اولین آدم ربایی فرار بنی صدر بود. نمی دانستیم هواپیما را بزنیم یا نه؟

به گزارش خبرگزاری اخبار آنلاینمراسم نقد و بررسی کتاب «پرونده‌ای برای هواپیماربایی» نوشته سرهنگ رضا جهانفر دیروز (شنبه 28) بهمن) در کتابفروشی خانه کتاب و مؤسسه ادبیات ایران برگزار شد. این کتاب پژوهشی تاریخی درباره هواپیماربایی در ایران با رویکرد جامعه‌شناسی جنگ است که هواپیماربایی در ایران را در سه حوزه تاریخ، روابط بین‌الملل و حقوقی بررسی می‌کند. در زیر سخنان کارشناسان شرکت کننده در این مراسم را درباره کتاب به نقل از خبرگزاری ابنا می خوانید:

اولین آدم ربایی فرار بنی صدر بود

سرهنگ خسرو خطیب قوامی (1): نویسنده کتاب در انتخاب موضوع شجاعت نشان داد و موضوع بحث برانگیزی را برای تحقیق انتخاب کرد. دشمنان به هر طریقی تلاش می کنند به انقلاب اسلامی آسیب برسانند و هواپیماربایی نیز موضوعی است که می خواهند از آن برای آسیب رساندن به کشور ما استفاده کنند. از آنجایی که در هشت سال دفاع مقدس با این مشکل مواجه بودیم و باید امنیت آسمان را تامین می کردیم، به سختی توانستیم این امنیت را در پدافند هوایی تامین کنیم، زیرا نیروهای مسلح ما با بروز چنین مشکلاتی با قوانین بین المللی مواجه هستند. هواپیماربایی سخت بود. آیا نمی‌توانیم این واقعیت را پنهان کنیم که نمی‌دانستیم چگونه با این موضوع کنار بیاییم؟ دستورالعمل ها و مقررات در داخل مشخص بود، اما رویکرد ما در بعد بین المللی نامشخص بود.

اولین آدم ربایی فرار بنی صدر بود و ما با چالش بزرگی روبرو شدیم. نمی دانستیم چه کنیم؟ بیایید سوار هواپیما شویم، چگونه با این موضوع کنار بیاییم؟ این موضوع برای ما تجربه خوبی بود و هر کاری که باید انجام می دادیم طبق مقررات و دستورالعمل های داخلی انجام می دادیم اما هنوز نمی دانستیم ابعاد بین المللی ماجرا چیست و آیا باید هواپیما را ساقط کنیم؟ با این حال، ما در آن زمان نمی دانستیم چه کسی در هواپیما بود و بعداً متوجه شدیم که مسافر کیست.

هنگام بحث جهاد، ما هنوز باید به مسائل پنهان جنگ بپردازیم. بخشی از مشکلات پنهان به دلیل طبقه بندی است که باید از این وضعیت حذف شود و بخشی از آن توجه محققان به موضوعاتی است که در دوران جنگ کمتر مورد بررسی قرار گرفت. از آنجایی که همان موضوع کتاب “پرونده ای برای هواپیماربایی” همچنان مطرح است. امیدوارم در چاپ های بعدی به این موضوع بیشتر پرداخته شود و اسناد موجود در موزه پدافند هوایی در کتاب منعکس شود.

نیروی هوایی در ربودن هواپیما نقش دارد

سرهنگ احمد کیا (2): موضوع هواپیماربایی در سه مرحله قابل بحث است: قبل از جنگ، در زمان جنگ و بعد از آن. در طول جنگ من شاهد آدم ربایی های زیادی بودم و مشاهده کردم. اولین موردی که با آن برخورد کردم فرار بنی صدر بود که با دو جنگنده تعقیبش کردند، اما ما به اصابت هواپیما چسبیدیم، اینطور نیست؟

این هواپیما از تبریز به سمت مرز شمالی کشور پرواز کرد و از طریق مرز بازرگان به ترکیه رفت. در برابر این نوع اتفاقات دستمان بسته است. اگرچه شبکه یکپارچه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی وظیفه خود را به خوبی انجام می دهد، اما نکته آخر بسیار حساس است و باید با ایجاد قانون خاصی به آن توجه شود تا فرصتی برای محققانی که مایل به تحقیق در این زمینه در آینده هستند فراهم شود.

راز آزادسازی خرمشهر را باید در هوا جستجو کرد

سرتیپ دوم علیرضا رودباری (3): از آنجایی که مقدمه کتاب در مورد جنگ و جنگنده بود، فکر کردم نویسنده موضوع هواپیماربایی را در چارچوب جت جنگنده مطرح کند. اگر به این موضوع می رسید نقدهای زیادی به کتاب داشتم زیرا خلبانان ما در دوران جنگ نقش بسیار ارزنده ای در دفاع مقدس داشتند و با قاطعیت می گویم که وقتی صحبت از مجموعه لوفت وافه نبود ما هیچ نداریم. در مورد آن تردید وجود دارد که رویای فتح عراقی ها ظرف شش روز محقق می شود و اولین جایی که صدام نگران آن بود نیروی هوایی بود.

به همین دلیل انواع توطئه ها را برای نیروی هوایی ترتیب دادند از جمله کودتای نقاب که شواهد آن در سفارت عراق پیدا شد و اولین جایی که صدام به آن حمله کرد نیروی هوایی بود و در یک حمله سراسری حمله کرد. بیشترین پادگان نیروی هوایی آژانسی که خیلی سریع به حملات صدام پاسخ داد نیروی هوایی بود. لذا رشادت نیروی هوایی بر هیچکس پوشیده نیست و به یقین می توان گفت در هیچ عملیاتی در جنگ به پیروزی مطلق نرسیده ایم مگر در عملیات هایی که نیروی هوایی نقش بسیار ارزنده ای در آن داشته است.

در واقع در مورد خرمشهر گفته ایم که خرمشهر را خدا آزاد کرد، در واقع راز آزادسازی خرمشهر را باید در هوا جستجو کرد. چون امنیت در آسمان ایجاد شده بود نیروی زمینی توانست این حماسه قهرمانانه را خلق کند. بنابراین وقتی در مورد نیروی هوایی صحبت می کنیم، در مورد شجاعت صحبت می کنیم که واقعاً چیزی شنیده نشده است. امروز چند نفر از کهنه سربازان نیروی هوایی را می شناسیم که می توانیم با اطمینان بگوییم که خلبان هستند یا خیر نبود اتفاقات ناگوار زیادی در کشور ما رخ داده است. بنابراین اگر شخصی با هواپیمای جنگی به کشور دیگری مخصوصاً در خاک دشمن با شرایط خاص خود پرواز کند. [می‌برد] تأثیر وحشتناکی بر روحیه و روانشناسی در شاخه های مختلف نظامی می گذارد. خوشبختانه با توجه به میراث ایرانی ما این تعداد در مقایسه با شجاعت خلبانان نیروی هوایی بسیار ناچیز است.

اما ماجرای هواپیماربایی برای من که در هوانوردی کار می کنم با اینکه نکات نامشخصی داشت جالب بود اما در قسمت فرار بنی صدر خواندن آن برای همه ما جذاب بود تا بفهمیم واقعا چه اتفاقی افتاده است. ? اما این قسمت کاملا مبهم است. با این حال، هرکسی که در آن زمان سمتی داشت، موضوع را از منظر خود مطرح کرد. علاوه بر این، نویسنده کتاب تلاشی برای تحلیل وقایع و حقایق نداشته و تنها به بیان یک سری مطالب پرداخته است. در مجموع کتاب ارزشمندی است اما روشن شدن دو سه نکته در آن از ابهامات آن می کاهد.

در مقدمه کتاب عمدتاً به جنگ اشاره می کند و مخاطب را به این فکر می کند که آدم ربایی به خاطر جنگ بوده است، اما وقتی متن کتاب را می خوانید متوجه می شوید که ربطی به جنگ ندارد. علاوه بر این، تعدادی از وقایع کشورهای دیگر مانند فرانسه و کویت در کتاب ذکر شده است که این اتفاقات و رابطه ما با آنها مربوط به جنگ است. در اینجا نیز نیاز به تحلیل مسئله است، زیرا نویسنده خود را تنها به بیان یک سلسله وقایع اکتفا کرده است.

شناسه کتاب: رضا جهانفر، «پرونده‌ای برای هواپیماربایی: پژوهشی تاریخی درباره هواپیماربایی در ایران با رویکرد جامعه‌شناسی جنگ»، تهران: سارو، چاپ اول، 1401.