قوانین غرامت تامین اجتماعی در جنگ همیشه از موضوعات حساس و پرچالش نظام بیمه‌ای کشور به شمار می‌آید. بسیاری از مقررات تأمین اجتماعی به‌صورت شفاف، تکلیف حوادث ناشی از کار و حتی حوادث غیر ناشی از کار را روشن کرده‌اند. اما زمانی‌که پای «حوادث جنگی» به میان می‌آید، جایگاه متفاوتی در قوانین و مقررات پیدا می‌شود. دلیل این تمایز آن است که خسارت‌ها و صدمات ناشی از جنگ، تنها به یک فرد محدود نمی‌شود و ابعاد گسترده اجتماعی و ملی دارد.
افرادی که در زمان جنگ آسیب می‌بینند یا جان خود را از دست می‌دهند، علاوه‌بر برخورداری از حقوق بیمه‌ای، تحت حمایت‌های ویژه قانونی و بعضاً مقررات خاص ایثارگری نیز قرار می‌گیرند. همین مسئله سبب شده تا خانواده‌ها و بازماندگان، برای دریافت غرامت یا مستمری، با پرسش‌های متعددی درباره نحوه اعمال قوانین روبه‌رو شوند.
از سوی دیگر، بررسی دقیق قوانین غرامت جنگی تامین اجتماعی نشان می‌دهد که سازمان تأمین اجتماعی تلاش کرده است مرز روشنی میان تعهدات خود در قبال بیمه‌شدگان عادی و شرایط خاص جنگی ترسیم کند. به همین دلیل، آشنایی با این قوانین برای خانواده‌های درگیر با چنین شرایطی ضروری است. همچنین برای مدیران و کارفرمایانی که در مناطق پرخطر فعالیت دارند نیز اهمیت بالایی دارد.
تعریف قانونی حوادث در تأمین اجتماعی (ماده ۶۰)
در قانون تأمین اجتماعی، تعریف «حادثه» در ماده ۶۰ به‌طور روشن بیان شده است و بر همین اساس، نوع و میزان حمایت‌های بیمه‌ای نیز مشخص می‌شود:
- حادثه ناشی از کار: هر اتفاقی که در حین انجام وظیفه یا به‌سبب آن رخ دهد. این تعریف شامل مواردی مانند آسیب‌دیدگی کارمند در محل کار یا حتی در مسیر رفت‌وآمد متعارف بین منزل و کارگاه می‌شود. چنین حوادثی به‌طور مستقیم تحت حمایت سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند و بیمه‌شده می‌تواند از غرامت و مزایای مرتبط استفاده کند.
- حادثه غیر ناشی از کار: به حوادثی گفته می‌شود که ارتباط مستقیمی با وظایف شغلی فرد ندارند. برای نمونه، تصادف رانندگی در یک سفر خانوادگی یا شخصی، در این دسته قرار می‌گیرد. در این حالت نیز تأمین اجتماعی برخی خدمات حمایتی را ارائه می‌دهد، اما تعهدات آن محدودتر از حوادث ناشی از کار است.
- حادثه جنگی یا تروریستی: در قوانین تأمین اجتماعی به‌صورت مستقل و جداگانه تعریف نشده است. بنابراین اگر این حوادث ارتباطی با وظایف کاری فرد نداشته باشند، به‌طور کلی در ردیف «حوادث غیر ناشی از کار» قرار می‌گیرند. همین موضوع سبب ابهامات جدی در زمینه قوانین غرامت جنگی تامین اجتماعی شده است. زیرا شرایط جنگی ابعاد وسیع‌تری نسبت به حوادث عادی دارد.
شرایط دریافت غرامت یا مستمری از تأمین اجتماعی هنگام حوادث
شرایط دریافت غرامت یا مستمری از تأمین اجتماعی، بر اساس نوع حادثه، متفاوت است و قوانین دقیقی برای هر وضعیت در نظر گرفته شده است:
- در صورت وقوع حادثه ناشی از کار: سازمان تأمین اجتماعی متعهد است تمامی هزینه‌های درمانی فرد را پوشش دهد. همچنین طبق ماده ۶۲ قانون تأمین اجتماعی، غرامت دستمزد ایام بیماری به بیمه‌شده پرداخت می‌شود. اگر حادثه منجر به ازکارافتادگی یا نقص عضو شود، مستمری مربوط برقرار خواهد شد. در موارد فوت ناشی از حادثه کار، بازماندگان بدون نیاز به شرط داشتن سابقه بیمه، از مستمری بهره‌مند می‌شوند.
- در صورت حادثه غیر ناشی از کار (مانند بسیاری از حوادث جنگی برای افراد غیرنظامی): بیمه‌شده حق دریافت خدمات درمانی و غرامت دستمزد را دارد. اما برای برقراری مستمری ازکارافتادگی یا بازماندگان، وجود شرط سابقه بیمه الزامی است. طبق ماده ۸۰ قانون تأمین اجتماعی، فرد باید دست‌کم یک سال سابقه بیمه در ده سال اخیر داشته باشد و از این میزان، حداقل ۹۰ روز در سال پایانی پرداخت شده باشد.
با توجه به پیچیدگی قوانین و تفاوت در مقررات مربوط به حوادث ناشی از کار و حوادث غیرناشی از کار، دریافت مشاوره تامین اجتماعی دقیق اهمیت فراوانی دارد.
وضعیت مجروحان جنگی غیرنظامی
وضعیت مجروحان جنگی غیرنظامی در قوانین تأمین اجتماعی جایگاه مشخصی دارد. اگر فردی که در جریان جنگ یا حملات مشابه دچار آسیب شود، تحت پوشش و بیمه‌پرداز تأمین اجتماعی باشد، خدمات حمایتی به او تعلق می‌گیرد. اما این خدمات در قالب حوادث غیر ناشی از کار محاسبه می‌شود. به همین دلیل، دسترسی به درمان، غرامت دستمزد و در صورت وجود شرایط قانونی، امکان دریافت مستمری ازکارافتادگی فراهم خواهد بود.
با این حال، باید توجه داشت که مزایای ویژه‌ای که در حوزه ایثارگری و جانبازی تعریف شده‌اند، ارتباطی به سازمان تأمین اجتماعی ندارند. این مزایا از مسیر بنیاد شهید و امور ایثارگران پیگیری می‌شوند و شامل امتیازات و حمایت‌های خاصی هستند.
فوت در جنگ و وضعیت خانواده بازماندگان
در صورتی که فرد فوت‌شده بیمه‌پرداز این سازمان باشد، شرایط متفاوتی پیش می‌آید:
- اگر فوت ناشی از کار باشد، بازماندگان بدون هیچ شرطی در زمینه سابقه بیمه، از مستمری برخوردار می‌شوند. این موضوع یک حمایت ویژه محسوب می‌شود که هدف آن جلوگیری از بروز مشکلات معیشتی برای خانواده است.
- در صورتی که فوت در دسته غیر ناشی از کار قرار گیرد، مستمری تنها در صورتی به بازماندگان تعلق می‌گیرد که متوفی سابقه کافی طبق ماده ۸۰ داشته باشد. به این معنا که فرد باید حداقل یک سال سابقه در ۱۰ سال اخیر و ۹۰ روز پرداخت بیمه در آخرین سال را دارا باشد.
نکته مهم دیگر این است که دیه فوت در قوانین تأمین اجتماعی جایی ندارد. این موضوع در چارچوب قانون مجازات اسلامی بررسی می‌شود و در شرایط خاص، از طریق بیت‌المال پیگیری خواهد شد. همچنین، آگاهی دقیق از سوابق بیمه تأمین اجتماعی در چنین پرونده‌هایی اهمیت بسیاری دارد.
تفاوت غرامت جنگی با بیمه تأمین اجتماعی
موضوع جبران خسارت در شرایط جنگی، همواره با دو مسیر قانونی متفاوت همراه است:
- غرامت جنگی: این نوع حمایت، ماهیت حمایتی _ جبرانی _ دولتی دارد و بیشتر توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران پیگیری و پرداخت می‌شود. هدف اصلی آن جبران خسارت‌های مستقیم ناشی از جنگ برای افراد غیرنظامی یا خانواده‌های شهدا و جانبازان است. در این مسیر، پرداخت‌ها لزوماً ارتباطی با سابقه بیمه یا حق بیمه پرداخت‌شده فرد ندارند، بلکه به وضعیت ایثارگری یا جانبازی او وابسته‌اند.
- مزایای تأمین اجتماعی: در مقابل، سازمان تأمین اجتماعی صرفاً بر اساس بیمه‌پردازی فرد و مقررات قانونی مشخص اقدام می‌کند. مواد قانونی مهم در این زمینه شامل ماده ۶۰ (تعریف حادثه ناشی از کار)، ماده ۶۲ (پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری) و ماده ۸۰ (شرایط برقراری مستمری بازماندگان در حوادث غیر ناشی از کار) هستند.
بنابراین، این دو مسیر از نظر ماهیت و مبنای پرداخت با یکدیگر متفاوت‌اند. با این حال، در مواردی ممکن است هم‌پوشانی ایجاد شود.
سخن پایانی
مرور قوانین نشان می‌دهد که سازمان تأمین اجتماعی غرامت مستقلی تحت عنوان «غرامت جنگی» تعریف نکرده است. در صورتی که حادثه‌ای ناشی از جنگ در حین انجام وظیفه کاری رخ دهد، موضوع در قالب حادثه ناشی از کار بررسی شده و تمام مزایای مربوط به آن شامل درمان، غرامت دستمزد و مستمری بازماندگان برقرار می‌شود. اما اگر حادثه جنگی خارج از محیط کار یا بدون ارتباط با وظایف شغلی اتفاق بیفتد، در دسته حادثه غیر ناشی از کار قرار می‌گیرد.
در چنین شرایطی که قوانین و نهادهای مختلف درگیر هستند، همراهی یک مشاور متخصص می‌تواند از بروز اشتباه و اتلاف زمان جلوگیری کند. کارمنتو با همکاری بیش از ۳۵۰ مشاور خبره، این امکان را برای شما فراهم کرده است. شما می‌توانید در هر نقطه از ایران تنها در کمتر از یک دقیقه از طریق تماس آنلاین تلفنی در بستر VOIP، به راهنمایی فوری دسترسی داشته باشید. خدمات این پلتفرم به صورت ۷ روز هفته و ۲۴ ساعته فعال است و محرمانگی اطلاعات شما در اولویت قرار دارد.