ایسنا: روز گذشته طالبان آلات و آلات موسیقی را از مناطق مختلف هرات جمع آوری و آتش زدند تا هنرمندان موسیقی افغانستان بار دیگر این کابوس تلخ را با جان و دل احساس کنند. سازهایی که قبلا با تبر شکسته شده بودند!
حادثه سوزاندن ساز هنرمندان افغان در هرات، روز گذشته (یکشنبه 17 مرداد) توسط طالبان رخ داد، هرچند غم انگیز بود، اما اتفاق تازه ای نیست. مدت هاست که نوازندگان و نوازندگان افغانستان روز خوبی را ندیده اند و ۸۰ گروه موسیقی فعال در افغانستان مدت هاست که سکوت کرده اند و نمی توانند زیر پرچم افغانستان بنوازند.
موسیقی افغانستان نقطه عطف زیبایی در تنوع قومی است.
موسیقی افغانی نقطه اوج زیبایی تنوع قومی و زبانی در افغانستان است و فارسی، پشتو و ازبکی زبان های اصلی اشعار آواز افغانی هستند. در این کشور سبک ها و روش های مختلف موسیقی از غزل ایرانی گرفته تا راگای هندی حاکم است. گام‌های موسیقی عمدتاً دیاتونیک است و تا همین اواخر پلی‌فونی و هارمونی به شکل غربی آن تأثیر چندانی بر موسیقی افغانستان نداشت.
موسیقی افغانستان عمدتاً در قالب ترانه ارائه می شود، اما با این وجود، رپرتوار قابل توجهی از موسیقی بی کلام در این کشور وجود دارد و البته شعر در فرهنگ موسیقی افغانستان جایگاه ویژه ای دارد. میراث شعر فارسی که اشتراکات زیادی با ایران دارد در میان مردم اهمیت زیادی داشته است و شعر پشتو نیز ریشه تاریخی دارد. متن ترانه ها از مضامین کمی تشکیل شده است. ترانه‌های عاشقانه با مضامین عشق نافرجام و ارجاعات مکرر به داستان لیلی و مجنون اکثر مضامین ترانه‌ها را تشکیل می‌دهند و اتفاقات روز و تجربه شخصی کمتر مورد بحث قرار گرفته است.
در قرن نوزدهم میلادی به دلیل درگیری های داخلی و جنگ های خارجی با بریتانیای کبیر، شرایط رشد و توسعه هنر موسیقی در افغانستان فراهم نبود و این هنر چندان در محافل رسمی افغانستان رواج نداشت و هنرمندان مورد توجه بودند. یکی از پایین ترین اقشار جامعه محسوب می شود و در همان حال و هوای موسیقی خراسانی زندگی می کردند.
اما از سال 1258 به تدریج جایگاه موسیقی در این کشور تغییر کرد و به مرور زمان در افغانستان مقبولیت عمومی پیدا کرد. پس از دهه 1350 موسیقی در جامعه افغانستان جایگاه خوبی پیدا کرده بود و پس از حوادث افغانستان، موسیقی در شهر کابل شکل بسیار خوبی به خود گرفت. تشکیل و اجرای گروه های مختلف موسیقی، دوره های رایگان موسیقی، آموزشگاه موسیقی برای معلمان، هنرهای زیبا و … تاسیس شد. و تا زمانی که طالبان به قدرت رسیدند روزهای خوبی برای نوازندگان افغان بود.
طالبان و پایان موسیقی افغانستان
به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان برابر بود با خداحافظی اشکبار هنرمندان موسیقی با هنر و سازهای خود. طالبان موسیقی را در افغانستان ممنوع اعلام کرد و تاکید کرد که در زیر پرچم طالبان، فعالیت های نوازندگان جایی ندارد، از این رو تمامی دفاتر خوانندگان، مراکز آموزشی و کارگاه های ساخت آلات موسیقی در هرات بسته شدند.
در نتیجه این اتفاق، بسیاری از نوازندگان افغانستانی برای ادامه فعالیت های موسیقی خود به ایران مهاجرت کردند. به عنوان مثال، قاسم جامی از هنرمندان جوان مشهور هرات به سبک محلی است و پس از سقوط کابل به دست طالبان، به هرات آمد و به ایران رفت.
او در گفت و گو با روزنامه اطلاعات روز، لحظه خداحافظی با افغانستان را سخت و در عین حال دردناک می داند: «با چشمانی گریان از افغانستان رفتم و فهمیدم که در این دوران جایی برای کار هنرمندان وجود ندارد. دوران طالبان، ای کاش می توانستیم به فعالیت های هنری در کشورمان ادامه دهیم.»
رباب و سازنده ممنوعیت ملی افغانستان
بسته شدن کارگاه های ساختمانی، حادثه تلخ دیگری برای موسیقی دانان افغان به دست طالبان بود. رباب ساز ملی افغانستان و یک ساز زهی با دسته کوتاه است که با دست یا کمان نواخته می شود. تنبور هراتی و جهیزیه 14 تار تنها سازهای منحصر به فرد افغانستان است و جایگاه ویژه ای در میان هنرمندان این کشور دارد.
اکنون با تعطیلی این کارگاه ها، آینده سازندگان داخلی افغانستان نامعلوم است و بسیاری از افرادی که در این کارگاه ها کار می کنند، بیکار و بی پول مانده اند.
یکی از نوازندگان افغانستانی که امیدی به احیای کارگاه رباب خود در زمان حکومت طالبان ندارد، می گوید: «برای من که تمام عمرم برای ساختن و آموزش رباب زحمت کشیده ام، بسیار سخت است، اما اکنون باید در خانه بنشینم. و هیچ کاری نکن”. رباب های دست ساز من به کشورهای مختلف فرستاده می شد و برای موسیقی محلی ما بسیار خوب بود.»
طالبان به سرود ملی و موسیقی جشن اعتقادی ندارند!
رفتار طالبان با موسیقی تنها به حلقه های کوچک افغان ها مربوط نمی شود. درست است که وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان اعلام کرده است که مقامات این وزارت از مسئولان تالار عروسی در شهر کابل خواسته اند که از پخش موسیقی در مراسم عروسی خودداری کنند، اما حاکمان به معنای وسیع تر به آن اعتقاد ندارند. با ایجاد سرود ملی و تقاضای آنها انواع آلات موسیقی را از بین بردند.