ایران در برابر سه تهدید بزرگ

سال 1403 میلادی را در شرایطی آغاز کردیم که در پایان این سال مبارک حتی نمی دانستیم کدام یک از حیوانات شریف یعنی نهنگ و اژدها متعلق به آن است. اتفاقا امسال نان خیلی از ما ایرانی ها پشت خرگوش است چه سال نهنگ و چه سال اژدها! خرگوش سریع می دود و دست زدن به نان سخت است! یکی یکی از لعن های قدیمی در ادبیات عامیانه کردی ما این است که پدری دلشکسته و رنج کشیده، کودکی ناسپاس، ناسپاس یا گناهکار را این گونه لعن می کند: «خدایا تو را بر پشت خرگوش رحمت کند!» البته در این اقتصاد پف کرده و انتقادی. هیچ کس ما را نفرین نکرده است و بسیاری از مشکلات امروز ایران ریشه در رویکردهای نظری و روش های عملی «حکومت» دارد. به جای اینکه از خودم بپرسم «با این فرمان به کجا می‌رویم؟»، در این ایستگاه در فروردین، یک بار دیگر سؤالی تکراری اما حساس و حیاتی را مطرح می‌کنم: «بزرگ‌ترین تهدیدها برای بقای ایران چیست؟» توجه کنید. تهدید علیه ایران و نه جمهوری اسلامی.

در این چند سال، حاکمان، سیاستمداران و نهادهای مرتبط با امنیت و قدرت سخت بارها و به طور مشخص به این سوال پاسخ داده اند و غالباً در درصد بالا و پایین به موارد زیر اشاره می کنند: تهدیدات آمریکا علیه ایران، تهدیدات اسرائیل علیه ایران، خطر تجزیه طلبی. گروه ها و تهدیدات مرتبط با گروه های افراطی. به احتمال زیاد پس از وقایع جنبش اعتراضی 1401 میلادی، برخی کارشناسان و شاید برخی از مقامات عالی رتبه تظاهرات مردمی و به ویژه احتمال تظاهرات گسترده زنان را به فهرست تهدیدهای قبلی اضافه کرده اند. اما معتقدم این نگرش نه تنها کوته بینانه نیست بلکه خطرناک است و جنبه های مهمی از واقعیت صحنه را پنهان می کند. امروز و فردا عوامل خطرناک تری ایران را تهدید می کند که قدرت فرسایشی اش به مراتب بیشتر از آمریکا و اسرائیل است. زیرا زمانی که ما به مسائل امنیتی فقط به تهدیدات مرتبط با خطر تجزیه و گروه های افراطی نگاه می کنیم، از خطرات بزرگتری که اتفاقاً تأثیرات مشهودی دارند و هیچ کدام پنهان نمی مانند، غفلت می کنیم. اجازه دهید سه تهدید اصلی را که به نظر من بسیار جدی تر از تهدیدهای ذکر شده در بالا هستند، برجسته کنم:

الف) اقتصاد جهانی، وضعیت ایران و تکرار تاریخ

در سال 1402 و در شرایطی که مردم ایران یکی آنها سخت ترین دوره تورم دهه های اخیر را تجربه کردند که مبلغ 3.2 میلیارد دلار برای واردات تلفن همراه از جیب خودشان خارج شد. شک نکنیم که اگر وضعیت اقتصادی ایران بهتر بود و شهروندان ایرانی بیشتری می توانستند تلفن همراه بخرند، این مقدار. حتی از 20 میلیارد دلار هم گذشت. آیا این مقدار مهم است؟ بله، برای اقتصاد کشوری که قطره قطره و به سختی ارز به دست می آورد. این مبلغ قابل توجهی است و مشکل این است که ما نه تنها تلفن همراه می خریم، بلکه ده ها میلیارد دلار برای خرید سایر محصولات فناوری، دارو، تجهیزات پزشکی و فنی و سایر زمینه ها هزینه می کنیم. چه کار باید بکنیم؟ آیا همه این محصولات را خودمان بسازیم؟ البته که نه. فعلا همین هواپیمای مسافربری را که رئیس قوه مجریه دستور داده تولید کنیم و کمر بوئینگ را بشکنیم. کافی است! به هر حال، راه حل بحث حساس و مهم در مورد «تکنولوژی پیشرفته»، خودکفا نشدن است. بلکه این است که ابتدا مزیت های تولید خود را کشف کنیم و اقداماتی را برای جبران کسری و افزایش حجم صادرات انجام دهیم. دوم، سعی کنید بخش بسیار کمی از بازار را در اختیار بگیرید. واضح است که با این وضعیت سیاست خارجی و تحریم های بین المللی نمی توان کار خاصی کرد و فعلا با پرداخت حق دلالی فقط می توان نفت را فروخت و دیگر جایی برای صادرات کالا و خدمات فنی مهندسی باقی نمی ماند. بنابراین اولین و بسیار جدی تهدید امنیتی ایران این است که اقتصاد ما نه تنها توسعه و شکوفایی را فراهم می کند، بلکه حتی تضمینی برای بقا نیست و هیچ یک از پانصد برند مطرح در اقتصاد جهان متعلق به ما نیست و ما چنین چیزی را داریم. وضعیتی که در اقتصاد جهانی وجود دارد، اساساً ما «وجود» نداریم و نیستیم.

ظاهراً ما یک بار دیگر تکرار تاریخ را در قالب کمیک تجربه می کنیم. زمانی که انقلاب صنعتی از مرزهای انگلیس عبور کرد و به اروپا رسید، دوران بسیار تلخی را در دوران قاجار و قبل از آن در دوران صفویه که عثمانی ها به تجهیزات نظامی و سلاح، توپ و سلاح گرم دسترسی داشتند، تجربه کردیم. بدبختانه عقب مانده بودیم. همانطور که در یک چرخه تکراری و در شرایطی که ببرهای آسیایی و برخی کشورهای عربی با مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند، باید نگران این باشیم که کدام ارباب و کدام عروس و داماد منابع کشور را گره می زند. اگر از این دور باطل خارج نشویم و اقتصاد منطقه و جهان شکست بخورد، روزهای تاریک تری در پیش خواهیم داشت.

ب) تغییر اقلیم، امنیت غذایی و شرایط زندگی ایرانیان

تغییرات آب و هوایی، گرم شدن کره زمین، خشکسالی های مکرر و گسترده، فروچاله ها و کاهش شدید راندمان تولید محصولات کشاورزی مشکلات عمده ای هستند که همه بشریت را تهدید می کنند. اما اکنون تهدید خاورمیانه به مراتب جدی‌تر است و از فلسطین و مصر گرفته تا ایران، عراق، ترکیه و سوریه، کل خاورمیانه در معرض خطر خشکسالی قرار دارد و فراتر از آن، ذرات معلق و آلودگی دائمی هوا مرگبارتر از آن چیزی است که تصور می‌شود. . اما شواهد نشان می دهد که هنوز هیچکس در ایران این مسائل حیاتی را جدی نگرفته است. ما هنوز کشاورزی نادرست، گران و کم درآمد داریم، آب زیادی هدر می دهیم، چاه های غیرمجاز حفر می کنیم، رودخانه ها و چشمه ها را پمپاژ می کنیم، هزاران روستای ما تخلیه شده، آلوده ترین بنزین را با قیمت پایین می سوزانیم، آلاینده ترین اتومبیل، تغییرات در حال تغییر استفاده از مزارع. و شالیزارها و تبدیل آنها به خانه و ویلا ادامه دارد و ما کوه خوار، ساحل خوار، دریا خوار و بستر رودخانه هستیم! فقدان سیاست های دوراندیشانه و موفق در مدیریت کشاورزی، محیط زیست، سوخت، انرژی و امنیت غذایی آینده ایران را چنان تهدید می کند که گروه مهد علیا رجوی و همچنین داعش و تجزیه طلبان همگی در مقابل آن سر تعظیم فرود می آورند. !

ج) یکی بلیط در دست و اشک در چشمانش، آن را یکی روی چند صندلی

بر اساس شواهد فراوان مشخص است که مشکل مهاجرت دسته جمعی جوانان و به ویژه نخبگان ایرانی همچنان یک مشکل است. برای دولت مشکلی ایجاد نکرده است. اتفاقی که در دانشگاه های ایران افتاد بی شباهت به دوران انقلاب فرهنگی نیست. اساتید قدیمی و توانمند مجبور به ترک می شوند و روسای گروه ها و کمیته های جذب در شرایطی قرار گرفته اند که اساسا نیازی به توضیح بیشتر ندارد. علاوه بر این که نخبگان در دانشگاه ها آزادی بیان نظرات انتقادی خود را ندارند و تحمل دولت و مسئولان به دمای زیر صفر نزدیک می شود، فضای کار و کسب و کار در بازار آزاد روز به روز کمتر رقابتی می شود. کارتل های قدرتمند دولتی و خصولتی توسط بانک های توسعه ای ویژه حمایت می شوند. خواری تمام خاکریزها را فتح می کند. مشکل از این هم فراتر می رود و بسیاری از جوانان عادی دانشگاه نرفته اند و می خواهند به دبیرستان بروند. این وضعیت بدون شک به شادی و پیروزی کوتاه مدت طرفداران گفتمان «آنهایی که نمی خواهند جمع کن برو برو» منجر خواهد شد. زیرا در چنین فضایی مثلاً یک سخنران سطح پایین به راحتی نه تنها استاد مهم ترین دانشگاه کشور می شود، بلکه خود را در صدر فهرست برندگان کرسی های مجلس می بیند و لبخند پیروزمندانه می زند! اما این خوشحالی طولانی نخواهد بود و ایران در میان مدت در اکثر بخش های علمی، تخصصی، فنی و حتی خدماتی با مشکلات اساسی مواجه خواهد شد.

۳۱۱۳۱۱