از اواسط دهه هشتاد نوستالژی دهه شصتی در سریال ها و برنامه های مختلف تلویزیون جایگاه ویژه ای پیدا کرد و موج عجیبی پیرامون آن شکل گرفت. توجه به نوستالژی در سینما در کمدی های دهه نود به شکل دیگری نمایان شد. با نگاهی به پرفروش‌ترین کمدی‌های ده سال اخیر، می‌توان نتیجه گرفت که بسیاری از آنها با محوریت بازنمایی دهه‌های پنجاه یا شصت ساخته شده‌اند و این شوخی نوستالژیک، تماشاگران را مشتاق دیدن آنها کرده است. «فسیل» به کارگردانی کریم امینی جدیدترین فیلمی است که به نمایندگی از دهه پنجاه و شصت ساخته شده و موقعیت های این دهه ها را به سخره گرفته است. به بهانه اینکه فروش این فیلم پس از ده ماه همچنان قوی است، مهم ترین فیلم های کمدی نوستالژیک سینما را مرور می کنیم.
به گزارش بازتاب آنلاین، سریال های طنز متعددی با این رویکرد در تلویزیون ساخته شده است که از مهمترین آنها می توان به سریال «زیرخاکی» به کارگردانی جلیل سامان اشاره کرد. سریالی که بسیار مورد توجه قرار گرفت و هم اکنون فصل چهارم خود را تولید می کند.
عزل مسعود ده نمکی ۱۳۸۵
مسعود ده نمکی در «اخراجی ها» حال و هوای جنوب تهران در دهه 60 را توصیف می کند، دورانی که جوانان این محله ها به جبهه اعزام می شدند و خانواده ها لباس و غذا می فرستادند. ماجرا از این قرار بود که چند جوان جنوب شهر هر کدام بنا به دلایلی تصمیم گرفتند به جبهه بروند. نه ظاهرش و نه نظراتش ربطی به آن فضا نداشت و این یک موقعیت کمدی خنده دار ایجاد کرد. از آنجایی که در «اخراجی ها» قسمت های پایین شهر و شهر قدیم را تصاحب کرده بودند، برای نمایندگی دهه شصتی مشکل چندانی نداشتند. برخی از این محله ها هنوز به نظر می رسد که مربوط به دهه شصت هستند و تغییری نکرده اند. محله مجید سوزوکی از نظر فرسودگی دیوارها یا حضور دستفروشان فضای آن زمان را کاملا احیا کرده بود اما برخی فروشگاه ها در این نمایش اغراق آمیز بی آب مانده بودند و بیشتر شبیه فروشگاه های دهه 40 و 50 بودند. هم پوشش، هم لحن گفتار، هم سبک زندگی و هم روابط توانستند دهه شصت را در این فیلم نشان دهند. «اخراجی ها» در سال 2016 پرفروش ترین فیلم سینما شد.
ضد گلوله مصطفی کیایی 1390
داستان این فیلم مربوط به اواسط دهه 60 است و در اوج جنگ ایران و عراق اتفاق می افتد. درست است که قسمت قابل توجهی از فیلم در جبهه های جنگ می گذرد، اما فیلم جنگی محسوب نمی شود. ما با شخصیت مردی روبرو هستیم که کارش در دهه شصت ضبط و تکثیر کاست و نوارهای ویدئویی است. همسرش با شغلش مشکل دارد و معتقد است در جنگ فقط کسانی افتخار می کنند که به جبهه بروند و شهید شوند. وقتی مردی با یک بیماری صعب العلاج مواجه می شود و متوجه می شود که شانس زیادی برای زندگی ندارد، تصمیم می گیرد به جبهه برود و شهید شود تا همسرش به او افتخار کند. طراحی لباس و چهره مهدی هاشمی در فیلم ضد گلوله شباهت زیادی به فروشندگان نوارهای ویدئویی قاچاق دارد. دکمه‌های لباسش را باز می‌کند و یک زنجیر به گردنش می‌زند و طوری حرف می‌زند که انگار عاشق فیلم‌های آن زمان است و هیچ چیز برایش مهم نیست جز فیلم. بیشتر داستان فیلم در خانه و یا در میدان جنگ می گذرد، اما با این حال فضای برگرفته از خیابان های دهه شصت توانسته حال و هوای آن زمان را به خوبی منتقل کند و هیچ جا احساس نمی شود که نشانه ای وجود دارد. تحمیل بر کار «ضد گلوله» موفق به دریافت دیپلم افتخار بهترین فیلم سی امین جشنواره فیلم فجر شد. مصطفی کیایی همچنین برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه برای نگارش فیلمنامه شد.
نهنگ عنبر سامان مقدم 2013
سامان مقدم در «نهنگ عنبر» روایت های جذابی از روابط عاشقانه ارژنگ و رویا در اواسط دهه شصت تعریف کرده بود. در «نهنگ عنبر 2» بیشتر به وقایع دهه 60 توجه داشت، در «نهنگ انبار» مدل مو و لباس ارژنگ و رویا در کنار مدل ماشین و آهنگ هایی که در آن زمان پرطرفدار بود، آنقدر جذاب بودند که آنها به خوبی مورد استقبال قرار گرفتند و باعث شد که عوامل به فکر ساخت فصل دوم باشند. در «نهنگ عنبر 2» با مجموعه ای از حالات جوانی دهه شصت مواجه می شویم. از علاقه به گروه های موسیقی نوستالژیک گرفته تا ترس و فرار از دست کمیته، چهارشنبه ها و ترس از بمباران و… اتفاقی که در فصل اول «نهنگ عنبر» افتاد، بازنمایی جالب طنز دهه شصت بود. شرایط برای کسانی که زندگی در این فضا را تجربه کرده بودند کاملا ملموس بود. در فصل دوم اگرچه تمرکز بیشتری روی این موارد بود، اما به دلیل اغراق در برخی موقعیت ها، شناسایی آن طور که باید انجام نشد. در واقع می توان گفت در فصل دوم با قطعاتی مانند اجرای موزیکال در پارک و چهاربانسوری و … بیشتر نمایشی بود تا بازنمایی واقعیت. فیلم «نهنگ عنبر» با فروش نزدیک به هفت میلیارد تومب دومین فیلم پرفروش سال 2014 پس از فیلم محمد رسول الله شد.
مصادره مهران احمدی ۱۳۹۵
مهران احمدی در اولین تجربه کارگردانی خود یک کمدی نوستالژیک را انتخاب کرد. کمدی سیاهی که به فروپاشی زندگی یک کارمند ساده ساواک می پردازد. اسماعیل مسئول خرید ساواک بلیط قرعه کشی می خرد و برنده می شود. از سوی دیگر به یکی او به زنان گروه موسیقی آمریکای لاتین که در کاباره اجرا می کنند علاقه مند می شود و از او می خواهد که با او ازدواج کند. زندگی آنها با وقوع انقلاب شکل می گیرد و به دلیل همکاری با ساواک تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند. از یک طرف سعی کند زمین خود را بفروشد و از طرف دیگر سعی کند دیگر گرفتار نشود. اعتماد او به دوستش برای فروش زمین زندگی او را تباه می کند. «مصادره» از جمله فیلم هایی است که قسمت های مختلفی از زندگی یک شخصیت را روایت می کند و در واقع همه قسمت ها مربوط به دهه پنجاه و شصت نیست، اما هر از گاهی بسته به داستان شاهد فلاش بک هایی هستیم. با این حال تلاش زیادی برای بازنمایی نقاط مختلف شهر صورت نگرفته است و نشانه های آن دوره را عمدتاً در قالب ماکت در فیلم می بینیم. البته با توجه به حال و هوای فیلم نیازی به بازنمایی بیشتر نیست.
هزارپا | ابوالحسن داودی ۱۳۹۶
داستان فیلم «هزارپا» در دوران جنگ اتفاق می افتد. دوره ای که بسیاری از جانبازان پس از مجروح شدن در بیمارستان VA بستری شدند و برخی بدون حقوق به خدمت پرداختند. رضا که یک پای خود را قبل از جنگ از دست داده، مردی جیبی است که در نقش یک جانباز ظاهر می شود و داوطلبانه به جانبازان در آسایشگاه کمک می کند تا بتوانند جایی در قلب الهام پیدا کنند. الهام مسئول خانه جانبازان است و فقط با یک جانباز قول ازدواج داده است و رضا به دلیل ثروت الهام می خواهد هر طور شده با او تماس بگیرد. در فیلم هزارپا از نمادها و نشانه های دهه شصت مانند لباس، ماشین، نوار کاست قدیمی، کافی شاپ، موسیقی دهه شصت و … بیشتر به عنوان تزیین استفاده می شود تا مخاطب باور کند داستان در چه دورانی است. گفته می شود. بخش قابل توجهی از فیلم می توانست در هر دوره ای اتفاق بیفتد. از آنجایی که فیلم لوکیشنی ندارد که معماری دهه شصت را تداعی کند، سعی شده این ضعف با نماهای نزدیک پوشانده شود و سنگینی بازسازی آن دوران بر دوش دیالوگ ها گذاشته شود.
فسیل کریم امینی 2019
در فیلم فسیل با دو دوره دهه پنجاه و شصت روبرو هستیم. داستان در مورد سه دوست به نام‌های اسی، سعید و صفا است که از اعضای گروه سگ‌های سیاه هستند و به دلیل اجرا در کاباره‌ها و برنامه‌های تلویزیونی در تهران بسیار محبوب هستند. اما با نوشتن ترانه های انتقادی از صفا و اجرای آن ها دچار مشکل می شوند و دستگیر می شوند. بخشی از داستان در دهه شصت روایت می‌شود، زمانی که اسی پس از ده سال از کما بیرون می‌آید و با تغییر فضای شهر، لباس پوشیدن مردم و رفتار افسران پلیس مواجه می‌شود. او که از انقلاب اطلاعی ندارد، سعی می کند مانند گذشته رفتار کند و شعار جاوید شاه بدهد تا دوباره گرفتار نشود، اما همچنان درگیر امور سیاسی می شود. «فسیل» می تواند موضوعی باشد. یکی یکی از مهم ترین کمدی های ساخته شده با محوریت بازنمایی دهه پنجاه و شصت. این کمدی علاوه بر نمایش سبک زندگی جوانان در این دو دهه، تغییر سیاست ها و انتقاد از رفتار مدیران کشور با جوانان در هر دوره ای را به دنبال داشته است. علاوه بر اینها، فضای شهری با دقت زیادی ساخته شده و طراحی لباس و دکوراسیون منزل با توجه به سبک زندگی مردم در دو دهه مختلف با جزئیات بسیار طراحی شده است. «فسیل» پس از ده ماه اکران، 307 میلیارد تومان فروخته و پرفروش ترین فیلم سینمای ایران محسوب می شود.