هنر با ارزشی ایرانی ها، مناقب خوانی!/جزئیات

میلاد عرفان پور در این نشست گفت: یکی از رویکردهای کانون موسیقی در حوزه هنری همواره تلاش برای حفظ میراث موسیقایی و گنجینه های گرانبهای این دیار بوده است.

وی حوزه هنری را نهادی معرفی کرد که در زمینه پژوهش موسیقی، برگزاری رویدادها و تولیدات هنری فعالیت می کند و افزود: در دوران مدیریت حوزه هنری مرکز موسیقی تلاش می کنم با وجود محدودیت ها و مشکلات هنرمندان و اساتید موفق جریان موسیقی را شناسایی کنم.

مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری هوشنگ جاوید را یکی از موثرترین افراد در حفظ هویت موسیقایی دانست و گفت: این هنرمند تلاش های گسترده ای در حوزه هنری داشته که در قالب کتاب و آلبوم منتشر شده است. ” هوشنگ جاوید خاطرات خوبی داشت و رودخانه ای که منشأ برکات بسیاری بود.

وی همچنین با اشاره به سختی‌های پژوهش موسیقی و معدود افرادی که برای حفظ میراث موسیقایی تلاش می‌کنند، اظهار داشت: آلبوم «مناقب خوانی در ایران» آلبومی است که امروز بسیاری از هنرمندانی که در ساخت این آلبوم مشارکت داشته‌اند دیگر در میان ما نیستند. این در حالی است که تعداد افرادی که از فرصت ها استفاده می کنند و قدردان هنرمندان باستانی ساکن در مناطق دورافتاده هستند، شاید به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد و هوشنگ جاوید یکی از پیشتازان این حرکت است.

حمایت از تولید آثار هنری

عرفان پور در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به اینکه قرار است علاوه بر آلبوم مناقب خوانی، آثار دیگری از هوشنگ جاوید منتشر شود، افزود: ما در مرکز موسیقی حوزه هنری تلاش می کنیم راه را ادامه دهیم. حمایت از تولیدات هنری و هر کجا که هستیم احساس کنیم.» چه با تهیه استودیو و چه با انتشار اثر، گامی در جهت تولید و حفظ آثار موسیقی برمی داریم.

انتشار بیش از 20 اثر پس از ماه صفر

وی تاکید کرد: تولیدات در حوزه موسیقی سنتی، تلفیقی و پاپ معمولا در برنامه های مرکز موسیقی حوزه هنری قرار دارد و هم اکنون بیش از 20 اثر آماده نشر است که بعد از ماه صفر منتشر می شود. ایجاد باشگاه های موسیقی نیز تجربه جدیدی است که از طریق آن شروع به پرورش نسل جدیدی از هنرمندان موسیقی در زمینه های ترانه سرایی، خوانندگی و موسیقی کرده ایم.

هوشنگ جاوید، گردآورنده آلبوم «مناقب خوانی در ایران» نیز در این نشست گفت: از هفته گذشته هر بار که به قطعات این آلبوم نگاه می کردم، احساس انزجار می کردم و گریه می کردم. خاطرات زیادی از این آلبوم دارم که هم تلخ و هم شیرین است.

اقیانوسی از موسیقی آیینی

وی در تشریح روند پژوهش در حوزه مناقب خانی گفت: از زمان برگزاری جشنواره نی نوازان در سال 68 در حوزه هنری فعالیت داشتم و در آن زمان مرکز شنوایی تازه تاسیس شده بود و افرادی مانند محمدجلیل عندلیبی، رضا مهدوی و میرعلینقی کمک کردند تا بتوانیم در حوزه موسیقی در مناطق کاری انجام دهیم، زیرا وظیفه حوزه هنری این بود که الگوی جامعه و نهادهای فرهنگی باشد. حاصل دو سال رفت و برگشت، بررسی شاخه به شاخه موسیقی نواحی با کمک علی معلم بود و در نهایت مبنای علمی پژوهشی جشنواره های مرتبط با موسیقی نواحی بعد از انقلاب اسلامی گذاشته شد. با “نی‌نوازان” و در طول جشنواره متوجه شدم که موضوعات زیادی وجود دارد که نمی توان آنها را به عنوان یک موسیقی ساده در نظر گرفت. به همین دلیل با همکاری افرادی مانند مرحوم شیرازی و زنده‌ایاد روح‌الامینی به جستجوی موسیقی آیینی پرداختم و ده سال در مورد چگونگی برگزاری آیین‌ها در ایران و میزان ارتباط موسیقی با این آیین‌ها تحقیق کردم. همینطور که جلوتر رفتم دیدم که موسیقی آیینی اقیانوسی است که ما هیچ چیز درباره آن نمی دانیم و حتی شنا کردن در این اقیانوس را هم بلد نیستیم.

ایرانیان همیشه با دین زندگی کرده اند

وی با گزارش نتایج برخی تحقیقات خود در زمینه موسیقی آیینی گفت: یکی از شاخه های موسیقی آیینی ما موسیقی قدسی، آیینی، مذهبی است و موسیقی آیینی تنها مذهبی نیست.

ایرانیان همیشه با دین زندگی کرده اند و باید این شاخه های دینی را بپذیرند و بدانند که دین و نگرش دینی و معنوی در موسیقی آیینی نیز وجود دارد. در این میان مهم این است که از درک ما استفاده شود و اپلیکیشن فرهنگی شود و نقش آن به جامعه منتقل شود.

وی ادامه داد: در هیچ کشوری جشنی نیست که نام خدا و پیامبر و ائمه اطهار(ع) برده نشود. مثلاً در عروسی ها عاشقان را دعوت می کنند بسم الله می خوانند و حمد می خوانند و بعد مداحی می کنند و بعد مردم آهنگ های عاشقانه می خوانند. ایرانیان در طول قرن ها یاد گرفته اند که خدا را چه در غم و چه در سوگ یاد کنند و این بسیار زیباست.

ما خواستار هنری هستیم که ایرانیان برای آن خون دادند

جاوید همچنین به شباهت های موسیقایی ایران با کشورهای همسایه مانند تاجیکستان اشاره کرد و در خصوص خوانندگی تاکید کرد: خوانندگی هنر ساده ای نیست، هنری است که ایرانیان برای آن خون و شهدا تقدیم کرده اند زیرا خوانندگان آداب و رسوم ایرانی را با آیین های مذهبی آمیخته اند. مثلاً دست بلند کردن و نماز خواندن یکی از آداب و رسوم ایرانیان است که بعدها به مراسم مذهبی راه پیدا کرد. تا آنجا که یکی از حاکمان بغداد به طور موقت دست بلند کردن در هنگام نماز را ممنوع کرد و با برخورد شدید و حتی قطع دست مجازات شد.

این پژوهشگر موسیقی همچنین به قدرت مناقب ها و کارکرد آنها به عنوان رسانه و اغراق هایی که در اشعار خود داشته اند پرداخت و توضیح داد: وقتی حقیقت با خیال همراه شود و آواز بر آن افزوده شود به آن مناقب خوانی می گویند. ما در ایران شاعری نداریم که شعر گفته باشد و تخلص نداشته باشد و در این میان عده ای هم هستند که تخلص های بسیار جالبی در حوزه فلسفی دارند.

تاریخچه خواندن

وی پیدایش هنرهایی مانند شمایل خوانی و پرده خوانی را از طریق مناجات خوانی دانست و خاطرنشان کرد: در زمان محمود غزنوی شاعری در مورد پیامبر و سلطان محمود شعری سرود و دستور داد از این قصیده و همان شعر چهره ای ترسیم کنند. این منظومه توسط اهل سنت خراسان جنوبی سروده شده و هنوز هم «شمایل  پیامبر» نام دارد. در واقع از قرن هفتم بسیاری از شاعران به امامان علاقه مند شدند و دعوت به امامت تا امروز ادامه دارد. با شروع حکومت پهلوی و ممنوعیت مناسک مذهبی، ریشه مناقب خوانان از ریشه کنده شد و ترانه های مناقب را در قالب های مختلف هنری مانند حجاب خوانی، مراکه گیری، شمایل خوانی و آواز زکران می خواندند.

جاوید مناقب خوانی را هنری دارای اصول و مراحل متعدد معرفی کرد و از طریق آن بسیاری از معارف دینی و نهی از منکرات اجرا شد و نشان از ملاحظه نیاکان داشت.

فقط صدا می ماند

وی همچنین به کتاب مناقب خوانی (موسیقی مذهبی، مذهبی و آیینی ایران) اشاره کرد و گفت: آلبوم مناقب خوانی با حمایت میلاد عرفان پور مدیر مرکز موسیقی حوزه هنری که حال خوبی دارد در ایران منتشر شد. مسلط به آن، در هنرهای بومی که متأسفانه امروزه معلمان زیادی در آن داریم. ما این منطقه را از دست داده ایم. 14 نفر از اساتید این رشته که در آلبوم نمایندگی می کنند فوت کرده اند و اگر ردی از آنها باقی مانده صدای آنهاست و به همین دلیل می گویم تنها صدایی است که باقی مانده است.

وی افزود: از بین پنج یا شش خواننده باقی مانده، اکبر درویش مبتلا به آلزایمر است و در خانه دچار سانحه شده است و با وجود اینکه بهترین خواننده ایرانی یزد بود، هیچکس به ملاقاتش نمی آید. ماندن در زمان کرونا به دلیل سکته – در خانه است و قدرت صدای قبلی خود را ندارد. رضا آقا محمد کدخدا آخرین غزل سرای نسل گذشته است و تنها جلال زند سلیمی، ابوالفضل صدیق و عیدی شکاری مناقب را می خوانند.

ثبت جهانی خواندن

وی در ادامه سخنان خود پیشنهاد ثبت ملی مناقب خوانی به عنوان میراث موسیقایی ایران و ارائه درخواست ثبت جهانی خود به یونسکو را مطرح کرد.

جاوید تاکید کرد: حوزه هنری مجموعه ای قوی از موسیقی نواحی ایران دارد و می تواند به عنوان ارگانی برای موسیقی نواحی عمل کند. همچنین امیدوارم مجله مقام که تنها تریبون هنرمندان منطقه بود دوباره راه اندازی شود.

در پایان این نشست میلاد عرفان پور رئیس دفتر موسیقی حوزه هنری در پاسخ به سوال خبرنگاران مبنی بر افزایش تولیدات هنری گفت: در سند ملی موسیقی که به زودی پس از سال ها تصویب می شود، موارد خوبی وجود دارد. ارجاعاتی به حفظ میراث موسیقایی نواحی و هنرمند این عرصه که زمینه ساز گسترش تولیدات موسیقی خواهد بود.

وی در پاسخ به سوالی در مورد برگزاری کارگاه های تماشای زنده گفت: در تلاش هستیم تا نسخه جدیدتر مناقب خوانی را ادامه دهیم و امیدواریم بتوانیم نسل های جدیدی را پرورش دهیم.

هوشنگ جاوید، گردآورنده آلبوم «مناقب خوانی در ایران» نیز توضیح داد: از زمانی که هنرمندان افغانستانی به ایران پناهنده شدند، کارمان را شروع کردیم، گروهی را در خراسان تشکیل دادیم  که از روی مناقب رضوی آلبومی تحت عنوان «قول و قبول» تولید کردیم که آفرینش‌های آستان قدس آن را اجرا کرد روی موسیقی قوالی.

وی تاکید کرد: آواز یک مضمون در موسیقی ایرانی است، موسیقی خاصی وجود ندارد زیرا از گوشه و کنار موسیقی ایرانی استفاده می کند.یکی دیگر از حافظان موسیقی کاریزما و دستگاه سبکی ماست. بسیاری از مردم از هنر تقلید به عنوان مثال استفاده می کنند. شبیه سازی، تلاوت و تلاوت نیز وجود دارد. حتي قسمت موزون تلاوت، تلاوت و تلاوت را حفظ كردند. مثل یزد خوانی همه این شاخه ها برای حفظ موسیقی ایرانی گرد هم آمده اند و اینجاست که همه هنرها اهمیت خود را پیدا می کنند.

وی در پایان این دیدار واژه مناقب را مداحی تعریف کرد و افزود: مناقب خواندن قبل از اسلام همان مدح اولیاء و نیاکان بود و بعد از اسلام مخصوص ائمه اطهار(ع) شد.