تاریخ همیشه حرف‌های ناگفته زیادی برای گفتن دارد. از قهرمانانی که در دل بحران‌ها ایستادگی کردند، تا اتفاقاتی که سرنوشت یک ملت را تغییر دادند. در این میان، سریال های ایرانی تاریخی با بازسازی هوشمندانه گذشته، نه‌تنها روایتی دیدنی از تاریخ به تصویر می‌کشند، بلکه مخاطب را با فرهنگ، افتخار و پیچیدگی‌های اجتماعی آن دوران آشنا می‌کنند.
در این مطلب، قصد داریم بهترین سریال های تاریخی ایرانی را معرفی کنیم. آثاری که نه‌تنها از نظر روایت و کارگردانی درخشان بوده‌اند، بلکه توانستند دل مخاطب را هم به‌دست آورند. اگر به سفر در دل تاریخ ایران علاقه‌مندید، با ما همراه باشید تا سریال‌هایی را مرور کنیم که هرکدام پنجره‌ای به گذشته پرماجرای سرزمین‌مان است.
سریال تاریخی ایرانی جیران
- سال اکران: 1400 – 1402
- ژانر: عاشقانه، تاریخی
- کارگردان: حسن فتحی
- بازیگران: پریناز ایزدیار، بهرام رادان، امیرحسین فتحی
- تعداد قسمت: 52 قسمت
جیران که می‌توان آن را به‌عنوان سریال قاجاری جدید در نظر گرفت، روایتی عاشقانه در دل یکی از پرتنش‌ترین دوره‌های تاریخ است. داستان از روزهای پس از قتل امیرکبیر آغاز می‌شود؛ دورانی که ناصرالدین شاه جوان در اوج قدرت با دختری به نام خدیجه خانم تجریشی معروف به جیران، آشنا می‌شود. این آشنایی، سرآغاز عشق پر تب‌وتابی است که نه‌تنها زندگی شخصی شاه را دگرگون میکند، بلکه فضای سیاسی و اجتماعی دربار را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
ساخته حسن فتحی و احسان جوانمرد، گرچه در دل تاریخ شکل می‌گیرد؛ اما بیشتر از آن‌که یک روایت مستند از گذشته باشد، اثری دراماتیک و عاشقانه است. داستانی که براساس حال‌وهوای آن دوره ساخته شده و بیش از وفاداری بی‌چون‌وچرا به اسناد تاریخی، دغدغه روایت یک ماجرای احساسی و انسانی را دارد.
این سریال به‌دور از وسواس‌های تاریخی، سعی دارد با زبانی روایی و نمایشی، مخاطب را وارد فضای آن دوران کند. بنابراین، هرچند ممکن است تصویر جیران و ناصرالدین شاه در آن با واقعیت تاریخی تفاوت‌هایی داشته باشد؛ اما هدف نهایی نه یک روایت مستند بلکه خلق یک جهان عاشقانه و نمایشی است.
سریال خاتون
- سال اکران: 1400 – 1401
- ژانر: عاشقانه، تاریخی
- کارگردان: تینا پاکروان
- بازیگران: مهران مدیری، نگار جواهریان، بابک حمیدیان، اشکان خطیبی
- تعداد قسمت: 23 قسمت
خاتون اولین سریال از سه‌گانه تاریخی تینا پاکروان است که با روایتی عاشقانه، در یکی از پرتنش‌ترین دوران‌های تاریخ معاصر ایران یعنی جنگ جهانی دوم شکل می‌گیرد. در این دوران باوجود اعلام بی‌طرفی ایران، کشور به دو بخش اشغالی شمال در دست شوروی و جنوب در تصرف بریتانیا تبدیل می‌شود.
داستان درباره زنی بختیاری به‌نام خاتون که با شیرزاد ملک، افسر نظامی دوره رضاشاه ازدواج کرده است؛ اما شرایط سیاسی پیچیده باعث می‌شود این زندگی دستخوش بحران‌های جدی شود. خاتون به دلایل مختلف سیاسی بارها بازداشت و شیرزاد با فشار مقامات شوروی مجبور به جدایی از او و تحویل همسرش به ارتش می‌شود.
خاتون با کمک مردی به نام رضا فخار از گیلان فرار میکند و به تهران می‌رود. در ادامه، او درگیر ماجرایی احساسی بین خود، رضا و شیرزاد می‌شود. مثلث عشقی‌ای که تصمیم‌های بزرگ و احساسات عمیق را در دل تاریخ شکل می‌دهد. این مجموعه به‌عنوان بهترین سریال عاشقانه ایرانی با فضاسازی دقیق تاریخی، بازی‌های قوی بازیگران و موسیقی تاثیرگذار کیهان کلهر، داستانی زنانه از مقاومت، عشق، وطن‌دوستی و آزادی‌خواهی را روایت میکند.
سریال گیل دخت
- سال اکران: 1401 – 1402
- ژانر: درام، تاریخی
- کارگردان: مجید اسماعیلی
- بازیگران: سعید راد، میترا رفیع، محمود پاک‌نیت
- تعداد قسمت: 60 قسمت
سریال گیل‌دخت در فضایی تاریخی و عاشقانه، روایت‌گر تقابل عشق، قدرت و سنت در یکی از پرتنش‌ترین دوران‌های تاریخ ایران است. این مجموعه داستان دختری به نام گلنار، فرزند تقی خان یکی از خانهای قدرتمند گیلان را روایت میکند که دلباخته جوانی به نام اسماعیل میرشکار مردی از اهالی قلعه و از یاران قدیمی خانواده است؛ اما این عشق در سایه خواستگاری پرتنش آصف میرزا، برادرزاده مظفرالدین شاه، قرار می‌گیرد. علاقه آصف به گلنار نه از جنس عشق، بلکه از جنس تملک و سلطه است.
اسماعیل و گلنار که در دل محدودیت‌ها و مخالفت‌های خانوادگی عاشق یکدیگر شده‌اند، با نقشه‌ای مخفیانه موفق به دیدار می‌شوند؛ اما این ملاقات به دستگیری و شکنجه اسماعیل به دستور پدر گلنار ختم می‌شود. تنها وساطت خانم گل، دایه قدیمی تقی خان باعث رهایی موقت اسماعیل و تبعید او از قلعه می‌شود.
بااین‌حال، بازگشت ناگهانی اسماعیل برای هشدار درباره نقشه آصف میرزا، او را دوباره گرفتار خشم خان میکند و با این بحران داستان به اوج خود می‌رسد. در مجموع این سریال تلفیقی است از درام، تاریخ و عاشقانه‌هایی که با ضرباهنگی پرکشش روایت می‌شوند.
سریال ایرانی تاریخی شهرزاد
- سال اکران: 1394 – 1397
- ژانر: درام، تاریخی، عاشقانه
- کارگردان: حسن فتحی
- بازیگران: علی نصیریان، ترانه علیدوستی، شهاب حسینی
- تعداد قسمت: 59 قسمت
سریال شهرزاد پس از سال‌ها هنوز هم به‌عنوان بهترین سریال نمایش خانگی ایرانی شناخته می‌شود. داستان سریال در بستر حوادث تاریخی سال ۱۳۳۲ و هم‌زمان با وقایع ملی شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد شکل می‌گیرد. در مرکز ماجرا، شهرزاد دانشجوی پزشکی و فرهاد روزنامه‌نگار و دانشجوی ادبیات قرار دارند که عاشق یکدیگرند و قصد ازدواج دارند؛ اما شرایط سیاسی و دخالت افراد صاحب‌نفوذ زندگی آن‌ها را دستخوش تغییر میکند.
بزرگ‌آقا، پدرزن قباد، با نفوذ خود فرهاد را از اتهام مرگ‌بار سیاسی نجات می‌دهد؛ اما به‌زودی مشخص می‌شود این لطف بی‌هزینه نیست. او که در خانواده‌اش نیاز به وارث دارد و از ازدواج بی‌ثمر دخترش شیرین با قباد ناراضی‌ست، تصمیم می‌گیرد شهرزاد را به‌عنوان همسر دوم برای قباد در نظر بگیرد؛ آن‌هم بدون رضایت او و درحالی‌که شهرزاد عاشق فرهاد است.
ازدواج اجباری، جدایی دردناک از فرهاد، تقابل با شیرین، زن اول قباد و ورود شهرزاد به خانهای پر از راز و نفوذ، زمینه‌ساز حوادث تلخ و پیچیده‌ای می‌شود که درطول سریال به‌تدریج آشکار می‌شوند.
سریال شهریار
- سال اکران: 1386
- ژانر: درام، تاریخی، زندگینامه
- کارگردان: کمال تبریزی
- بازیگران: اردشیر رستمی، سیروس گرجستانی، امیرکاوه آهنین جان
- تعداد قسمت: 34 قسمت
در ادامه لیست سریال های تاریخی ایرانی به معرفی سریال شهریار می‌پردازیم. این مجموعه روایت‌گر زندگی سید محمدحسین بهجت تبریزی مشهور به شهریار، شاعر برجسته و ترک‌زبان ایرانی است. داستان این مجموعه، زندگی شهریار را از دوران کودکی تا زمان درگذشت او به‌تصویر می‌کشد.
روایت از سال‌های پایانی حکومت قاجار آغاز می‌شود. در ابتدای داستان، پدر شهریار، سید اسماعیل از وکلای سرشناس تبریز است که در پی جنگ‌ها و آشوب‌های منطقه چند تن از فرزندان خود را از دست داده است. پس از تولد فرزند آخرش از همسرش کوکب‌خانم، تصمیم می‌گیرد برای حفظ جانش، وی را به روستای خوشکناب نزد خواهر خود بفرستد. در این روستا، کودک خردسالی که بعدها به شهریار معروف می‌شود، دوران کودکی خود را سپری میکند و در همین سال‌ها با مردی به نام ابراهیم ادیب آشنا می‌شود؛ شخصیتی که نقش پررنگی در آینده فکری و ادبی او خواهد داشت.
در این اثر، شهریار در سه دوره زندگی به‌تصویر کشیده می‌شود؛ اردشیر رستمی نقش جوانی او و زنده‌یاد سیروس گرجستانی نقش میانسالی و پیری او را ایفا کرده‌اند. سریال با نگاهی شاعرانه و انسانی، فرازونشیب‌های زندگی شهریار ازجمله دوران تحصیل، تلاش‌های ادبی، دلبستگی‌ها، ناکامی‌ها و تاثیرات اجتماعی و سیاسی دوره‌های مختلف را بازگو میکند و چهره‌ای ملموس و قابل درک از این شاعر بزرگ ایرانی به مخاطب ارائه می‌دهد.
سریال مختارنامه
- سال اکران: 1389 – 1390
- ژانر: تاریخی، حماسی
- کارگردان: داوود میرباقری
- بازیگران: فریبرز عرب نیا، فرهاد اصلانی، مهدی فخیم زاده
- تعداد قسمت: 40 قسمت
مختارنامه یکی از سریال های تاریخی تلویزیون روایت‌گر زندگی و قیام تاریخی مختار ثقفی، مردی است که پس از واقعه عاشورا به خون‌خواهی امام حسین (ع) و یاران وفادارش برمی‌خیزد. فیلم‌برداری این اثر تاریخی و حماسی از سال ۱۳۸۳ آغاز و تا سال ۱۳۸۸ ادامه داشت و در مناطق مختلفی ازجمله تهران، قزوین، ورامین، شاهرود، شوشتر و بیابان‌های اطراف طرود انجام شد. این مجموعه دارای حدود ۷۰۰ سکانس است که نزدیک به ۱۰۰ سکانس آن مربوط به پنج نبرد مهم در جریان داستان است.
داستان سریال از دوران خلافت امام حسن مجتبی (ع) آغاز می‌شود. پس از مجروح‌شدن امام حسن و رفتن ایشان به مدائن، مختار به دستور عمویش، سعد بن مسعود ثقفی (حاکم مدائن)، مامور محافظت از امام می‌شود. پس از شهادت امام حسن (ع)، داستان به تحولات سال ۶۰ هجری، مرگ معاویه و به خلافت رسیدن یزید و وقایع مربوط به عدم بیعت امام حسین (ع) می‌پردازد.
در نهایت با گذشت پنج سال از فاجعه کربلا، مختار ثقفی با هدف گرفتن انتقام خون شهدای کربلا، به رهبری قیامی بزرگ برمی‌خیزد. این اثر که به‌عنوان بهترین سریال تاریخی هم در نظر گرفته می‌شود، ضمن به‌تصویر کشیدن روایتی دقیق از رخدادهای سیاسی و مذهبی آن دوران، نگاهی انسانی، تاریخی و پرشور به چهره مختار ثقفی و آرمان‌های او دارد.
سریال در چشم باد
- سال اکران: 1388 – 1389
- ژانر: ملودرام، تاریخی
- کارگردان: مسعود جعفری جوزانی
- بازیگران: پارسا پیروزفر، ستاره صفرآوه، سعید نیک‌پور
- تعداد قسمت: 44 قسمت
در چشم باد به‌عنوان بهترین سریال ایرانی در ژانر تاریخی، حماسی و خانوادگی است که یکی از ماندگارترین و پرهزینه‌ترین سریال های تاریخی ایرانی به شمار می‌رود و در زمره آثار فاخر (الف ویژه) سیما قرار دارد. داستان این سریال، روایتی از زندگی مردی به نام بیژن ایرانی و خانواده‌اش است که زندگی آن‌ها در بستر سه دوره مهم تاریخی ایران ازجمله دوران قیام جنگل و به‌قدرت‌رسیدن رضا شاه، سال‌های جنگ جهانی دوم و اشغال ایران و نهایتا انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ایران و عراق دنبال میکند.
ماجرای سریال از زمانی آغاز می‌شود که میرزا کوچک‌خان جنگلی در گیلان علیه استعمار قیام میکند و این اتفاق سرآغاز روایتی طولانی و پرحادثه از تاریخ معاصر ایران است. روایتی که از دوره قاجار آغاز می‌شود، به دوران پهلوی می‌رسد و در دوران جمهوری اسلامی تا آزادسازی خرمشهر ادامه پیدا میکند.
تولید این مجموعه یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های تلویزیونی کشور بوده است. فیلم‌برداری این اثر از مهر ۱۳۸۲ آغاز و تا اواخر ۱۳۸۷ ادامه داشت و در بیش از ۴۸۰ لوکیشن در شهرهای مختلف ایران و حتی ایالات متحده آمریکا انجام شد.
سریال روزگار قریب
- سال اکران: 1386 – 1387
- ژانر: ملودرام، تاریخی
- کارگردان: کیانوش عیاری
- بازیگران: مهدی هاشمی، مهران رجبی، ناصر هاشمی
- تعداد قسمت: 36 قسمت
روزگار قریب که در لیست مجموعه‌های تلویزیونی تاریخی ایرانی قرار می‌گیرد، در طول یک سال، روایت‌گر زندگی پرفرازونشیب دکتر محمد قریب، بنیان‌گذار تخصص پزشکی کودکان در ایران است.
داستان این مجموعه از سال ۱۲۹۵ زمانی‌که محمد قریب تحصیلات ابتدایی خود را شروع میکند، آغاز می‌شود و تا زمان درگذشت او در سال ۱۳۵۳ ادامه می‌یابد. زندگی دکتر قریب در دل رویدادهای مهم تاریخی ایران ازجمله کودتای رضاخان، قحطی تهران در جنگ جهانی دوم و حضور نیروهای متفقین در کشور به‌تصویر کشیده می‌شود.
فیلم‌برداری این سریال از اواخر سال ۱۳۸۱ آغاز شد و تا پاییز ۱۳۸۶ ادامه داشت و بیشتر در شهرک سینمایی غزالی انجام شده است. این اثر با روایتی مستندگونه، زندگی یکی از چهره‌های تاثیرگذار علم پزشکی در ایران را با نگاهی انسانی و تاریخی به‌تصویر می‌کشد.
سریال نردبام آسمان
- سال اکران: 1388
- ژانر: بیوگرافی، تاریخی
- کارگردان: محمدحسین لطیفی
- بازیگران: وحید جلیلوند، برزو ارجمند، رحیم نوروزی
- تعداد قسمت: 22 قسمت
مجموعه تلویزیونی نردبام آسمان زندگی‌نامه‌ای دراماتیک از غیاث‌الدین جمشید کاشانی، منجم و ریاضی‌دان برجسته ایرانی است که از دوران کودکی تا زمان مرگ تراژیک او را به‌تصویر می‌کشد. داستان درباره کودکی جمشید پسری باهوش، بازیگوش و پرسشگر است که در همان سال‌های ابتدایی زندگی با مشکلات و چالش‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم میکند.
او در مسیر رشد فکری خود با ماجراهایی چون آشنایی با دزدان، دستگیری به اتهام همکاری با آنان و همچنین مواجهه با جادوگری مرموز و دخترش آی بانو مواجهه می‌شود. این بخش از زندگی جمشید، ماجراهایی عاشقانه، رازآلود و پرتنش را در دل خود دارد. در ادامه، وی با پیش‌بینی دقیق پدیده کسوف و نگارش آثار علمی به چهره‌ای علمی شناخته‌شده تبدیل و به همراه خانواده و دوستانش عازم سمرقند می‌شود تا به دربار الغ بیگ، فرمانروای دانش‌دوست آن زمان، بپیوندد.
این اثر با نگاهی داستان‌محور و تاریخی، زندگی یکی از بزرگ‌ترین چهره‌های علمی ایران را به‌تصویر می‌کشد و در قالبی دراماتیک، تلاش‌های او برای رسیدن به قله‌های دانش و قربانی شدنش در مسیر حقیقت را روایت میکند.
سریال تاریخی ایرانی امیرکبیر
- سال اکران: 1363 – 1364
- ژانر: تاریخی
- کارگردان: سعید نیک‌پور
- بازیگران: سعید نیک‌پور، فخری خوروش، محمد مطیع
- تعداد قسمت: 12 قسمت
امیرکبیر یکی از بهترین سریال های تاریخی ایرانی دهه ۱۳۶۰ به‌شمار می‌رود که در قالب ۱۲ قسمت تهیه و پخش شد. داستان سریال از مرگ محمدشاه قاجار و تاج‌گذاری ناصرالدین شاه (با بازی ایرج راد) آغاز می‌شود و در ادامه، به شرح اصلاحات گسترده و تلاش‌های امیرکبیر برای نوسازی کشور می‌پردازد.
تأسیس مدرسه دارالفنون، انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه، مبارزه با فساد و تلاش برای پیشرفت علمی و فرهنگی کشور ازجمله اقدامات ارزشمند امیرکبیر است که در این مجموعه به‌تصویر کشیده شده‌اند. بااین‌حال، درباریان و مخالفان اصلاحات با توطئه‌چینی‌های پیاپی، زمینه‌ساز برکناری و تبعید امیرکبیر به کاشان شدند و در نهایت او را به قتل رساندند.
در سال ۱۳۹۳، هم‌زمان با سالروز درگذشت امیرکبیر، نسخه‌ی صوتی این سریال در قالب یک فیلم-صدا از رادیو نمایش پخش شد که امیر منوچهری روایت آن را بر عهده داشت. این سریال همچنان یکی از نمونه‌های موفق اقتباس سریال های تاریخی ایرانی قدیمی محسوب می‌شود.
سریال پهلوانان نمیمیرند
- سال اکران: 1377
- ژانر: تاریخی
- کارگردان: حسن فتحی
- بازیگران: جمشید مشایخی، فخری خوروش، فریماه فرجامی
- تعداد قسمت: 25 قسمت
سریال پهلوانان نمیمیرند یکی از آثار ماندگار تلویزیون ایران در ژانر تاریخی، معمایی با الهام از فضای اجتماعی دوران قاجار ساخته شده و یک داستان جنایی پررمزوراز را در بستری تاریخی روایت میکند. ماجرای سریال از قتل پهلوان اول پایتخت آغاز می‌شود؛ آن هم در روزگاری که ورزش پهلوانی و اخلاق پهلوانی در میان مردم تهران جایگاه ویژه‌ای دارد.
در ادامه، با کشته شدن پهلوان جواد (با بازی حمید مظفری)، فضای شهر ملتهب‌تر می‌شود و پهلوان نصرت (ایفای نقش توسط عبدالرضا اکبری)، پسر مرحوم پهلوان خلیل (با بازی جمشید مشایخی) تصمیم می‌گیرد حقیقت این قتل‌ها را کشف کند. تحقیقات نصرت نشان می‌دهد که پشت این جنایات، پهلوان اسد (هادی مرزبان) و گروه او قرار دارند؛ کسی که بعدها با نماینده روسیه در ایران (رضا فیاضی) نیز متحد می‌شود تا اهداف سیاسی و شخصی خود ازجمله توطئه‌ای برای قتل مهدی واعظ را پیش ببرد.
این مجموعه به‌دلیل داستانی منسجم، شخصیت‌پردازی دقیق، بازی‌های قوی و فضاسازی موفق تاریخی یکی از بهترین سریال های قدیمی ایرانی دهه 70 به‌شمار می‌رود و ازجمله آثاری است که نام حسن فتحی را در فهرست برترین کارگردانان تلویزیون ایران تثبیت کرد.
سریال بانوی عمارت
- سال اکران: 1397
- ژانر: تاریخی، عاشقانه
- کارگردان: عزیزالله حمیدنژاد
- بازیگران: مریم مومن، پانته‌آ پناهی‌ها، حسام منظور
- تعداد قسمت: 34 قسمت
سریال بانوی عمارت با استقبال گسترده مخاطبان روبه‌رو شد و توانست در فهرست سریال های عاشقانه تاریخی ایرانی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند. داستان سریال درباره شاهزاده‌ای قجری به‌نام میرزا ارسلان قوانلو قاجار که در تلاش است در ساختار قدرت دوران قاجار به مقام و منصب سیاسی دست پیدا کند.
در این مسیر، او عاشق دختری به نام فخرالزمان می‌شود و با او ازدواج میکند. داستان عاشقانه آن‌ها در بستری از وقایع اجتماعی و سیاسی دوره ناصرالدین شاه تا مظفرالدین شاه روایت می‌شود. این مجموعه با بهره‌گیری از یک داستان جذاب به‌خوبی فضای فرهنگی، اجتماعی و سبک زندگی مردم دوران قاجار را به‌تصویر می‌کشد.
بازی چشمگیر حسام منظور در نقش شازده ارسلان و مریم مومن در نقش فخرالزمان، نقش زیادی در محبوبیت این مجموعه داشت و باعث شد این دو بازیگر به چهره‌هایی شناخته‌شده در تلویزیون ایران تبدیل شوند. یکی از نقاط قوت سریال، تاکید بر این نکته است که هیچ شخصیتی کامل نیست و تغییر و بلوغ شخصیت‌ها بخش مهمی از مسیر روایت را تشکیل می‌دهد.
معرفی بهترین سریال های تاریخی ایرانی
در این مطلب نگاهی به چند نمونه از بهترین سریال های تاریخی ایرانی داشتیم. آثاری که هرکدام در زمان خود، نه‌تنها موفق به جذب مخاطبان زیادی شدند، بلکه بخشی از تاریخ و فرهنگ ایران را در قالب داستانی و تماشایی بازگو کردند. هرکدام از این سریال‌ها در کنار پرداختن به تاریخ، تصویر هنرمندانه‌ای از روابط انسانی، قدرت، عشق و دسیسه ارائه می‌دهند.
در پایان، از همراهی شما سپاسگزاریم و مشتاق شنیدن نظرتان هستیم. شما کدام‌یک از این سریال های ایرانی تاریخی را بیشتر دوست داشتید؟ به‌نظرتان کدام سریال تاریخی دیگر شایسته حضور در این فهرست است؟