عصر ایران; سجاد بهزادی – رئیس جمهور منتخب معتقد است که با روند کنونی نمی توان کشور را مدیریت کرد و برای دستیابی به توسعه واقعی باید «تصمیمات سخت» گرفته شود. در عین حال می ترسد که عده ای از این تصمیمات سخت غرق شوند.
مسعود پزشکیان وی در جلسه اخیر شورای عالی استان گفت: «همه باید به یکدیگر کمک کنیم زیرا با روند کنونی امکان اداره کشور وجود ندارد. ما باید تصمیم سختی بگیریم و در این تصمیم نباید اجازه دهیم نیازمندان و فقیران زیر پای ما بیفتند.» منجر به له شدن مردم زیر دست و پای توسعه نمی شود.
اما تصمیمات دشوار رئیس جمهور چه می تواند باشد؟ این تصمیمات چه ربطی به واقعیت ها و اتفاقات جامعه ایران دارد؟
آیا رئیس جمهور به آنچه جامعه در مورد تصمیمات دشوار فکر می کند فکر می کند؟ یا تصمیمات دشوار با آنچه که در لایه های جامعه می بینند متفاوت است؟
کشورهای جهان برای دستیابی به توسعه چه انتخاب های سختی توانسته اند داشته باشند و آیا نظام حاکم در ایران آماده و مایل به پذیرش انتخاب های سخت مشابه است؟
اول: تجربه داخلی
آقای رئیس جمهور؛ اگر واقعاً مردی هستید که تصمیمات سختی می‌گیرد، نگاهی به تجربیات جهانی کشورهای دیگر بیندازید. بدون حمایت جامعه هرگز نمی توان تصمیمات سخت گرفت. اولین قدم این است که بفهمیم کدام 60 درصد مردم از وضعیت فعلی ناراضی هستند. آیا می توان بدون اینکه 50 یا 60 درصد جامعه ناامیدانه به دنبال زمین و زمان باشند، یک طرفه تصمیم سخت گرفت؟
بخش بزرگی از جامعه معاصر ایران ممکن است به دلیل تناقضات و تناقضاتی که در اطراف خود می بینند، با تصمیمات دشوار شما مخالف باشند.
در سال های اخیر فریب و فریب جایگزین تخصص و کارآمدی شده است، به گونه ای که شخصیت های متعدد در جامعه به یک هنجار تبدیل شده است و بخش زیادی از مردم شفافیت فکر و رفتار برای رسیدن به اهداف خود را ندارند و به شکلی بسیار عمل می کنند. روشی پیچیده نسبت به هر پدیده ای در جامعه.
آقای رئیس جمهور؛ اگر اهل تصمیم گیری های دشوار هستید، اولین کاری که باید انجام دهید این است که شرکت کنید. تنش در جامعه ایران به شدت بالاست و شما در زمانی رئیس جمهور شدید که جامعه در بحران بی اعتمادی قرار دارد. همان‌طور که باور می‌کنید و بارها تکرار می‌کنید: «مملکت را نمی‌توان با روند فعلی اداره کرد…» بخش بزرگی از جامعه هم معتقدند که این وضعیت، این اقتصاد، این اخلاق و این مملکت قابل ترمیم نیست. آنها ابتدا باید یک طرح جدید تدوین کنند تا جامعه بزرگ و ناراضی بپذیرد که کشور می تواند بازسازی شود.
دوم: تجربیات جهانی
آقای رئیس جمهور؛ اگر واقعاً مردی هستید که تصمیمات سختی می‌گیرد، نگاهی به تجربیات جهانی کشورهای دیگر بیندازید. کشورهای جهان نه دوست ابدی دارند و نه دشمن ابدی برای رسیدن به توسعه. هر جا که منافع آنها در خطر باشد، در مذاکرات شرکت می کنند و تصمیمات سختی می گیرند. من یک مثال از تجربه جهانی برای شما می زنم.
به گفته دکتر سریع القلم سال گذشته و در مجمع جهانی اقتصاد (معروف به داووس) در میان رهبران جهان، سخنرانی های عمومی و خصوصی نخست وزیر ویتنام بر بسیاری تأثیر گذاشته است. او گفت که کشورش تاریخ سختی با آمریکا و چین داشته است. اما در دهه 1990، هیئت حاکمه آن کشور از شرایط زندگی، منافع ملی و ثروت در ویتنام بر شهرک تاریخی با قدرت های بزرگ ترجیح داد.
آقای رئیس جمهور؛ اگر مرد هستید، تصمیم گیری سخت است. آیا حاضرید قراردادهای تاریخی با قدرت های بزرگ را کنار بگذارید و مانند ویتنام که توسط آمریکا شخم زده شد، بر اساس منافع کشور با «کدخدا» وارد مذاکره شخصی شوید؟
سوم: آزادی رسانه و رفع فیلترها
آقای رئیس جمهور؛ اگر اهل انتخاب های سخت هستید، از رسانه ها به عنوان نورافکن برای تاریکی ها و سایه ها استفاده کنید. آن را روشن نگه دارید و فضایی را آماده کنید که آنها بتوانند شاهد نظارت مستمر رسانه ها در رده های قدرت باشند. هم در داخل دولت و هم در خارج از دولت شما. الان که رئیس جمهور هستید از وضعیت رسانه ها در ایران خبر دارید؟
گزارشگران بدون مرز در تازه ترین گزارش خود از میزان آزادی رسانه ها در جهان آمار نگران کننده ای ارائه کرده است. در رتبه بندی منتشر شده از سوی این سازمان، نروژ رتبه نخست خود را حفظ کرد. در بین 180 کشور، افغانستان در رتبه 176 قرار دارد و اریتره، افغانستان، کره شمالی و ایران در رتبه 178 قرار دارند.
چهارم: شفافیت بودجه و مبارزه با مشارکت افراطی
آقای رئیس جمهور؛ اگر اهل تصمیم گیری های سخت هستید، علیه افراط گرایان و کسانی که در سایه هستند رو به رو شوید و اگر به شما اهمیتی نمی دهند، واقعاً آنها را ببندید. برای این منظور باید روشن شود که چگونه از گروه ها و نهادها سهمی از بودجه ملی خواسته می شود و مردم باید بدانند که کدام نهادها بودجه کلان دریافت می کنند و از سوی دیگر کمترین اثربخشی و پاسخگویی را دارند.
در گزارشی که اوایل سال جاری در روزنامه شرق به نقل از کارشناسان مالی منتشر شد، آمده بود: تنها 24 درصد بودجه کشور شفاف است و 76 درصد دیگر غیرشفاف است.
به نظر می رسد بخش بزرگی از بودجه دولتی در دست تندروهایی است که قانون را زیر پا می گذارند و بر ساختارهای انسدادی و عدم شفافیت تمرکز می کنند. آنها می خواهند به دنبال منافع خود باشند. حفظ وضع موجود اساس سیاست آنهاست و نمی گذارند نور به تاریکی خانه هایشان بتابد.
پنجم: نهادینه شدن عقلانیت
آقای رئیس جمهور؛ اگر می خواهید تصمیمات سخت بگیرید و کشور را توسعه دهید تا «مردم کمتر زیر دست و پای توسعه له شوند…» عقلانیت باید موتور محرکه برنامه های شما باشد. برای انجام این کار باید شجاع باشید و از افراد احمق دوری کنید. افراد احمقی که ساختار قدرت سیاسی و اقتصادی دنیای امروز را نمی شناسند و مدام بر طبل قدرت های جهانی می کوبند.
کسانی که ارتباط با خارج را نقض استقلال کشور می دانند و قدرت درون زا را تنها عامل سعادت و پیشرفت جامعه می دانند. آنها نمی دانند که کارآمدی و قدرت درون زا بدون ارتباط با دنیای خارج امری بیهوده و آدرسی نادرست است.
وقتی عقلانیت بر دولت چیره می شود، وزیر دیگر نمی گوید: «با یک میلیون شغل می توانی ایجاد کنی…» وقتی اپیدمی کرونا جان میلیون ها انسان را تهدید می کند. هیچ تصمیم اشتباهی گرفته نمی شود و مردم کشته نمی شوند.
آقای رئیس جمهور؛ اگر اهل تصمیم گیری های سخت هستید، به دنبال عقلانیت در کابینه باشید. وزیری را تعیین کنید که وقتی خطایی می‌کند، شهامت این را داشته باشد که بگوید: «اشتباه کردم» به تأیید و تمجید صاحبان قدرت وابسته نباشد و مؤدب باشد.
ششم: موارد مغفول مانده قانون اساسی را اجرا کنید
آقای رئیس جمهور؛ اگر اهل تصمیم گیری های سخت هستید، از تمام امکانات قانون اساسی استفاده کنید. برگزاری همه پرسی در مورد مسائل مهم اجتماعی یکی این یکی از آن مهارت هاست. این اصل مهم قانون اساسی می تواند اختیارات شما را نیز تقویت کند. بارها رؤسای جمهور به دلیل به وجود آمدن بن بست های سیاسی و اقتصادی و حتی تغییر بخش هایی از قانون اساسی خواستار برگزاری همه پرسی و نظرخواهی از جامعه بودند، اما نتوانستند تصمیم سختی برای اجرای این اصل قانونی بگیرند.
مرد تصمیم گیری های سخت باشید. احیای اصل 59 قانون اساسی و گسترش اختیارات رئیس جمهور. به گفته برخی کارشناسان «نمی‌شود رئیس‌جمهور مدیر جامعه ۸۸ میلیونی، مجری قانون اساسی و شخص دوم کشور باشد و همه مسئولیت‌ها بر عهده او باشد، اما کمتر از ۵۰ باشد. درصد اقتصاد ملی کشور در اختیار اوست. تا اصلاحات اساسی انجام نشود هیچ اتفاقی نمی افتد.
هفت: از ظرفیت های زنان و اقلیت ها استفاده کنید
آقای رئیس جمهور؛ مرد تصمیم گیری های دشوار باشید و از زنان و اقلیت های مذهبی که نماینده پتانسیل عظیم جامعه ما در حکومت و سطوح مختلف تصمیم گیری هستند، بهره ببرید. اکنون مقاومت مدنی زنان در جامعه ایران به نقطه عطفی در مطالبات آنان تبدیل شده است.
حق زنان و اقلیت ها برای مشارکت موثر در تصمیم گیری ها و ساختارهای قدرت بسیار فراتر از آن چیزی است که تاکنون دیده ایم. انتخاب‌های سخت به این معناست که با وجود فشارهای محاصره‌ها نمی‌توانیم توان، ظرفیت و مهارت ۵۰ درصد جمعیت کشور را نادیده بگیریم.
زنان ما قبلاً در سطوح والی و بخشداری خدمت کرده اند اما هنوز نتوانسته اند والی شوند. پس از چهار دهه انقلاب، آنها تنها یک بار اجازه حضور در سطح وزیران را داشتند و اجازه شرکت در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری را نداشتند.
نکته نگران کننده:
اما نکته نگران کننده این داستان ممکن است جای دیگری باشد. برخی از کارشناسان سیاست نگرانند که رئیس جمهور بدون در نظر گرفتن مؤلفه های مهم ذکر شده در یادداشت، تصمیمات دشواری را که بر آن اصرار دارد، در جای دیگری جستجو کند. جایی مثل افزایش مالیات بر طبقات اجتماعی، چند برابر شدن قیمت بنزین و مشتقات آن، تقویت اتحاد با جبهه شرق و جنگ با غرب و ….
اگر نظر رئیس جمهور مبتنی بر انتخاب های سخت این گونه پیشنهادها باشد، نه تنها توسعه پایدار حاصل نمی شود، بلکه طبقات متوسط و پایین جامعه فقیرتر و زیر پای توسعه له می شوند.