ماهان نوروزپور: هفته گذشته در مجمع همکاری بین کشورهای عربی و روسیه که در مراکش برگزار شد. بیانیه ای با ادعای مکرر کشورهای عربی درباره جزایر سه گانه (ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک) منتشر شد. عبارت «استفاده از راه‌حل‌ها و ابتکارات صلح‌آمیز برای حل اختلاف بر سر مالکیت جزایر سه‌گانه» سال‌هاست که توسط امارات دنبال می‌شود. نکته مهم این است که علیرغم اینکه دولت ایران قاطعانه اعلام کرده است که با هیچکس بر سر تمامیت ارضی و اموال خود مذاکره نخواهد کرد. دولت روسیه بار دیگر با اعلامیه کشورهای عربی موافقت کرده است. کمتر از یک ماه از سفر ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به مسکو و دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه می گذرد که چنین بیانیه ای را خطاب به کشورهای عربی صادر کرده است. پیش از این روسیه با طرح امارات برای ارجاع موضوع مالکیت جزایر سه گانه به دیوان بین المللی لاهه موافقت کرده بود، اما زمانی که مقامات روسیه با واکنش قاطع و روشن مقامات ایرانی و مردم ایران مواجه شدند. ; آنها اعلام کردند که از حساسیت موضوع بی اطلاع هستند و قصد زیر سوال بردن تمامیت ارضی ایران را ندارند. بازگشت روسیه به موقعیت قبلی خود به چه معناست؟ آیا زیر سوال بردن تمامیت ارضی ایران برای روسیه مفید است؟ ایران چگونه باید به این مشکل پاسخ دهد؟ با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل گفت وگو کرده ایم:
ارسال این اظهارنامه را چگونه ارزیابی می کنید؟ چرا روسیه چنین موضعی اتخاذ کرد؟
اگر بخواهیم این موضوع را واقع بینانه ارزیابی کنیم، باید از دو منظر ایران و روسیه به این بیانیه نگاه کنیم. موضع ایران روشن و شفاف است. ایران جزایر سه گانه را حاکمیت ملی و ارضی خود می داند، بنابراین جزایر سه گانه نشان دهنده خط قرمز حکومت ایران است و نمی توان بر سر آن مذاکره کرد. از منظر ایران، درخواست ارائه مناقشه ادعایی بر سر جزایر سه گانه از خط قرمز ایران عبور می کند. دولت ایران نیز اسناد تاریخی حاکی از حاکمیت ایران بر این جزایر دارد. از سال 1971 با خروج انگلیس از خلیج فارس و استقلال بحرین، ایران حاکمیت خود را بر این جزایر بازگرداند.
با این حال، از دیدگاه روسیه، این مورد نیست. روسیه تحت تحریم های شدید بین المللی قرار دارد و می خواهد این تحریم ها را مطابق با منافع ملی خود دور بزند. تعداد زیادی از اشخاص حقیقی و حقوقی از روسیه به دبی مهاجرت کردند و با کمک امارات و سایر کشورهای عربی به فروش نفت پرداختند و از تحریم ها دور شدند. بسیاری از شرکت های اماراتی در این زمینه به روسیه کمک می کنند. بنابراین روس ها سعی دارند از این درگیری به نفع خود استفاده کنند و توجه و حمایت اماراتی ها را جلب کنند. به استقبال پوتین در ابوظبی نگاه کنید. استقبال باشکوه از یک سیاستمدار در تضاد کامل با غرب و تحت تعقیب دادگاه لاهه; این نشان می دهد که منافع اقتصادی و سیاسی امارات مستلزم رابطه با روسیه و در عین حال روابط نزدیک با غرب است.
از سوی دیگر، بهره برداری از درگیری های موجود بین کشورها، یک سنت قدیمی روسیه است. روسیه با در دست گرفتن کنترل این موضوع حساس و استفاده حداکثری از آن در تلاش است روابط خود را بین ایران و کشورهای عربی تعدیل کند. از سوی دیگر، روسیه برای بالا نگه داشتن قیمت نفت با طرف سعودی در اوپک و اوپک پلاس همکاری می کند. روسیه نیز نفت خود را با قیمتی بسیار کمتر از قیمت بازار به فروش می رساند. اگر قیمت نفت کمتر از آنچه هست کاهش یابد، روسیه به شدت آسیب خواهد دید. بنابراین، علیرغم روابط نزدیک با ایران، لازم است که منافع آن با اعراب ارتباط نزدیک برقرار کند.
بیشتر بخوانید:
ظریف: دنیا دنیای جوانمردی و نامردی نیست. اگر این تصور اولیه را در مورد جهان پیدا کنیم، نه در برابر روسیه غش می کنیم و نه از روسیه متنفر می شویم.
ابوطالبی: غیر از روسیه کدام بازیگر ما را به دام شورای امنیت انداخت؟/ اگر همین مسیر را برویم، روس ها دوباره همان کار را می کنند.
اقبالی: موضع روسیه در قبال ایران چند عامل دارد. روابط ما بیشتر دفاع سیاسی است تا اقتصادی
نکته دیگر اینکه ایران هرگز اشغال کریمه و الحاق آن به خاک روسیه را به رسمیت نشناخته است. ایران معتقد است که این منطقه استراتژیک بخشی از خاک اوکراین است. اوکراین پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی یکی از اعضای سازمان ملل بود. اوکراین و بلاروس دو استثنا بودند که در کنار اتحاد جماهیر شوروی کرسی هایی در سازمان ملل داشتند. در مورد قطعنامه های صادر شده در مورد فلسطین تحقیق تاریخی می کردم و به نکته جالبی برخوردم. در اولین قطعنامه درباره فلسطین در سال 1947; اوکراین نیز به عنوان یکی از اعضای منتخب شورای امنیت رای داده است. این بدان معناست که اوکراین نه تنها از سال 1947 به عضویت سازمان ملل متحد درآمده است، بلکه عضو منتخب شورای امنیت نیز بوده است. در این مرحله روسیه هویت چنین کشوری را زیر سوال می برد و کریمه و چهار استان دیگر این کشور را به خاک خود ضمیمه می کند. روس ها بارها نشان داده اند که اگر منافع آنها ایجاب کند تمامیت ارضی و حاکمیت ملی هیچ کشوری را به رسمیت نمی شناسند.
روس ها چه بهانه ای برای دفاع از خود و توجیه این موضع دارند؟
بهانه ای که روس ها برای دفاع از خود استفاده می کنند مضحک است. می گویند ما تمامیت ارضی ایران را به رسمیت می شناسیم. نمی توان تمامیت ارضی یک کشور را به رسمیت شناخت و سپس حاکمیت ملی آن کشور را نادیده گرفت. حاکمیت ارضی ایران در جزایر سه گانه قابل بحث نیست، اما روس ها می خواهند زیرکانه این دو موضوع را از هم جدا کنند. از یک طرف می گویند ما تمامیت ارضی ایران را قبول داریم، اما از طرف دیگر دعوای ادعایی کشورهای عربی را به دیوان بین المللی دادگستری ارجاع می دهند. این تعارض آشکار است.
ایران چگونه باید به چنین مشکلی پاسخ دهد؟
ایران باید به طرف روسی بفهماند که ایران با هیچ کس درباره حاکمیت ملی خود شوخی نمی کند. حداقل کاری که باید انجام شود احضار سفیر از مسکو است. طرف مقابل نباید احساس کند که چنین رفتاری آزاد است. اما اشتباه نکنید. تمام این عزم و اقداماتی که ذکر کردم باید از طریق دیپلماسی و سیاسی انجام شود و نباید منجر به درگیری در روابط ایران و روسیه شود. در ایران ما در تبدیل فرصت ها به تهدید و تهدیدها به بحران استاد هستیم. این دیدگاه که ما با کل دنیا سر و کار داریم و باید با تمام دنیا درگیر شویم اشتباه است. ما باید از ظرفیت های دیپلماتیک و سیاسی خود هوشمندانه در این مسیر استفاده کنیم نه اینکه در روابط خود با روسیه تنش ایجاد کنیم.
۳۱۱۳۱۳