فیلم هایی با مفهوم محوری «فرار» بسیار جذاب هستند. به خصوص اگر داستان مربوط به فرار از زندان دشمن باشد که در این صورت با موضوع جنگ پیوند خورده و اهمیت آن بیشتر می شود. فیلم‌های متعددی با موضوع آزادی اسرا در زندان‌های بعثی ساخته شده است، اما تنها تعدادی از آنها به موضوع فرار از این زندان‌ها پرداخته‌اند. به مناسبت اکران فیلم «شماره ده» به کارگردانی حمید زرگرنژاد مهمترین آنها را مرور می کنیم.
به گزارش پی ام آپ، سریال های «بازگشت پرستوها» و «قفس پرواز» نیز با محوریت همین موضوع ساخته شدند اما در زمان خود آثار قابل قبولی نبودند.
یکی از قدیمی ترین فیلم های ساخته شده با این مضمون، “گذرگاه” کارگردانی آن را شهریار بحرانی بر عهده دارد. این فیلم محصول سال 1365 است و موضوع فرار از این جهت حائز اهمیت است که برخی از ایرانیان را با لباس سربازان عراقی اشتباه می گیرند و قرار است به جای آن مجازات شوند. داستان در مورد ماموریتی برای تخریب یک پل تدارکاتی در مسیر گذرگاه است. یک گروه سه نفره برای تخریب این پل عازم شدند و پس از انجام عملیات، دو نفر از آنها به نام‌های ناصر و احمد به‌عنوان سرباز مقصر به دلیل استفاده از لباس‌های مبدل عراقی اعدام شدند. آنها پس از شکنجه توسط عراقی ها فرار می کنند، اما احمد به دلیل بیماری قادر به خروج نیست و به سرباز گمنام معروف است. این فیلم با بازی خسرو ضیایی، عطا اله سلیمانیان، محرم زینال زاده، اردلان شجاعکاوه و مهرداد خوشبخت در پنجمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و موفق نبود.
در دهه هفتاد چندین نمونه فیلم با این مضمون ساخته شد. یکی از آنها “پرواز از کمپ” به کارگردانی حسن کاربخش؛ فیلمی که در سال ۱۳۷۲ اکران شد و به دلیل درگیری های داخل حومه عراق در آن زمان بسیار مورد توجه قرار گرفت. با توجه به محبوبیت این سکانس های مبارزه، بینندگان زیادی برای تماشای آن ها به سالن های سینما هجوم آوردند. داستان فیلم از این قرار بود که خلبان ارشد عباس حلمی پس از دستیابی به اطلاعات مهم در یک عملیات شناسایی به اسارت نیروهای عراقی درآمد. او با همکاری دیگر اسرای ایرانی قصد فرار دارد تا اطلاعاتش را به نیروهای ایرانی برساند، اما عراقی ها نقشه او را کشف می کنند و سعی می کنند برای به دست آوردن اطلاعات، یک فرار هدایت شده برای او بفرستند. عباس به همراه یک سپاهی و یک بسیجی طی عملیاتی از اردوگاه می گریزد اما خیلی زود در دام نیروهای عراقی می افتند.
“تکاور” این فیلم به کارگردانی احمد مرادپور، فیلم دیگری است که با موضوع فرار عراقی ها از زندان در دهه 70 ساخته شده است. این فیلم جدیدترین فیلم اکشن جمشید هاشم پور است و به خاطر صحنه های اکشن آن بسیار حائز اهمیت است. داستان درباره یک رزمنده ایرانی به نام مرتضی است که توسط عراقی ها اسیر می شود. سامی جابر، فرمانده نیروهای عراقی، دستور می دهد که او را به میدانی متروک و دور از چشم صلیب سرخ منتقل کنند. رئیس اردوگاه به مرتضی می گوید که تنها در صورتی می تواند نقشه فرار خود را اجرا کند که کل لیست اسرای ایرانی را به ایران ببرد. مرتضی قبول می کند، اما قبل از فرار تصمیم می گیرد چند ساعت در روز ورزش های رزمی سخت را تمرین کند. او پس از مجروح کردن نگهبان زندان، زیر کامیونی که قصد خروج از کمپ را دارد پنهان می شود و از کمپ فرار می کند. پس از تعقیب و گریزهای فراوان، هلیکوپتر ایرانی مرتضی را نجات می دهد.
آخرین فیلم ساخته شده با این موضوع “شماره ده” کارگردانی آن بر عهده حمید زرگرانژاد است. این فیلم اولین بار در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. فیلم «شماره ده» با ساختار و لوکیشن جدید با نورپردازی و طراحی صحنه جذاب در کنار بازیگران قابل قبول، توانسته است یکی از جدیدترین فیلم های با موضوع فرار از زندان عراق به حساب آید. داستان فیلم بر اساس یک داستان واقعی است. داستان فیلم از این قرار است که مردی به نام استوار اکبری معروف به شماره ده به عنوان اسیر جنگی بارها تلاش می کند تا فرار کند و در نهایت موفق می شود اسامی اسرای ثبت نام نشده را در یک راز عراقی به صلیب سرخ گزارش دهد. اردوگاه و قتل عام که توسط فرمانده عراقی جلوگیری می شود. برخی معتقدند زرگرنژاد داستان اصلی فیلمش را به درستی بیان نکرده است اما از نظر سینمایی توانسته مخاطب را با خود همراه کند.
«شماره ده» در یازده رشته نامزد شد و در چهار رشته بهترین بازیگر مرد، بهترین موسیقی متن، بهترین گریم و بهترین طراحی صحنه موفق به دریافت سیمرغ شد. این فیلم از 29 شهریور در سینماهای ایران اکران شده است.