پرتوهای فرابنفش و آنچه که امروزه باید در مورد آنها بدانیم

در روزهای اخیر با افزایش دما در اکثر شهرهای کشور هشدارهایی مبنی بر افزایش اشعه ماوراء بنفش صادر شده است.

اما اشعه ماوراء بنفش یا اشعه ماوراء بنفش چیست و چرا باید در مواقع افزایش تابش از بیرون رفتن و قرار گرفتن در معرض نور خورشید اجتناب کرد؟

مقاله زیر را بخوانید تا در مورد اشعه ماوراء بنفش بیشتر بدانید*.

اشعه ماوراء بنفش – مفید یا مضر؟

همه ما می دانیم که نور خورشید به دلیل اشعه ماوراء بنفش (UV) خورشید مضر است. این در درجه اول به دلیل اثرات مضر اشعه ماوراء بنفش (UV) بر روی پوست است. البته باید توجه داشت که انواع مختلفی از اشعه ماوراء بنفش وجود دارد که کاربردها و اثرات متفاوتی دارند.

به عنوان مثال، در یک روز ظهر آفتابی، 95٪ از اشعه های خورشید را اشعه UVA و 5٪ اشعه UVB است و تمام اشعه های UVC و بیشتر UVB توسط لایه ازن استراتوسفر جذب می شوند.

اثرات مفید پرتوهای فرابنفش (UV).

ساخت ویتامین D: نور خورشید به تشکیل ویتامین D در بدن انسان کمک می کند. ویتامین D یک جزء ضروری برای تشکیل استخوان است. همچنین به تقویت سیستم ایمنی بدن، پیشگیری از سرطان هایی مانند سرطان روده بزرگ کمک می کند و همچنین در پیشگیری از افسردگی نقش دارد.

آمارها حاکی از آن است که 69 درصد از جمعیت، که برخی گزارش ها به 80 درصد از جمعیت ایران نیز می رسد، کمبود ویتامین D دارند.

اثرات ضد عفونی و ضد عفونی: اشعه ماوراء بنفش اثر باکتری کشی و ویروس کشی بسیار بالایی دارد. نور خورشید از زمان های قدیم برای از بین بردن میکروارگانیسم ها استفاده می شده است.

اشعه ماوراء بنفش می تواند بر ژنوم میکروارگانیسم ها تأثیر بگذارد و منجر به تخریب آنها شود. در این صورت مرگ میکروارگانیسم ها از جمله باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و جلبک ها رخ می دهد. به همین دلیل و چون اشعه ماوراء بنفش تاثیر منفی بر کیفیت آب ندارد، استفاده از آن روز به روز در حال افزایش است.

امروزه به عنوان یک روش موثر ضد عفونی میکروبی، هم در مقیاس خانگی و صنعتی و هم برای استفاده در تصفیه آب شهری در نظر گرفته می شود.

رفع مشکلات پوستی و درمان: از اشعه ماوراء بنفش می توان برای درمان و اصلاح برخی از مشکلات پوستی استفاده کرد. یکی از این مشکلات پسوریازیس است.

بهبود خلق و خو: چندین مطالعه حاکی از افزایش فعالیت ترشحی غده صنوبری پس از قرار گرفتن در معرض نور خورشید است. یکی از این ترکیبات تریپتامین است که آزاد شدن آن منجر به بهبود خلق و خو می شود.

برای برخی از حیوانات، تشخیص: اشعه ماوراء بنفش برای برخی از حیوانات برای تشخیص میوه رسیده مهم است. گاهی اوقات انعکاس نور UV به پرندگان درک بهتری از محیط اطراف خود می دهد و به زنبورها کمک می کند تا گل مناسب را شناسایی کنند.

برای ناوبری: انعکاس نور فرابنفش (UV) به حشرات کمک می کند تا راه خود را بهتر پیدا کنند. به همین دلیل است که گاهی اوقات نور محیط باعث اختلال در پرواز حشرات می شود. از این تکنیک برای جذب حشرات و ساخت حشره کش های نوری استفاده می شود.

خطرات UV

سوختگی پوست: نور خورشید و اشعه ماوراء بنفش باعث سوختگی در بدن می شود. اکثر مردم در شرایط خاصی مانند شنا کردن در کنار دریا دچار آفتاب سوختگی شده اند. ظاهرا قرار گرفتن طولانی مدت در چنین محیط هایی، محافظت فیزیکی از پوست و یا استفاده از کرم ضد آفتاب می تواند این مشکل را حل کند.

سرطان زایی: قرار گرفتن مستقیم و طولانی مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش منجر به سرطان پوست می شود. این دلیل اصلی ترس افراد از ماندن طولانی مدت زیر نور خورشید است. همچنین لازم به ذکر است که دستگاه ضدعفونی باید به گونه ای طراحی شود که اشعه ماوراء بنفش به خارج از دستگاه پخش نشود. در این صورت و با رعایت اصول ایمنی هیچ خطری برای افراد مجاور وجود ندارد.

آسیب به چشم و سیستم ایمنی: قرار گرفتن مستقیم در معرض اشعه ماوراء بنفش خورشید می تواند به چشم آسیب برساند. به این حالت برف کوری می گویند. بنابراین لامپ های UV باید در محیط بسته و بدون هیچ گونه تشعشع نصب شوند.

تغییر رنگ: همه ما متوجه تغییر رنگ اقلام در معرض نور خورشید شده ایم. اشعه ماوراء بنفش می تواند رنگ اجسام اطراف را محو کند که البته امروزه با تکنیک هایی می توان از آن جلوگیری کرد.

با در نظر گرفتن همه موارد فوق، نوع استفاده، مزایا و معایب اشعه ماوراء بنفش را مشخص می کند.

به عنوان مثال در زمینه ضدعفونی هوا، محیط و آب، اشعه ماوراء بنفش خورشید قطعا یکی از بهترین و سالم ترین گزینه ها است.

ضدعفونی کننده های شیمیایی نه تنها همه اقلام (اقلام مقاوم در برابر کلر) را از بین نمی برند، بلکه به دلیل ماهیت شیمیایی خود بر بدن انسان اثر منفی می گذارند. امروزه خطر سرطان زایی تری هالومتان ها از طریق مصرف کلر به اثبات رسیده است.

کاربردهای نور ماوراء بنفش

افراد کمی از خواص و کاربرد پرتو فرابنفش اطلاع دقیقی دارند و از خواص مثبت آن استفاده می کنند. اهمیت نور طبیعی در زندگی انسان بر کسی پوشیده نیست، اگرچه نور ماوراء بنفش نیز عملکردهای بسیاری دارد.

اگر کاربرد اشعه ماوراء بنفش را مطالعه کنیم و بخواهیم مهمترین آنها را نام ببریم، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ضد عفونی

مهمترین کاربرد اشعه ماوراء بنفش یا فرابنفش ضدعفونی است. این چراغ قدرت ضدعفونی کنندگی بسیار بالایی در طول موج های 100 تا 280 دارد و می توان از آن برای پاکسازی باکتری ها و میکروب ها استفاده کرد.

یکی از موارد ضدعفونی با کمک این لامپ، ضدعفونی آب است. با تابش نور فرابنفش با طول موج معین و در مدت زمان معین می توان آلودگی را از آب زدود.

علاوه بر ضدعفونی آب، یکی دیگر از کاربردهای پرتو فرابنفش در ضدعفونی اتاق ها و محیط های بیمارستان است که آلودگی های بیمارستانی و عفونی را به خوبی پاکسازی می کند.

ضدعفونی مواد غذایی، تجهیزات پزشکی و تجهیزات صنعتی یکی دیگر از کاربردهای پرتو فرابنفش است. اگر می خواهید در مورد چراغ ها و نحوه عملکرد آنها در اتاق درمان بیشتر بدانید، مقاله نورپردازی بیمارستان می تواند راهنمای خوبی باشد.

کنترل حشرات

اشعه ماوراء بنفش بهترین تله برای از بین بردن و مبارزه با حشرات ریز است که عمدتاً در صورت نبود نور یافت می شوند.

درمان پوست

بسیاری از مشکلات پوستی مانند عفونت های پوستی، زخم های پوستی، جوانسازی پوست و … با کمک اشعه ماوراء بنفش درمان می شوند.

فیزیوتراپی

یکی دیگر از کاربردهای پرتو فرابنفش در فیزیوتراپی مشخص شده است. بنابراین از این نور در تکنیک های فیزیوتراپی برای درمان بیماران استفاده می شود.

نور سیاه

یکی از جذاب ترین کاربردهای اشعه ماوراء بنفش استفاده از نورهای سیاه است. بلک لایت یک لامپ سیاه است که امواج فرابنفش به سختی دیده می شود و به عنوان یک عامل قوی ضد جعل اسناد مهم استفاده می شود. به زبان ساده، از نور فرابنفش برای بازرسی اسنادی مانند شناسنامه، گذرنامه، کارت اعتباری و غیره استفاده می کنند.

لامپ فلورسنت

لامپ های فلورسنت محصولی هستند که به عنوان مهمترین کاربرد پرتو فرابنفش معرفی می شوند. در داخل این لامپ ها یک لایه فسفر با قابلیت جذب UV وجود دارد که آن را به نور مرئی تبدیل می کند.

منابع تولید فرابنفش

اشعه ماوراء بنفش نه تنها در نور خورشید یافت می شود، بلکه به صورت مصنوعی نیز تولید می شود. به همین دلیل منابع مختلفی برای تولید نور فرابنفش ایجاد شده است.

بهترین منابع برای تولید این نور موارد زیر است:

لامپ های درمانی

لامپ های فلورسنت

لامپ های نئون

لامپ لیزری

نور نامرئی

لامپ هالوژنی

دستگاه برنزه کننده پوست

محافظت در برابر آفتاب چیست؟

“ضد آفتاب” نوعی کرم است که از پوست در برابر اشعه های UVA و UVB محافظت می کند. ترکیبات مورد استفاده در ضد آفتاب ها عبارتند از:

ترکیبات آلی: گروهی از ترکیبات جذب کننده اشعه ماوراء بنفش. مانند: آووبنزون

مواد معدنی: آنها باعث انعکاس پرتوهای فرابنفش می شوند. مانند: تیتانیوم دیزینک اکسید و اکسید

ذرات آلی: ترکیباتی وجود دارند که بیشتر اشعه ماوراء بنفش را جذب می کنند و بقیه را منعکس یا پراکنده می کنند. “Bisoctrisol” (

| بیسوکتریزول) نمونه ای از این دسته از ترکیبات است.

این محصولات بر اساس «فاکتور محافظت در برابر آفتاب» (SPF) دسته‌بندی می‌شوند که نشان می‌دهد این محصول چقدر از پوست در برابر اشعه ماوراء بنفش خورشید محافظت می‌کند. هر چه مقدار این فاکتور بیشتر باشد، پوست بهتر از آفتاب سوختگی محافظت می شود.

تاثیر کرم های ضد آفتاب در جلوگیری از نور خورشید

مراکز تحقیقاتی پوست از عکاسی فرابنفش برای نشان دادن اثرات UV-A بر روی پوست و بدن و همچنین اثرات و خواص محافظتی پوست و محصولات آرایشی استفاده می کنند. “Photoaging” یا پیری پوست ناشی از نور خورشید باعث ایجاد چین و چروک و لکه های رنگی در لایه های زیرین پوست می شود.

* منبع: مجله بروکس/ فرادرس