنان ایران در نوروز رخ داده و بازگشت سوسیان رخ خواهد داد. مکان در این روز اتفاق می افتد. پس به نوروز یکی در متون دینی دوران باستان به آن اشاره شده است.
در دوره میانی، تعبیری از نوروز مطابق قرن پنجم و ششم در کتاب معجزات مخلوقات ارائه شده است. این کتاب روز خلقت، روز مبعوث و روز آغاز سلطنت حضرت سلیمان را که مصادف با نوروز است، در نظر گرفته است. البته ابوریحان نیز با اندکی تفاوت به این نکته اشاره کرده است. به همین دلیل است که امروزه به این نماد هویتی تعبیر جدیدی داده می شود.
در دوره ایلخانان که ایران آرام آرام رو به بهبودی است، حدیثی رواج دارد که در نام نوروز صفویان نیز منعکس شده است. همان حدیث معروف معالی بن خنیس که عید نوروز را مصادف با همه ایام بزرگ می داند. البته سلسله روایت این حدیث مورد انتقاد اهل حدیث قرار گرفته است.
اما برایم جالب بود که آنچه در دوران باستان مورد توجه بوده در دوره صفویه نیز مورد توجه بوده و نوروز مصادف با روزهای بزرگ تاریخ جهان است. این موضوع در تمام روزنامه های صفوی موجود است.
در روزگار امروز که بخشی از مردم بنا به دلایلی ناراضی هستند، گنجینه نوروزی به تناسب زمان تغییر شکل می‌دهد و مثلاً عده‌ای می‌گویند دعای نوروز را به فارسی بخوانید. از این رو، نوروز به عنوان عنصری وجودی، چنان در ذهنیت جامعه ایرانی و در هویت فرهنگی جامعه ایرانی عجین شده است که در هر عصری خود را نشان می دهد.
اسماعیلی به نام های نوروزی نیز اشاره کرد و گفت: نوروز در روایت نام های نوروزی ایرانی با روایت نوروز در نام های نوروزی شبه قاره هند، منطقه آناتولی، آسیای میانه و قفقاز متفاوت است.در دوره عثمانی، نوروز. اسامی به ترکی نوشته شده بود. در آسیای مرکزی نام نوروز را به فارسی نیز می نوشتند.
در هند نیز نوروزنامه نوشته می شد. من این خبرنامه ها را جمع آوری کردم. همگی منسوب به یک نفر هستند: حکیم محمدعلی ترمزی. ما در تاریخ دو محمدعلی ترمذی داشته ایم. یکی در قرن سوم و یکی در قرن نهم. معلوم نیست این نوشته ها متعلق به کدام شخص است.
یکی یکی از راه‌های تشخیص این نام‌های نوروزی از نام‌های نوروزی نوشته شده در ایران، عدم ذکر روزهای بزرگی است که با نوروز مصادف شده است. علاوه بر این، در این روزنامه ها آغاز سال با روزهای هفته سنجیده می شود. یعنی می گویند زمانی چنین اتفاقاتی رخ می دهد که اولین روز سال به روز خاصی از هفته برسد.
اسماعیلی در آخرین بخش از سخنان خود درباره آیین های نوروزی گفت: سنت هفت سین یک سنت متأخر است اما سه رسم است که در همه مناطق نوروزی مرسوم است: آب پاشی، توجه به سبزه، نو پوشیدن. لباس و عطر مواردی نیز بوده است که سفره ای که روی آن غذا و نوشیدنی می گذاشتند واژگون می شد، اما این موضوع سابقه چندان طولانی ندارد به این معنا که به آن «هفت سین» یا «هفت شین» می گویند.
صدرالدین عینی، مورخ و نویسنده ساکن امارت بخارا، یادداشتی درباره نوروز دارد که در آن از آداب و رسوم مردم آن سوی رودخانه می گوید. از آب و سبزه و لباس یاد می کند اما از هفت سین چیزی نمی گوید. این سه آیین هم اکنون در کشورهای فارسی زبان آسیای مرکزی و افغانستان مورد توجه قرار گرفته است.
فرضیه من این است که ریشه‌های آیین‌های نوروزی را می‌توان در آیین‌های کوچ بهاره و کوچ پایسیه نیز جست. به عنوان بخش مهمی از اقتصاد و زندگی اجتماعی مردم با مهاجرت مرتبط بود. جشن نوروز در اول بهار و جشن مهرگان در اول پاییز برگزار می شود.
این تقارن باعث پیدایش ییلاق و قشلاق شد. نوروز با سال کشاورزی و سال مالی نیز مرتبط است. اگر به سنت آب پاشیدن بر روی زمین توجه کنیم، می توان به پیوند نوروز و کشاورزی پی برد. در اکثر مناطق ایران، کاشت گیاهان در ماه فرودین و اوایل پاییز انجام می شود. علاوه بر این، نوروز با مسائل مالی و دستگاه قضایی ارتباط دارد.
دیوانیان به عنوان حاملان سنت فرهنگی این دیار به نوروز توجه داشتند. علاوه بر این، نوروز از زمان مغول با سنت دوازده حیوانی همراه بوده است که با خرافه نیز همراه است. انگار یک عنصر دائمی وجود دارد که چیزی از بیرون می آید و با این عنصر دائمی وصل می شود.