علیرضا حیدری با اشاره به نتایج اقدامات دولت برای کنترل تورم مواد غذایی و جبران نرخ تورم بالا، گفت: دولت مدعی است مواد غذایی از طریق فهرست کالاهای الکترونیکی و پرداخت یارانه با ارز ترجیحی وارد کشور می شود.
در واقع برخی از این اقلام وارد چرخه غذایی می شوند، کم کم به محصولات نهایی تبدیل می شوند و در نهایت به دست مردم می رسند. این اقلام وارداتی با ارز ترجیحی محصول نهایی نیستند. بلکه محصولات واسطه ای مانند سموم کشاورزی، کود و خوراک هستند که با ارز ترجیحی وارد کشور شده و در کشور به محصولات نهایی تبدیل می شوند.
وی ادامه داد: شاید دولت این اقلام را با ارز ترجیحی وارد می کند اما وقتی در چرخه تولید قرار می گیرد، مصرف کننده این کالا را با قیمت درج شده در نرخ ترجیحی دریافت نمی کند.
این کارشناس اقتصادی گفت: نکته دیگر این است که دولت برخی محصولات نهایی را با واردات محصولات واسطه ای تامین می کند. به عنوان مثال، وقتی کالاهایی مانند سم و کود یا سایر نهاده های کشاورزی وارد می شود، این کالاها در تولید محصول نهایی سهم دارند، اما این سهم 100 درصد نیست، بنابراین دولت نمی تواند تضمین کند که سایر کالاهای مورد نیاز را تامین می کند. در فرآیند تولید محصول نهایی با ارز ترجیحی و قیمت این کالاها در مکانیسم عرضه و تقاضا در بازار نیز بر اساس نرخ دلار آزاد تعیین می شود. سایر عناصر در تولید محصول نهایی از نرخ های متفاوتی تبعیت می کنند و در نهایت محاسبات پیش بینی شده محقق نمی شود.
حیدری با بیان اینکه تاثیر ارز ترجیحی بر قیمت نهایی به سهم کالاهای ارز ترجیحی وارداتی در تولید کالاهای نهایی بستگی دارد، افزود: به یاد داریم که دولت مدعی بود زمانی که ارز از 4200 حذف شد، تنها 4 تا 5 کالا از ارز ترجیحی حذف شد، بنابراین قیمت سایر کالاها نباید تغییر کند و در عین حال همه این گفته را خنده دار می دانستند، زیرا کالاها روی یکدیگر تأثیر قیمت دارند، قیمت یک کالا تغییر می کند و قیمت کالاهای دیگر از آن پیروی نمی کند؟
وی توضیح داد: مشکل دیگر بحث نظارت است. آیا نظارتی بر چرخه توزیع کالاهایی که با قیمت ترجیحی به کشور وارد می شود وجود دارد تا مطمئن شویم که این کالاها با همان قیمت ارز ترجیحی به مقصد می رسند و مستلزم این است که این مشکل وجود دارد؟ همان . مشکوک است و با توجه به سوابق تاریخی این موضوع صحت ندارد و نشان می‌دهد که ممکن است بیشتر این موارد با سیستم ضعیف کنترل و نظارت اتفاق بیفتد. کالاها البته در کشور ما بارها این اتفاق افتاده است.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: وقتی این عوامل را کنار هم بگذاریم به وفور برایمان روشن می شود که انتظارات دولت با واقعیتی که در جامعه می بینیم مطابقت ندارد و این مشکل را می توان از تاثیر مصرف کنندگان بر قیمت ها فهمید مصرف کننده محصولی را در بازار می خرد، می بیند که با افزایش نرخ ارز، قیمت ها نیز متناسب با آن تغییر می کند.
وی درباره اجرای طرح محصول برگ و عرضه خوراک دهک های کم درآمد با قیمتی کمتر از بازار بیان کرد: سبد کالایی که این کالاها را در محل مصرف یعنی عرضه کننده نهایی عرضه می کند. کالاها صرف نظر از نحوه محاسبه قیمت این محصول، دولت کالابرگ اعلام کرده است که در پرداخت قیمت این محصول مشارکت خواهد کرد و محصول در نهایت با همان قیمت سال 1401 به دست مخاطبان خواهد رسید.
حیدری افزود: نکته ای که وجود دارد این است که با پرداخت های نقدی و این نوع یارانه، از آنجایی که قیمت ها بر اساس تقاضا تغییر نمی کند و دولت تفاوت قیمت بین عرضه کننده و مصرف کننده را به صورت یارانه پرداخت می کند، مصرف کننده نهایی است. نتیجه تفاوت این قیمت ها سودی ندارند زیرا تابع تقاضای مصرف کننده یک تابع تعریف شده است که تغییر نمی کند. به عبارت دیگر، ما شاهد ناکارآمدی بازار در چنین رفتارهایی هستیم، به این معنا که از طریق این یارانه، رفاه به جامعه پرداخت نمی شود.
وی با تاکید بر اینکه واقعیت این است که دولت در طرح کالابرگ موفق نبوده و نخواهد بود، تاکید کرد: زمانی می توان از دستیابی به اهداف یارانه ای صحبت کرد که به طور مساوی از مزایای رفاهی برای جامعه استفاده شود واکسن کرونا که با واکسیناسیون رایگان دولت را از گرانی این بیماری مصون می دارد و در عین حال برای جامعه ثروت ایجاد می کند و این یک اثر مثبت است.
حیدری ادامه داد: اما در اجرای کاتالوگ محصولات شاهد یک اثر خارجی منفی هستیم که با وجود اعطای یارانه، سطح رفاه مصرف کننده به همان میزان افزایش نمی یابد و این رفاه از بین می رود. اما علیرغم اینکه بخشی از منابع دولتی در این بخش هزینه می شود، از آنجایی که کارکرد تقاضای مصرف کننده یک کارکرد ثابت است، ثروتی ایجاد نمی شود و در واقع هزینه های دولت در طرح منابع هدر می رود و عملاً این طرح رفاه را از دست داده و جنبه های بیشتری دارد. حاوی تبلیغات است.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: این رویکرد ناکارآمدی ایجاد می کند و زمانی که ناکارآمدی وجود داشته باشد اثر بهبود قابل مشاهده نیست زیرا تخصیص بهینه صورت نمی گیرد.