در چند وقت اخیر شاهد ادعای عجیب وزارت بهداشت پیرامون شاخصهای سلامتی در ایران بودیم. اما این ادعا بسیار نادرست است و ایران در هیچ یک از شاخصهای سلامتی جایگاه مناسبی ندارد.
در ماههای اخیر، وزیر بهداشت بارها گفته است که ایران در همه شاخصهای سلامت در منطقه بالاترین رتبه را دارد، اما گزارشهای جهانی نشان میدهد که این ادعای رایج نادرست است، زیرا کارشناسان میگویند: «شاخصهای سلامت در ایران بهطور کلی نسبت بهبسیاری از کشورهای مدیترانه شرقی کمتر است.» این گزارش به بررسی جایگاه ایران در چند شاخص سلامت می پردازد.
به گزارش پی ام آپ، وضعیت شاخص های سلامت در ایران چگونه است؟ مثلاً میزان مرگ و میر نوزادان در ایران چقدر است؟ یا امید به زندگی در ایران چند سال است؟ این موارد و چندین مورد دیگر شاخص هایی هستند که وضعیت سلامت یک کشور را مشخص می کنند، وضعیتی که به نظر می رسد باعث اختلاف نظر جدی بین وزارت بهداشت ایران و سازمان بهداشت جهانی شود.
بهرام عین اللهی وزیر بهداشت در ماه های اخیر در نشست آن وزارتخانه با اصحاب رسانه به مناسبت روز خبرنگار در ساختمان وزارت بهداشت، مدعی شده بود که ایران در همه شاخص های بهداشتی رتبه اول را دارد وزارت بهداشت در این نشست گفت: در نشست بعد از قاهره، ایران در همه شاخصهای بهداشتی به مراتب بهتر از کشورهای منطقه عمل کرد.
اما ایران با کدام کشورها مقایسه می شود؟ سازمان بهداشت جهانی کشورهای عضو ایران در شرق مدیترانه را به کشورهای افغانستان، بحرین، جیبوتی، مصر، عراق، اردن، کویت، لبنان، لیبی، مراکش، فلسطین، قطر، عمان، پاکستان، عربستان سعودی، یمن تقسیم می کند. سومالی، سودان، سوریه، تونس و امارات متحده عربی به همین گروه تعلق دارند. بر اساس گزارش های سازمان بهداشت جهانی در مدیترانه شرقی، به گفته وزیر بهداشت، ایران در همه شاخص ها بالاترین رتبه را دارد؟ به گفته عین اللهی، آیا ایران در این شاخص ها از سایر کشورها جلوتر است؟
۴۷ درصد مرگ ایرانیها زودرس است
در همین رابطه، حمید سوری، اپیدمیولوژیست و استاد دانشگاه شهید بهشتی تهران به پی ام آپ گفت: «به طور کلی شاخصهای سلامت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای حوزه مدیترانه شرقی پایینتر است: «میزان مرگهای زودرس یکی از بیشترین آمارهای مهم است.» مرگ و میر زودرس بر حسب پتانسیل زنده ماندن در یک جمعیت اندازهگیری میشود. سالهای از دست رفته زندگی (PYLL) قبل از سن ۷۰ سالگی بر مرگومیر در میان گروههای سنی جوانتر تمرکز دارد. مقادیر PYLL بهشدت تحت تأثیر الگوی اپیدمیولوژی بیماریها قرار میگیرند. طبق گزارش سال ۱۴۰۰ مرکز آمار ایران بیش از ۴۷ درصد مرگهای هموطنان زودرس است.
این در حالی است که طبق آمار سال 2021 در ژاپن، این نرخ 15 درصد است. در آلمان حدود 20 درصد; در عربستان سعودی حدود 23 درصد؛ در کره جنوبی 31 درصد و در ترکیه 38 درصد است. امید به زندگی در بدو تولد که یکی از شاخص های اصلی سلامت در ایران است 73.9 سال است. 84.8 سال در ژاپن، 86 سال در آلمان، 76.9 سال در عربستان سعودی، در کره جنوبی 83.7 سال و در ترکیه 76 سال است.
وی ادامه می دهد: امید به زندگی در بدو تولد در ایران و منطقه، پس از رژیم صهیونیستی، قطر، بحرین، کویت، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، الجزایر، ترکیه، لبنان، اردن و مراکش واقع شده است. تونس، عمان، سوریه، عراق، مصر، پاکستان، سودان، یمن، جیبوتی و افغانستان پس از کشورمان در رتبههای بعدی قرار دارند.
این اپیدمیولوژیست توضیح می دهد: در ایران هنوز در بسیاری از حوزه های بهداشتی چالش وجود دارد به عنوان مثال میزان بیماری های قلبی و عروقی در ایران بسیار بالاست. چالش های دیگر شامل عوارض پزشکی ناشی از مصرف دارو و افزایش نرخ بیماری های مزمن مانند دیابت و سرطان است.
سوری میگوید: «آخرین گزارش بسیار جامع سازمان جهانی بهداشت برای منطقه مدیترانه شرقی (WHO-EMR) نشان میدهد که ایران از نظر بسیاری از شاخصها در بین سه کشور اول منطقه نبوده است.» متاسفانه در چهار شاخص، مرگ و میر کودکان مرگ و میر کمتر از یک سال، مرگ و میر کمتر از 5 سال و وزن کم هنگام تولد بیش از 8 کشور مدیترانه شرقی عملکرد بهتر یا بالاتر از ما دارند.
نوزادان در ایران زودتر از برخی کشورهای منطقه میمیرند
نمودار زیر مربوط به آخرین گزارش مدیترانه شرقی سازمان جهانی بهداشت (2020) در مورد شاخص مرگ و میر نوزادان زیر یک ماه است، در این گزارش بحرین، کویت، قطر، عربستان سعودی، لبنان، عمان، ایالات متحده، امارات متحده عربی، لیبی و تونس بالاتر از ایران هستند. در این شاخص سه کشور انتهای جدول پاکستان، سومالی و افغانستان هستند.
منبع: سازمان بهداشت جهانی
نمودار زیر مربوط به آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی در مورد میزان مرگ و میر زیر یک سال است که شامل کشورهایی مانند بحرین، عربستان سعودی، کویت، لبنان، قطر، امارات متحده عربی، عمان، لیبی و تونس است که وضعیتی بهتر از ایران دارند. سومالی، پاکستان و جیبوتی در انتهای جدول قرار دارند.
منبع: سازمان بهداشت جهانی
نمودار زیر آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی در مدیترانه شرقی در مورد میزان مرگ و میر کودکان زیر 5 سال است، کشورهای بحرین، عربستان سعودی، کویت، لبنان، قطر، امارات متحده عربی، عمان، لیبی و تونس وضعیت بهتری نسبت به ایران دارند و موارد قبلی مانند سومالی، پاکستان و افغانستان در انتهای این جدول قرار دارند.
منبع: سازمان بهداشت جهانی
وزن کم هنگام تولد یکی از شاخص های سلامتی است. نمودار زیر نشان می دهد که کشورهای فلسطین، مصر، عراق و لیبی در این شاخص از ایران جلوتر هستند.
منبع: سازمان بهداشت جهانی
مرجع قضاوت سازمان جهانی بهداشت است؛ اعتراض دارید درخواست اصلاح بدهید
حمید سوری، اپیدمیولوژیست به پی ام آپ می گوید: برخلاف نظر وزیر بهداشت، ایران در همه شاخص های بهداشتی بالاترین رتبه را ندارد: آنچه در سازمان جهانی بهداشت ثبت شده، اطلاعات مکتوب بین المللی است که همه کشورها از این الگو پیروی می کنند. به عنوان یکی از اعضای سازمان بهداشت جهانی، ما موظف هستیم که با دقت فکر کنیم. وزیر محترم بهداشت در نشستی رسانه ای بار دیگر بر ادعای ایران به عنوان شاخص اول سلامت تاکید کرد. سوال واضح این است که آیا ایران عضو رسمی سازمان بهداشت جهانی است، چرا که محققین این حوزه به آن دسترسی ندارند یا خیر؟ ادعای وزیر اگر سازمان بهداشت جهانی اشتباه می کند، این وظیفه وزارت است که در اعتراض به اصلاح این اطلاعات بخواهد. در غیر این صورت، گزارش های سازمان جهانی بهداشت به عنوان مرجع ارزیابی مورد استفاده قرار خواهند گرفت.»
این استاد دانشگاه ادامه میدهد: «هدف از طرح این آمارها و اطلاعات خود زنی یا خفیف کردن تلاش همکاران در حوزه سلامت نیست. بلکه در درجه اول اصلاح خطاهای محاسباتی توسط مسئولان محترم؛ دوم توجه به علل و عوامل مهم در ضعفهایمان در حوزه سلامت، تحلیل عمیق و دقیق دادهها، برنامهریزی و سیاستگذاری مناسب و هدفمند برای اصلاح این شاخصها است. کاری که متاسفانه کمتر در کشورمان شاهد بودهایم.