واقعیت پشت پرده اتهام به نماینده ایران در اسکار/ روایت علی جلیلوند، حسین مهکام و احد صادقی

نرگس کیانی: «علت مرگ: نامعلوم»؛ نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۶، برای رسیدن به جایی که اکنون هست از هفت‌خان رستم عبور کرده است؛ از کنار گذاشته‌شدن از چهلمین جشنواره فیلم فجر تا سه سال توقیف. با این حساب، برای علی زرنگار، فیلمنامه‌نویس و کارگردان این اثر و مجید برزگر، تهیه‌کننده‌ی آن نباید ادعای کذبی که این روزها می‌شنوند چندان قابل توجه باشد؛ ادعای کذب یک فیلمساز درخصوص برداشت علی زرنگار از فیلم کوتاه او؛ «صبح غمگین». علی زرنگار و مجید برزگر اگرچه درخصوص این ادعای کذب اظهارنظری نکردند اما به شهادت چندین نفر از سینماگران ازجمله علی جلیلوند، حسین مهکام و احد صادقی، در گفت‌وگو با خبرآنلاین، ماجرا نه آن است که سازنده‌ی «صبح غمگین» می‌گوید و نه حتی نزدیک به ادعای او.

برداشت اول:

فیلمنامه‌ای که علی زرنگار برای احد صادقی نوشت  

۱۱ سال پیش، ۱۳۹۳، هنگامی که علی زرنگار همراه با وحید جلیلوند در حال نگارش «بدون تاریخ، بدون امضاء» برای کارگردانی توسط وحید بودند، علی ایده‌ی اولیه‌ی «علت مرگ: نامعلوم» را با برادران جلیلوند در میان گذاشت و نگارش آن را برای کارگردانی توسط احد صادقی آغاز کرد. فیلمنامه‌ای که قرار بود علی جلیلوند تهیه‌کننده‌اش باشد اما به علت عدم توافق با بنیاد سینمایی فارابی بر سر برآورد هزینه‌، میسر نشد. چهار سال بعد، زرنگار تصمیم گرفت «علت مرگ: نامعلوم» را خودش بسازد و علی جلیلوند به واسطه احساس دینی که به احد صادقی می‌کرد، علی‌رغم میل باطنی‌اش، تهیه‌کنندگی آن را نپذیرفت. در نهایت علی زرنگار با مجید برزگر به توافق رسید و علی جلیلوند پروانه‌ی ساختی را که به نامش بود به نام مجید برزگر منتقل کرد و قس علی هذا….  

این روایت، علی جلیلوند است:  

او در گفت‌وگو با خبرآنلاین درخصوص چرایی کذب‌بودن ادعای سازنده‌ی فیلم کوتاه «صبح غمگین» چنین می‌گوید: «ابتدا باید بگویم که علی زرنگار از ۱۳۹۰ تا  ۱۳۹۷ در دفتر ما مستقر بود و به خاطر همین همه‌مان در جریان آن‌چه بودیم که هر کدام‌ انجام می‌دادیم. خاطرم هست بعد از «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه» (۱۳۹۳)، علی به من گفت احد صادقی برای ساخت فیلم اولش از او فیلمنامه‌ای خواسته است. توجه داشته باشید که ایده‌ی اولیه‌ی «علت مرگ: نامعلوم» را علی همان زمان جهت نوشتن فیلمنامه‌ای برای احد با من در میان گذاشت و شروع به نوشتن فیلمنامه کرد. پس من در تمام طول مدتی که علی در حال نگارش فیلمنامه بود، در عین این که دخالتی نداشتم، در جریان بودم و بسیار هم دوستش داشتم.»  

این تهیه‌کننده‌ی سینما ادامه می‌دهد: «سال ۱۳۹۶، یکی از دوستان نزدیک و مشترک من، احد صادقی و علی زرنگار، از من پرسید که آیا مایل به تهیه‌کنندگی فیلمنامه‌ی علی به کارگردانی احد هستم یا نه؟ من در آن زمان با این که باید به خارج از ایران می‌رفتم و کمی گرفتار بودم، این پیشنهاد را پذیرفتم. مرداد ۱۳۹۷ بود و من در حال سفر به تورنتو، آن زمان حبیب ایل‌بیگی در بنیاد سینمایی فارابی قائم‌مقام علیرضا تابش بود. فیلمنامه‌ی علی زرنگار در فارابی مورد لطف قرار گرفته بود و نظر به محبتی که به من داشتند، وقتی شنیدند قرار است تهیه‌کننده‌ کار باشم لطف‌شان بیشتر هم شد. علیرضا تابش از من خواست برآورد هزینه را با یکدیگر چک کنیم که تا رفتن و برگشتنم از سفر، مقدمات کار آماده و پیش‌تولید آغاز شود. خاطرم هست دقیقا ۲۴ روز به سفر من مانده بود که حبیب ایل‌بیگی تماس گرفت و متوجه شدم رقم برآورد من با رقم پیشنهادی فارابی متفاوت است. همان زمان به او گفتم مرا می‌شناسید و می‌دانید این‌گونه نیست که رقمی غیرواقعی برآورد کنم، طوری که اگر از آن کاسته هم شد، ایرادی نداشته باشد. حرف نهایی‌ام هم این بود که برآوردم همان عددی است که اعلام کرده‌ام و اگر موافقت می‌شود که کار را شروع کنیم و اگر نه که هیچ.»  

علی جلیلوند بخش پایانی ماجرا را این‌طور روایت کرد: «من به تورنتو رفتم و برگشتم و با توجه به آن‌چه گفتم طبیعتا پروژه به سرانجام نرسید. همان‌طور که اشاره کردم علی تا سال ۱۳۹۷ در دفتر ما مستقر بود و بعد از آن به صورت مستقل کار کرد. او قراری با من گذاشت و گفت می‌خواهد فیلمنامه‌ای را که برای احد نوشته بود به عنوان نخستین اثر سینمایی بلند خودش بسازد. من با توجه به نشست‌وبرخاست طولانی مدتم با علی او را بسیار خوب می‌شناختم و طبیعتا برایم بسیار جذاب بود که تهیه‌کننده‌ی اثری باشم که علی، فیلمنامه‌نویس و کارگردانش است. با این حال از او عذرخواهی کردم و گفتم نگرانم اگر این کار را انجام دهم احد را برنجانم و باعث این تصور شوم که این کار را برای علی کردم ولی برای احد نه. من برای علی آرزوی موفقیت و از او عذرخواهی کردم. کمی بعد علی با من تماس گرفت و گفت برای تهیه‌کنندگی کار با مجید برزگر صحبت کرده است و از من خواست پروانه ساخت را به نام او منتقل کنم که من هم پاسخ دادم با کمال میل این کار را انجام خواهم داد. این کل روندی بود که از سال ۱۳۹۳ تا زمان کلید خوردن کار به فیلمنامه‌نویسی و کارگردانی علی زرنگار و تهیه‌کنندگی مجید برزگر طی شد.»  

حسین مهکام نیز در گفت‌وگو با خبرآنلاین ضمن تایید آن‌چه علی جلیلوند می‌گوید، ماجرا را این‌طور روایت می‌کند: «خاطرم هست سال ۱۳۹۳ زمانی که با وحید جلیلوند و علی زرنگار در حال نگارش فیلمنامه‌ی «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه» بودیم، علی ایده‌ی اولیه‌ی «علت مرگ: نامعلوم» را با من در میان گذاشت. ایده‌ای که او سال ۱۳۸۵ آن را در قالب داستان کوتاه نوشته بود و قصد تبدیلش را به رمان داشت. با این حساب نیت او برای تبدیل ایده‌ای که قرار بود رمان شود به فیلمنامه، به ۱۱ سال پیش برمی‌گردد.»

برداشت دوم:

میسر نشدن همکاری با فارابی: زرنگار به جای صادقی/ برزگر به جای جلیلوند   

احتمالا هر سینماگر دیگری به جای احد صادقی بود و کارگردانی فیلمنامه‌ای برایش میسر نشده بود که این روزها نماینده‌ی سینمای ایران در اسکار ۲۰۲۶ است دست‌کم اشاره‌ای کوتاه به حسرتش در این خصوص می‌کرد. احد صادقی اما در تمام طول مدت گفت‌وگو با خبرآنلاین تاکید می‌کند که «از ساخت «علت مرگ: نامعلوم» توسط علی زرنگار و مجید برزگر؛ دوستان نازنین و رفقای خوبم، بسیار خوشنودم.» او ادامه می‌دهد: «بسیار خوشنودم که آن‌ها فیلمی شریف با استاندارد بالا ساخته‌اند که همه به احترامش قیام می‌کنند و کف می‌زنند. امیدواری‌ام نیز این است که برای این فیلم در همه موقعیت‌های سینمایی ازجمله اسکار ۲۰۲۶ بهترین‌ها رخ دهد.»   

روایت ماجرا از زبان احد صادقی این‌طور است: «ابتدا باید تاکید کنم قصه‌ی یک خطی «علت مرگ‌: نامعلوم» پس از ساخت «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه» (۱۳۹۳) توسط وحید جلیلوند، از سوی علی زرنگار با وحید و علی جلیلوند در میان گذاشته شده بود. قصه‌ای که وقتی در جریانش قرار گرفتم احساس کردم بسیار دوستش دارم و به روحیاتم نزدیک است. ضمن این که کامل شدن قصه، به سال ۱۳۹۴ و تبدیل شدنش به فیلمنامه، به سال ۱۳۹۵ برمی‌گردد. در همین سال بود که قرار شد من با حضور وحید جلیلوند به عنوان مشاور کارگردان و علی جلیلوند به عنوان تهیه‌کننده، کارگردانی «علت مرگ: نامعلوم» را بر عهده بگیرم. خاطرم هست فیلمنامه با رای قاطع موفق به دریافت پروانه ساخت سینمایی شد و از سوی بنیاد سینمایی فارابی برای همکاری در ساخت، مورد استقبال قرار گرفت. اما متاسفانه همان کسانی که بعدها موجب توقیف «علت مرگ: نامعلوم» به کارگردانی علی زرنگار شدند، آن سال در بنیاد سینمایی فارابی حضور داشتند. کسانی که اجازه ندادند برآورد هزینه‌ی علی جلیلوند برای ساخت فیلمنامه‌ی علی زرنگار به کارگردانی من، مصوب شود.»  

احد صادقی پایان ماجرا را این‌طور روایت می‌کند: «فیلمنامه‌ی «علت مرگ: نامعلوم» قرار بود دو سال در اختیار من باشد و من به علی قول داده بودم ظرف دو سال تکلیف آن را مشخص کنم. اما متاسفانه چون آن اتفاقی که باید نیفتاد طبیعتا فیلمنامه را به علی برگرداندم و او گفت هر طور شده است خودش آن را خواهد ساخت. در نهایت نیز با مجید برزگر به توافق رسید. نکته‌ی قابل توجه در این میان از نظر من آن است که در مقطعی از ساخت «علت مرگ: نامعلوم» جلوگیری شد و در مقطعی از نمایش آن و در هر دو زمان گروهی مشخص بودند که از این اتفاقات جلوگیری کردند.»    

برداشت آخر:

تماس‌های تلفنی بی‌پاسخ با مدعی

همه‌ی این ماجرا از آن‌جا آغاز شد که مرتضی مرتضایی با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامش به همراه با نسخه‌ای از فیلم «صبح غمگین» مدعی شد که علی زرنگار ایده‌ی «علت مرگ نامعلوم» را از فیلم کوتاه او گرفته است. او نوشته بود که این فیلم در سال ۱۳۹۵ در یکی از کلاس‌های امیرحسین ترابی ساخته شد و مجید برزگر هم این فیلم را دیده و کلی تعریف کرد…. با وجود مشخص شدن کذب بودن ادعای مرتضی مرتضایی درخصوص برداشت علی زرنگار برای ساخت «علت مرگ: نامعلوم» از «صبح غمگین» براساس شهادت علی جلیلوند، حسین مهکام و احد صادقی اما خبرآنلاین باز هم کوشید با او نیز ارتباط برقرار کند و روایتش را از زبان خودش بشنود. هرچند این تماس‌ها جز یک‌بار (در حد طرح موضوع) بی‌پاسخ ماند و او حاضر به گفت‌وگو در این مورد نشد.

۵۹۲۴۲