محسن اکبرزاده، دکتری. در معماری اسلامی*
صرف نظر از قضاوت و تفسیر مقاصد در پرونده قیطریه بستان، از منظر فقهی فاصله 300 تا 500 متری مساجد موجود از بستان مکانی است که در ساخت مسجد باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
هرگز در این قیام [و عبادت] خیر، این مسجدی که از روز اول بر اساس تقوا ساخته شده است، سزاوارتر است که در آن قیام کند. [و عبادت] انجامش بده مردانی در آن هستند که دوست دارند پاک باشند و خداوند پاکی را دوست دارد.
در تفسیر نمونه این آیات که مربوط به تاریخچه ساخت مسجد ضرار در صحن مسجد قبا است آمده است:
برخی از مفسران چنین استنباط کرده اند که فاصله مساجد نباید آنقدر کم باشد که بر اجتماع یکدیگر تأثیر بگذارد. بنابراین کسانی که بر اساس تعصبات قومی و یا برنامه های شخصی در کنار هم مساجد می سازند و جوامع مسلمان را آنقدر پراکنده می کنند که صفوف جماعتشان خلوت، ناخوش و بی روح می شود، مرتکب عملی می شوند که مغایر با اهداف اسلام است.
تكرار همين قول در حديث متداول از حضرت امير(ع) فقهايى چون علامه مجلسى را بر آن داشته است كه نبايد مسجد در كنار مسجد ديگر بنا كرد.
امام علی (ع) می فرماید:
حرم مسجد 40 متر و همسایه ها 40 خانه در چهار طرف است.
به گفته جابر بن عبدالله: محله های ما از مسجد دور بود. می خواستیم خانه هایمان را بفروشیم و به مسجد نزدیک شویم. اما پیامبر خدا ما را متوقف کرد و فرمود: «هر قدمی که برمی دارید، قدمی برای شماست».
این حدیث از مفهومی فراتر از همسایگی صحبت می کند. امتناع از فروش خانه برای همسایه شدن با مسجد نیز بر این موضوع تاکید دارد. به عبارت دیگر، اگر بخواهیم حدود محوطه مسکونی اطراف مسجد را در نظر بگیریم، باید نه تنها محله، بلکه حوزه نفوذ فراتر از آن را نیز در نظر بگیریم.
بنابراین ساختن مسجد نه تنها در همسایگی مسجد دیگر مذموم است; بلکه باید از فراتر رفتن پرهیز کرد و بین دو مسجد فاصله مناسب داشت.
*منبع: Roses online