ریحان با نام علمی Ocimum Basilicum L شناخته می شود و میوه این گیاه مغزی کوچک و تقریبا کروی شکل است که حاوی چهار دانه بسیار کوچک بیضی شکل قهوه ای تا سیاه است. برگ‌ها رایحه‌ای خوشبو و معطر دارند و گرم، ترش و کمی شور هستند.
به گزارش ایسنا، شاید خاستگاه اصلی این گیاه آسیا بوده، اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه کشورهای حوزه مدیترانه کشت می شود. قسمت مورد استفاده، شاخه های هوایی گیاه است.
اثر ضد میکروبی گیاه بر روی برخی از باکتری های گرم مثبت و گرم منفی و تعدادی از قارچ های بیماری زا و غیر بیماری زا مورد بررسی قرار گرفت و یک نوع ریحان (ریحان فرانسوی) اثر خوبی بر قارچ ها نشان داد.
عصاره های آبی و الکلی برگ ریحان اثر ضد زخم در دستگاه گوارش موش های آزمایشگاهی نشان داده است که با فلاونوئیدهای گیاه مرتبط است. اثر ضد اسهالی گیاه احتمالاً به دلیل تانن آن است.
فرآورده های حاوی این گیاه به درمان حمایتی نفخ و نفخ کمک می کند، اشتها و هضم غذا را تحریک می کند و به عنوان مدر استفاده می شود. در طب چینی از آن برای اختلال عملکرد کلیه، زخم لثه و گرفتگی معده استفاده می شود.
در طب هندی نیز از آن برای گوش درد، آرتریت روماتوئید، بی اشتهایی عصبی، خارش و بیماری های پوستی، آمنوره و دیسمنوره، مالاریا و سایر بیماری های مرتبط با تب استفاده می شود. اسانس ریحان در صنایع کنسروسازی و آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد.
به گفته هیئت پزشکی ایران و مکمل های وزارت بهداشت، ریحان برای تپش قلب و ضعف معده نیز مفید است و عصاره آن با شکر درد سینه و سرفه را تسکین می دهد و جویدن آن برای زخم های دهان مفید است. دانه های گیاه ریحان مقاومت در برابر سموم دارند و دانه های ریحان بو داده اسهال را از بین می برد ، اما شما نباید دانه های گیاه را خرد کنید. بوی آن برای مغز مضر است و فایده آن نیلوفر است.
برای استفاده باید گیاه را در 150 میلی لیتر آب داغ ریخته و بعد از چند دقیقه بنوشید. مصرف خوراکی عرقیات گیاهی تا زمانی که اثرات سرطان زایی آنها مشخص نشده باشد، توصیه نمی شود. می توانید سه گرم از این گیاه را ۲ تا ۳ بار در روز مصرف کنید. بهتر است تا زمان مشخص شدن اثرات سمی دقیق از مصرف اسانس خودداری شود.
همچنین به دلیل اثرات جهش زایی استراگول که در شرایط آزمایشگاهی و در مطالعات حیوانی مشاهده شده است، نباید از اسانس ریحان در دوران بارداری استفاده شود.
در دوزهای درمانی، هیچ عارضه ای با مصرف گیاه گزارش نشده است. استراگول باعث ایجاد سرطان کبد در حیوانات شده است، اما مطالعات اخیر نشان داده است که برای انسان غیرسمی است. اما تا زمانی که اثرات سرطان زایی اسانس ریحان مشخص نشود، بهتر است از مصرف خوراکی این اسانس خودداری کنید.