ربیع الاول یکی از ماه‌هایی است که شیعیان توجه ویژه ای به آن دارند و اعتقاد دارند این ماه، ماه شادی است. به همین بهانه در این مطلب نگاهی به رویدادهای این ماه و اعمال آن خواهیم داشت.
ربیع‌الاول در بین شیعیان به ماه شادی و سرور معروف است. در این ماه میلاد پیامبر (ص)، امام صادق (ع) و آغاز امامت حضرت مهدی (عج) بود.
میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب المراقبات می نویسد: «این ماه همانطور که از نامش پیداست بهار ماه هاست زیرا آثار رحمت خداوند در آن آشکار است. در این ماه ذخایر برکات خداوند و نورهای جمال او بر زمین نازل شده است. زیرا میلاد رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در این ماه است و می توان ادعا کرد که از ابتدای خلقت زمین برای برتری رحمتی قابل مقایسه بر روی زمین نیامده است. این رحمت بر دیگران رحمت های الهی مانند برتری رسول خدا بر سایر موجودات است.
ماه ربیع‌الاول آمیخته با خاطره غم‌انگیزی چون شهادت امام حسن عسکری(ع) و مطابق روایت معروف، ماه میلاد مبارک پیامبر گرامی اسلام(ص) و امام صادق(ع)، هجرت پیامبر اکرم(ص) از مکه به مدینه، آغاز امامت پربرکت حضرت بقیة اللّه(عج) و ماه رخداد واقعه عظیم «لیلة‌المبیت» است.
این ماه اعمال و رخدادهایی دارد که در ادامه آن را مشاهده می کنید:
شب اوّل:
این شب مزین به نام لیلة المبیت است، واقعه مهم تاریخی در این شب رخ داد و آن این است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در سال سیزدهم بعثت از مکه خارج شد. قصد هجرت به مدینه و در «غار دروازه» پنهان شد و امیر مؤمن علی علیه السلام فداکارانه بر بالین رسول خدا صلی الله علیه و آله خوابید و دشمنان را فریب داد.
آیه شریفه «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ وَ اللّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبادِ؛ بعضی از مردمِ (با ایمان و فداکار) جان خود را در برابر خشنودی خدا می‌فروشند و خداوند نسبت به بندگان مهربان است» (۱) در حقّ آن حضرت نازل شد. (۲)
سال هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) آغاز تاریخ مسلمانان است و تحول بزرگی در جهان اسلام رخ داد.
1- روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر و امیرالمؤمنین از کافران و مشرکان در روز اول ربیع الاول.
2- خواندن زیارت پیامبر (صلی الله علیه و آله) و علی (علیه السلام) در این روز.
روزه که فضیلت های زیادی برای آن ذکر شد، از جمله در روایات ائمه معصومین علیهم السلام آمده است: هر که روز هفدهم ماه ربیع را روزه بگیرد، خداوند ثواب یک سال روزه را به او می دهد.
روز هشتم:
بنا بر روایتی در روز هشتم ربیع الاول سال 206 شهادت امام حسن عسکری علیه السلام و از همان روز به امامت حضرت صاحب الزمان عجّل الله تعالی فرجه الشریف آغاز شد.
در این روز مناسب است زیارت امام حسن عسکری علیه السلام را بخوانند.
و البته بسیاری معتقدند روز نهم ربیع آغاز امامت آقا امام زمان (عج) است. قول معروف را نقل کردیم و اینطور نیست که فردای شهادت امام یازدهم آغاز امامت امام دوازدهم باشد، بلکه شهادت یک امام آغاز امامت امام بعدی است. چون امامتش از قبل معلوم بود.
روز دهم:
روز عروسی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) با حضرت خدیجه کبری (سلام الله علیها) است.
روز دوازدهم:
به عقیده مرحوم شیخ کلینی و مسعودی که در بین اهل سنت نیز شهرت دارد، این روز، روز میلاد با سعادت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است. (5)
در این روز رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نیز پس از 12 روز پیمودن راه مکه و مدینه وارد مدینه شد. (6) همچنین روز انقراض حکومت بنی مروان در سال 132 است.(7)
روز چهاردهم:
در چنین روزی در سال 64 یزید بن معاویه کشته شد. (هشتم)
پس از گذشت سه سال و نه ماه از خلافت که با جنایات سنگینی همراه بود که مهمترین آنها واقعه کربلا و شهادت ابی عبدالله الحسین (علیه السلام) و یارانش بود در سن 37 سالگی زندگی ننگینش به پایان رسید جنازه‌اش را در دمشق دفن کردند ولی اکنون اثری از او نیست. (۹)
شب هفدهم:
در روایات معروف شیعه شب میلاد حضرت خاتم الانبیاء پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) است و شب بسیار مبارکی است. (10)
1) غسل به نیت روز هفدهم ربیع الاول. (فلاح السائل، صفحه ۶۱ )
2) روزه: فضیلت زیادی برای آن ذکر شده است، از جمله در روایات ائمه معصومین علیهم السلام آمده است: هر که روز هفدهم ماه ربیع را روزه بگیرد، خداوند ثواب روزه او را می دهد. برای یک سال. (اقبال صفحه 603)
3) صدقه و احسان، شادی مؤمنان و زیارت عتبات عالیات.
4) هنگامی که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم را از دور و نزدیک زیارت کردم، در روایتی از آن حضرت آمده است: «کسی که قبر مرا بعد از مرگم زیارت کند، مانند کسی است که در زمان حیات من به سوی من هجرت کرده است. شما نمی توانید از نزدیک به من سر بزنید، از راه دور (که به من می رسد) سلام برسانید.
5) در این روز زیارت حضرت علی (علیه السلام) نیز با همان زیارتی که امام صادق (علیه السلام) در این روز در کنار مرقد مطهرش (علیه السلام) زیارت کردند، مستحب است. (این زیارت در قسمت زیارت مفاتیح آمده است).
6) بزرگداشت و تعظیم و یاد این روز مرحوم «سید بن طاووس» در اقبال بسیار بجاست که در این روز به خاطر ولادت اولین شخص عالم ممکنات و ربّ الجمعین گرامی داشته و یاد می کند. احتمالات تعظیم، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) بسیار سفارش شده است. انجام داده است.
یک سال قبل از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در چنین شبی عروج آن حضرت به آسمان صورت گرفت.
روز هفدهم:
همانطور که گفتیم در بین علمای امامیه مشهور است که روز هفدهم ربیع الاول روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمد بن عبداللّه(ص) است و معروف آن است که ولادتش در مکه معظمه، واقع شده است و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام الفیل بوده است. (۱۱)
امام صادق (علیه السلام) نیز در سال 83 میلادی در چنین روزی دیده به جهان گشود و به همین دلیل بر اهمیت این روز افزوده شده است. (12)
پی نوشت‌ها:
۱. سوره بقره، آیه ۲۰۷.
۲. اقبال الاعمال، صفحه ۵۹۲ و تفسیر نمونه، جلد ۲، صفحه ۷۸.
۳. کافی، جلد ۱، صفحه ۵۰۳.
۴. اقبال، صفحه ۵۹۹.
۵. زاد المعاد، صفحه ۴۱۲.
۶. اقبال، صفحه ۵۹۹ و کامل ابن اثیر، جلد ۲، صفحه ۷ (حوادث سال اوّل هجرت).
۷. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱.
۸. اقبال، صفحه ۶۰۱ (سیّد بن طاووس، در همین کتاب از شیخ مفید، استحباب روزه در این روز را به خاطر هلاکت یزید نقل کرده است).
۹. تتمة المنتهی، صفحه ۶۴.
۱۰. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱ و اقبال، صفحه ۶۰۳.
۱۱. مصباح المتهجّد، صفحه ۷۹۱ و اقبال، صفحه ۶۰۳.
۱۲. بحارالانوار، جلد ۴۷، صفحه ۱، حدیث ۲.