هشدار برای یک تقابل خطرناک در سینما

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در فاصله حدود یک ماه مانده به برگزاری چهل‌وچهارمین جشنواره فیلم فجر، منوچهر شاهسواری دبیر این رویداد سینمایی، با نگاهی آینده‌محور، بر ضرورت تغییرات ساختاری و مفهومی جشنواره تأکید می‌کند؛ تغییری که به باور او، اگر رخ ندهد، سینمای ایران را به حاشیه خواهد راند.

شاهسواری که امسال برخلاف روال معمول، مقدمه‌ای تحلیلی بر فراخوان جشنواره نوشته و در آن از «هجوم فناوری» و «نیازهای جدید» سخن گفته، معتقد است تنها راه عبور از وضعیت فعلی، شکل‌گیری یک گفت‌وگوی سه‌جانبه میان جشنواره، صنوف سینمایی و رسانه‌هاست؛ گفت‌وگویی که بتواند به طراحی تازه‌ای برای آینده سینما منجر شود.

او در گفت‌وگو با ایسنا، در کنار مباحث جشنواره‌ای، از دوری بیش از یک دهه‌ای خود از تهیه‌کنندگی نیز سخن می‌گوید؛ فاصله‌ای که به گفته خودش هم دلتنگی عاطفی به همراه داشته و هم آسیب اقتصادی. شاهسواری توضیح می‌دهد که این فاصله نتیجه یک «عهد شخصی» بوده؛ عهدی که هنگام پذیرش مسئولیت در خانه سینما با خود بسته تا در دوران مدیریت، وارد عرصه تولید حرفه‌ای نشود. عهدی که قرار بود کوتاه‌مدت باشد، اما به‌دلیل تحولات اجتماعی، تداوم مسئولیت‌های صنفی و شرایط خاص کشور، سال‌ها ادامه یافت.

او خانه سینما را یکی از پایه‌های اصلی آینده سینمای ایران می‌داند و تأکید می‌کند که توسعه واقعی سینما، بدون وجود یک نهاد صنفی قدرتمند ممکن نیست. به باور شاهسواری، امروز بیش از هر زمان دیگری باید از نهاد صنفی صیانت کرد، چرا که حلقه مفقوده رشد سینمای ایران، دقیقاً در همین نقطه قرار دارد.

دبیر جشنواره فجر، سینما را نه صرفاً یک حرفه، بلکه یکی از ارکان حضور ایران در جهان می‌داند و با صراحت می‌گوید: «کشوری که سینما ندارد، حاشیه‌نشین جهان است.» او معتقد است سینما، صدا و تصویر یک ملت است و در جهانی که ارتباطات بر پایه تصویر شکل گرفته، حذف یا تضعیف سینما به معنای حذف شدن از متن جهان است.

شاهسواری در ادامه، به وضعیت تولید فیلم در ایران می‌پردازد و مسئله اصلی سینما را نه «پروانه ساخت»، بلکه «تغییر ماهیت سرمایه» می‌داند. به گفته او، هزینه‌های غیرمنطقی تولید، تمرکز نامتوازن بودجه روی بازیگری و تضعیف حوزه خلاقیت، سینمای ایران را به معادله‌ای نادرست و غیراقتصادی رسانده است؛ معادله‌ای که در نهایت به یکسان‌سازی آثار، فرسایش مخاطب و افول کیفیت منجر می‌شود.

او با اشاره به کاهش اعتبار تاریخی پروانه ساخت، می‌گوید این مجوز زمانی چنان قدرتی داشت که با آن می‌شد وام گرفت، تولید کرد و مسیر را پیش برد، اما امروز نه‌تنها در خارج از سینما، بلکه حتی در ساختارهای رسمی نیز چندان به رسمیت شناخته نمی‌شود. شاهسواری معتقد است شورای پروانه ساخت، با شکل فعلی، دیگر پاسخگوی شرایط جدید نیست و باید متناسب با آینده بازطراحی شود.

دبیر جشنواره فجر در بخش دیگری از این گفت‌وگو، نسبت به تقابل «سینمای زیرزمینی» و «سینمای رسمی» هشدار می‌دهد و آن را خطری جدی برای آینده فرهنگ و هنر کشور می‌داند. از نگاه او، زمانی که شیوه تولید به جای کیفیت، به ارزش تبدیل می‌شود، سینما آسیب می‌بیند و سیاست‌زدگی به سمی مهلک برای فرهنگ بدل می‌شود. شاهسواری تأکید می‌کند که خط‌کشی‌های فرهنگی، انسجام اجتماعی و حتی آینده زبان فارسی را تهدید می‌کند.

او جشنواره فیلم فجر را همچنان پدیده‌ای مؤثر و محبوب می‌داند که سیمرغ آن هنوز برای مردم اهمیت دارد، اما در عین حال تأکید می‌کند که ادامه این مسیر بدون تغییرات ساختاری ممکن نیست. به باور او، جشنواره فجر در شکل کنونی، نمونه‌ای یگانه در جهان است و برای بقا و اثرگذاری، نیازمند دبیرخانه دائمی، استقلال حقوقی و سازمانی و مستندسازی دقیق تاریخ خود است.

شاهسواری با اشاره به راه‌اندازی دبیرخانه دائمی جشنواره در دوره جدید، می‌گوید اگر اراده مدیریت سازمان سینمایی برای این تغییر وجود نداشت، مسئولیت دبیری را نمی‌پذیرفت. او این تغییر را «اجتناب‌ناپذیر» می‌داند و معتقد است جشنواره باید از وابستگی‌های مقطعی رها شود و به نهادی پایدار تبدیل شود.

در پاسخ به پرسش‌ها درباره حاشیه‌های دوره گذشته جشنواره، از جمله نمایش فیلم‌های توقیفی، شاهسواری تأکید می‌کند که وظیفه خود را دفاع از فیلم‌ها می‌دانسته و برای هر اثر تا آخرین حد ممکن تلاش کرده است؛ هرچند اذعان می‌کند که در مواردی مانند «قاتل و وحشی» موفق نبوده، اما پرونده این فیلم را همچنان بسته نمی‌داند.

او بخش اصلی جشنواره امسال را همان «مسابقه اصلی» می‌داند و معتقد است سینمای ایران در حال تجربه یک «رویش تازه» است؛ رویشی که نه محصول جشنواره، بلکه نتیجه تحولات اجتماعی و نیازهای جدید جامعه است. به همین دلیل، عدد فیلم‌های بخش مسابقه را کاهش داده تا کیفیت فدای کمیت نشود.

شاهسواری در پایان، بار دیگر بر ضرورت نگاه به آینده تأکید می‌کند و از رسانه‌ها می‌خواهد به‌جای پرداختن به حواشی زودگذر، به مباحث بنیادین مانند تغییر ساختار جشنواره، نقش فناوری، آینده‌پژوهی و حتی مطالبه ایجاد یک «کاخ فرهنگی ـ هنری» در شأن سینمای ایران بپردازند.

او می‌گوید: «ما باید مطالبه کنیم؛ حتی اگر پاسخ نگیریم. مهم این است که نشانی از این روزگار باقی بماند که ما برای آینده سینما فکر کردیم.»