تاریخ دقیق شب یلدا / شب چله به چه معناست؟

وقتی به واقعیت و سنت های تاریخی نگاه می کنیم، می بینیم که بسیاری از سنت های امروزی به تدریج توسط اقوام مختلف در جشن هایی مانند چهارشنبه سوری، نوروز و شب یلدا مطرح شد. یا تغییر مذهب باعث شد برخی از سنت ها تغییر کند و مثلا سفره نوروز را با قرآن کریم تزیین کردند.

به گزارش پی ام آپ به نقل از روزیاتو، شب یلدا نیز از این قاعده مستثنی نیست و بسیاری از سنت ها و آیین ها ریشه در فرهنگ اقوام مختلف دارد و نه در ماهیت تاریخی آن. سر سفره آوردن انار و هندوانه در شب یلدا شاید به خاطر رنگ قرمز آن باشد، اما در واقع در سال های دور میوه های مانده در انبار، میوه های فصل، خشکبار و آجیل را سر سفره می گذاشتند و می خوردند. ما آنها را تا صبح منتظر گذاشتیم تا زمستان سخت تری پیش رو داشته باشیم.

در این مقاله نگاهی دقیق‌تر به تاریخچه شب یلدا خواهیم داشت و به ریشه‌های این آیین که یکی از جشن‌های آتش‌سوزی به‌شمار می‌رود نگاهی خواهیم انداخت.

تاریخچه شب یلدا

یلدا و مراسمی که در اولین شب زمستان و طولانی ترین شب سال برگزار می شود، قدمتی دیرینه دارد و با آیینی همراه است. مهر این مربوط است. شب یلدا شب تولد است مهر خاستگاه ایمان و عقیده به گاهشماری و افکار ایرانیان در مورد دینشان بازمی گردد. به گفته ایرانیان باستان، خورشید در این شب شکست ناپذیر بوده است. از نظر آنان روشنایی روز و تابش خورشید به خاطر مظاهر خیر و نیکی است و تاریکی و شب و سرما ناشی از اعمال شیطان است. می دیدند که در بعضی از فصول روزها بلندتر و شب ها کوتاه می شود و کم کم تصور می کردند که روشنایی و تاریکی دائماً درگیر مبارزه هستند و گاهی خورشید و گاهی تاریکی پیروز می شود.

در طول سال، مردم باستان متوجه می شدند که کوتاه ترین روزه سی ام روز است که آخرین روز پاییز است. آذر این اتفاق خواهد افتاد و از این پس روزها طولانی می شود، طبیعت نور و گرما می بخشد. آریایی های باستان بر این باور بودند که خورشید در نبرد آن شب پیروز شد و چندین ماه در راس حکومت باقی خواهد ماند. آلمانی ها نیز روز تولد خورشید را در آغاز زمستان جشن می گرفتند و آن ماه را به خدای خورشید نسبت می دادند. به گفته ابوریحان بیرونی، در آثار روز اول بقیع دی ماه روز را خور می نامیدند و همان روز را در کتاب قانون مسعودی با نام خر روز و برخی منابع دیگر آن را خرم روز نامیده اند.

از آنجایی که شب یلدا طولانی‌تر از شب سال است، مردم باستان آن را شبی بد می‌دانستند که تاریکی خانه‌هایشان بیشتر از حد معمول بود. در جلد چهارم کتاب برهان حاتاز درباره یلدا آمده است:

«یلدا اولین شب زمستان و آخرین شب پاییز است که شب اول جوزا و آخرین شب قوس است و آن شب طولانی ترین شب است، در حالی که کسانی می گویند آن شب بسیار نحس و نحس است. ، کسانی هم هستند که می گویند یازدهمین شب یلدا جدی است.

اما مردم در این شب ها در مقابل این تاریکی ایستادند تا آن قدرت شیطانی را خنثی کنند. آتش روشن می کردند تا تاریکی را از زندگیشان بیرون کنند و دور این آتش جمع می شدند و برای همدیگر قصه می گفتند تا نخوابند. تمام میوه های تازه قاصل مغازه را هم به این ضیافت آوردند و این سفره شب یلدا برایشان سفره ای مذهبی و مقدس شد. آنها از خدای خورشید دفاع کردند و از او رضایت خواستند تا بتوانند در زمستان سخت زندگی کنند.

شب چله یعنی چه؟

امروزه شب یلدا را شب چله یا چله بخور نیز می نامند، چله بخور یعنی از ابتدا. دی تا ماه دهم بهمن ماه با 40 روز به پایان می رسد و بسته کوچک از روز دهم شروع می شود. بهمن تا بیست اسفند کاهش شدت سرماخوردگی است. جالب است بدانید که ایرانیان باستان روز اول. دی این ماه را نیز جشن می گرفتند و آن را خروز (روز خورشید) یا خرم روز می نامیدند. چنانکه ابوریحان بیرونی در کتاب عطارالبکیه ماه اول گفته است دی خرم روز است و این روز و این ماه به نام خدای بزرگ (کلام) است دی از واژه اوستایی دازوا یا داتوش به معنای آفریننده و از مساد دا به معنای دادن و آفریدن گرفته شده است. همچنین جشن روز اول است. دی به دلیل اینکه نود روز از عید نوروز فاصله دارد به آن ماه نود روز نیز می گویند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که بین شب یلدا و خروز (یا روز دیگان) ارتباط قوی وجود دارد.

تولد مسیح و شب یلدا

نکته جالب دیگری که باید بدانید این مراسم است. مهر و آیین میترائیسم در اروپا و روم بسیار رواج داشت و با فراگیر شدن این آیین، روز تولد میترای شکست ناپذیر (21 دسامبر) را جشن گرفتند. شما در قرن چهارم به دنیا آمدید اما به دلیل یک سری اشتباهات مهر به 25 دسامبر تغییر یافت. تا آن زمان جشن میلاد عیسی مسیح در 6 ژانویه برگزار می شد، اما پس از توسعه مسیحیت به جای دین میترایی در روم و اروپا، متولیان کلیسا نتوانستند جشن میترایی را ترتیب دهند و آن را در همان روز جشن گرفتند. به عنوان تولد عیسی روزی که عیسی مسیح متولد شد.

یلدا یک کلمه سریانی است (یکی به معنای تولد (از لهجه های زبان آرامی که از قرن چهارم تا هشتم میلادی در خاورمیانه بسیار رایج بود) است و مسیحیان آشوری کلمه یلدا را با خود از ایران آورده اند. بسیاری از آداب و رسوم جشن‌های سال نو مسیحی (تمام شب را بیدار می‌مانند و به نوشیدن و خوردن میوه می‌نوشند) برگرفته از این آیین است. مهر است.

شعر درباره شب یلدا، یلدا در اشعار ایرانی

در منابع ایرانی اسلامی شب یلدا را شب میلاد و شب ولادت حضرت عیسی(ع) را ثعلبی می نامند. شبی که عیسی متولد شد، شبی طولانی است. ابونواس اهوازی شاعر ایرانی عرب الاصل شعری به این شرح دارد:

یا لیله المیلاد حال عرفات

دوستت دارم

مگه من با تو صبر نداشتم تو صبر نداشتی؟

تا روز لعنت مشخص شود

(ترجمه خدا تولده، میدونی؟ من عاشق شادی هستم. صبرت چیه؟ به شرطی که شنبه باشه.)

شاعر عرب عبدالله بن ادبالله طاهر نیز در جای دیگر از آیه مدزت لیله المیلاد اتول لیلا به معنای طولانی ترین میلاد خداوند استفاده کرده است.

بسیاری از شاعران ذوالف یار و دوری از یار و مسائل مشابه را به شب یلدا پیوند زده اند. در زیر چند نمونه از این موارد آورده شده است:

همانطور که انگشتر توسط نیزه دزدیده شد، شما نیز در کنار نیزه هستید

چون حلقه ربایند به نیزه، تو به نیزه

خال از رخ زنگی بربایی شب یلدا

(عنصری)

نور رأیش تیره شب را روز نورانی کند

دود چشمش روز روشن را شب یلدا کند

(منوچهری)

به صاحب دولتی پیوند، اگر نامی همی جویی

که از پیوند با عیسی چنان معروف شد یلدا

(سنایی)

تو جان و لطیفی و جهان سم کثیف است

تو شمع فروزانی و گیتی شب یلدا

(سیف اسفرنگی)

رو روزش چو برانداخت نقاب از سر زلف

گویی از روز قیامت شب یلدا برخاست

(و) بر آی‌ای صبح مشتافان اگر هنگام روز آمد

که بگرفت این شیلدا ملال از ماه و پر و نیم

(سعدی)

سفره شب یلدا

سفره شب یلدا را سفره میزد می گویند، میزد از میوه های تازه، خشکبار و آجیل (یا به اصطلاح لرک زرتشتی) تشکیل شده است که بخشی از جشن و جشن است و به افتخار او داده می شود. مهر و خورشید از روی میز می گذرد. امروزه این تصویر با توجه به سنت ها و فرهنگ های مختلفی که در ابتدای سخنرانی به آن اشاره کردیم، دگرگون شده و تغییرات زیادی کرده است. سفره هفت سین نوروزی ما نیز دستخوش این تغییرات شده است و مشخص است که این تغییرات ناشی از جریان تاریخ است.

یلدا و سال نو

در فرهنگ باستانی اوستایی، سال با فصل سرد آغاز می شد. در اوستا کلمه سرده بیانگر مفهوم سال است که همان کلمه سارد امروزی است و دلیل جشن سال نو در این روز پیروزی است. مهر و خورشید بر تاریکی غلبه کرد. ابتدا به این ترتیب، آغاز سال دی از آنجایی که مسیحیت امروز این مراسم سال نو را از دین میترا به ارث برده است، ماه و آغاز زمستان بود.

نیایش‌های خورشید به مناسبت شب یلدا

در قدیم در این شب سال دعاهای زیادی خوانده می شد. یکی با نام آنها مهر این یک دعا است. بخشی از این دعا به شرح زیر است:

برای خشنودی اهورامزدا او را با زیباترین دعاها و ستایش ها بلند و پیروزمندانه می ستاییم. مهر ایزد – ایزد مینوی و قاضی روز آخر که هزار گوش و ده هزار چشم دارد و صاحب دشت های وسیع است.

ستایش می کنیم مهر ایزد را می ستاید و می ستاید; ویم خدایی است که در گهواره زمین صاحب دشت های وسیعی است که مراتع سرسبز و وسیعش تسکین دهنده و تسکین دهنده است.

حمد و ستایش مخصوص خداوندی است که نگهبان راستین و اعمالش بسیار است. پیرمرد ظریف، قد بلند و محکم است. و آن که با هزار چشم همیشه بیدار و بی خواب است، آن است که دورترین ها را می بیند. مملکت را مثل نگین طلا می پوشاند، حافظ معاهدات است، همه جا در داخل کشور است، خارج از کشور، فراز و نشیب دارد.

ستایش می کنیم مهر من آن خالق بی همتا و بزرگ ایزد و ماه و خورشید و ستارگان و شاخه های سبز را با دین می پرستم. مهر سرور همه کشورهاست.

خداوند متعال را با تمام وجودم ستایش می کنم. او را به دین خدا که دستان سبز فرخ دارد ستایش می کنم. او سرزمین های آریایی را تسکین و محافظت می کند. ستایش می کنیم مهر خدای خوش تیپ هرگز در دام فریب نمی افتد. دعا می‌کنیم که از نعمت‌های اهورایی، آزادی و معیشت، رهایی از قضاوت، عدل، پیروزی، پاکی و تقوا، بهره کامل را نصیب ما کند.