بر اساس آخرین آمار، بیش از 60 درصد تورم آبان مربوط به هزینه‌های مسکن است. با توجه به اظهارات کارشناسان بازار مسکن مانند “بیت‌الله ستاریان”، افزایش هزینه‌های مسکن در سال آینده متوقع است. این افزایش به دلیل افزایش شبه کپر‌نشینی، حاشیه نشینی و اجاره پشت بام و چادر زدن خواهد انجامید.
بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران از تورم آبان در ماه جاری، بازار مسکن و اجاره 4.1 درصد تورم داشته است. اگرچه در برخی از آمارهای بازار املاک، میانگین قیمت واحدهای مسکونی در تهران کاهش نسبی داشته است، این کاهش نسبی به دلیل قدیمی شدن ترکیب واحدهای خریداری شده است. و فروخته شد، بنابراین میانگین قیمت نیز کاهش یافته است.
اما واقعیت این است که بیش از 60 درصد از تورم آبان ماه مربوط به هزینه های مسکن است. روندی که به گفته «بیت الله ستاریان» کارشناس بازار املاک طی سال آینده تشدید می شود تا جایی که منجر به افزایش زندگی تقریباً هوس باز، حاشیه نشینی و اجاره بام و شیب ها خواهد شد.
به گفته این کارشناس بازار مسکن، روندی که در نیم قرن اخیر داشته ایم، خواهد بود. در حال حاضر به دلیل رکود حاکم بر کل اقتصاد، بازار املاک نیز در رکود است. مسکن همواره یک دوره تورم راکد داشته است و مانند فنر فشرده هر بار که تزریق بودجه ای یا پولی از راه های دیگر به این بازار ارسال می شود، بلافاصله آن را جذب کرده و جهش می کند که در مقایسه با شاخص تورم چندین برابر شده است. این ویژگی بازار املاک است.
ستاریان در ادامه گفتگو با اقتصاد ۲۴ با پیش بینی روند قیمتی مسکن در سال آینده می‌افزاید: در سال آینده هم قیمت مسکن قطعا افزایش پیدا می‌کند، چون ما نیاز سالانه یک میلیون را نتوانستیم تکمیل کنیم؛ به خصوص در دو سال گذشته که تولید ما از ۳۰۰ هزار واحد به زیر ۲۰۰ هزار واحد رسیده است. طبیعتا این نیاز انباشته، این اختلاف عظیمی که در عرضه و تقاضا داریم خود را یکباره بروز می‌دهد. سال بعد هم با تزریق پولی که از طریق افزایش حقوق‌ها انجام می‌شود افزایش قیمت را خواهیم داشت که منجر به خارج شدن گروهی در بخش تقاضای موثر می‌شود، یعنی تبدیل تقاضای موثر به تقاضای مطلق برای کالای حیاتی و ریسکی، چون مسکن.
و ادامه می دهد: مشکلی که وجود دارد این است که دولت انحصار بالایی بر منابع کشور دارد در حالی که با مدیریت دولتی نمی توان تولید را توسعه داد. وقتی دولت کسری دارد از بانک مرکزی وام می گیرد یا از بانک ها می گیرد یا مالیات را دو برابر می کند، چون نمی تواند تولید کند. هیچ دولتی در دنیا وجود ندارد که در عین حال تاجر و تولیدکننده باشد.
طبق لایحه بودجه 1403، مستاجران «حقوق بگیر» باید معادل اجاره یک آپارتمان 7 متری، مالیات بر درآمد بپردازند، یعنی این قشر در تهران باید علاوه بر هزینه بالای اجاره، 8 درصد مالیات پرداخت کنند.
بیت الله ستاریان با اشاره به این افزایش مالیات می افزاید: در سال گذشته تعداد شبه کپرها، حاشیه نشینان، اجاره پشت بام و چادر افزایش یافت. این مشکل در سال آینده به میزان قابل توجهی افزایش خواهد یافت. در حال حاضر مستاجران برای داشتن زندگی مناسب باید دو برابر حقوق خود را پرداخت کنند. این میزان در سال آینده نیز افزایش می یابد و به گونه ای خواهد بود که فردی که امیدوار بود سال آینده خانه ای اجاره کند، نمی تواند در حاشیه شهر این کار را انجام دهد. این چیزی است که اتفاق می افتد و به آن مهاجرت معکوس می گویند. همه اینها نوعی سرخوردگی و انقباض اقتصاد خانواده است.
در همین راستا بنیاد مسکن اعلام کرده است که مردم در صورت مهاجرت به روستاها صاحب خانه می شوند. بر این اساس 350 میلیون تومان در قالب طرح نهضت ملی مسکن و 350 میلیون تومان تسهیلات تخصیص می یابد. اما آیا این یک پیشرفت خواهد بود؟ ستاریان ضمن انتقاد از این طرح به اقتصاد 24 می گوید: آیا طراحان این طرح آنقدر دغدغه اقتصاد روستایی دارند که چنین طرحی را ارائه کرده اند؟ آیا به این فکر کرده اید که بعد از مهاجرت به شهر چه کاری انجام می دهید؟ که تولید؟ زمانی که سرمایه گذار برای سرمایه گذاری در آنجا می رود، شهر رشد می کند. سپس می توانید شروع به توسعه آن کنید. در نهایت مردم خودشان خانه می سازند. نیازی به ارائه تسهیلات از سوی دولت نیست. آیا طراح این طرح نمی داند وضعیت اقتصاد شهرک چگونه است و شهرک ها در حال تخلیه هستند؟
طرح اخیر دولت برای ساخت مسکن در روستاها در حالی مطرح می شود که چندی پیش بانک ها به دلیل عدم ارائه تسهیلات به نهضت ملی مسکن جریمه شدند. این در حالی است که به گفته ستاریان، خدمات بانکی تنها یکی از ده ها ابزار مالی تولید مسکن است. وی در این خصوص می گوید: بانک ها عموما در مقابل ارائه آن مقاومت می کنند زیرا خطوط اعتباری عملکرد خوبی ندارند. وقتی زمان بازگشت پول به بانک ها 15 سال باشد چه اتفاقی می افتد؟ هیچ ارزشی برای بازگشت و عدم بازگشت آنها وجود ندارد. این پول زمانی برمی گردد که دیگر ارزشش را نداشته باشد. وقتی تورم دو رقمی به این بزرگی دارید چه انتظاری دارید؟
این فشار به گفته این کارشناس اقتصادی منجر به جرایم بانک ها می شود. به گفته وی، بانک ها برای پاسخ به فشارهای دولت بدکاری می کنند، بانک می کنند، شرکت ایجاد می کنند و به خودشان وام می دهند یا بانک ها به شرکت های دیگران وام می دهند تا بتوانند ضرر را جبران کنند. فرض کنیم بانک ها تمام تسهیلات 300 هزار میلیارد تومانی را پرداخت کردند. این تعداد خانه چند خواهد بود؟ یکی از ابزارهای مالی بخش املاک و مستغلات نصب است. ده ها ابزار مالی باید اجرا شود تا مسکن کارساز شود.
ستاریان در ادامه گفت و گو با اقتصاد 24 می افزاید: سال گذشته دولت آمریکا یک میلیون و 360 هزار مسکن تولید کرد. گردش مالی این بخش 10 درصد از اقتصاد آمریکا معادل دو میلیارد دلار را تشکیل می دهد. باید اضافه کرد که این دولت اکثر خانه ها را با چوب تولید کرده و آنها را ارزان کرده است، اما در ایران اگر همه بانک ها بتوانند تمام سرمایه خود را تامین کنند، آیا سالانه یک میلیون خانه تامین می کنند؟
به گفته این کارشناس بازار مسکن، دولتی با بودجه 100 میلیارد دلاری کجا می تواند در این بازار صحبت کند؟ این حرف خیلی بزرگی است و نمی توان به آن پاسخ داد. من نمی گویم در بخش املاک و مستغلات ما اقتصاد وجود ندارد، وجود دارد، اما هیچ ابزار مالی وجود ندارد که بتواند آن را مولد کند. نه کاغذ، نه پول نقد و نه هیچ چیز دیگری. در صورت تولید، برای بخش های دولتی به صورت اجاره تولید می شود. وقتی نمی‌خواهیم شکل اقتصاد را دستکاری کنیم، جسارت نداریم، بنابراین گروهی را برای توجیه آن وارد می‌کنیم و کاری نمی‌توان کرد.