خطری برای نظام یا فرصتی برای گفت‌وگو؟

نمونه آن، فیلم «پیرپسر» است. دلواپسان مطمئن باشند: نه کودتایی در راه است، نه جاسوسی از موساد در میان سینماگران نجیب و جوان کشور حضور دارد!
مهم‌ترین ایراد گروهی از متشرعین و انقلابیون مذهبی، به تصویر «پدر» در فیلم بازمی‌گردد؛ شخصیتی که نماد رهبر در خانواده و جامعه است، اما به‌جای حفظ اقتدار، در روند روایت دچار فروپاشی می‌شود. گرچه این نقد ایدئولوژیک در ذات خود قابل تأمل است، اما فاصله آن با نگاه فیلم و با موقعیت جامعه امروز، از زمین تا آسمان است.

پیشنهاد می‌کنم مخالفان سرسخت این اثر، با درک شرایط اجتماعی امروز، به فیلم نگاه کنند و اجازه دهند فضایی برای گفت‌وگو و اقناع در جامعه شکل بگیرد؛ فضایی که در آن، تماشاگر بتواند به بهانه تماشای یک فیلم، به تحلیلی منطقی از دنیای اطراف خود برسد.

«پیرپسر» فیلمی درباره پدرکشی نیست؛ بلکه نقدی است بر اندیشه‌ای که مانع از آن می‌شود فرزندان پاک و نجیب‌اش ـ که خود پرورش‌دهنده آن‌هاست ـ بتوانند آینده‌شان را آگاهانه بسازند. این فیلم، بضاعت سینمای ایران را در روایت اجتماعی ارتقا داده و نشان داده است اگر انتخاب مضمون در فضایی بازتر انجام شود، فیلم‌سازان جوان می‌توانند آثاری قابل اعتنا خلق کنند.

فیلم همچنین به ما یادآوری می‌کند که اگر سیاست‌گذار فرهنگی، با ترس از عبور از خطوط قرمز، مانع ورود به مضامین تازه نشود، تماشاگر هم به سینمای اجتماعی بازمی‌گردد و دیگر نیازی به تولید انبوه کمدی‌های نازل نیست.

مخاطب امروز دیگر مخاطب دهه ۶۰ و ۷۰ نیست. او جهان را می‌بیند، فیلم‌های روز دنیا را دنبال می‌کند و دغدغه‌هایش دیگر از دل رساله و روایت و حدیث نمی‌آید (متأسفانه یا خوشبختانه). او انتظار دارد سینمای کشورش هم‌سطح با سینمای جهان، به مضامینی قابل تأمل بپردازد.

سینمای اجتماعی ایران سال‌هاست از جریان حرفه‌ای جهانی عقب مانده است. در چنین شرایطی، اگر فیلم‌سازی همچنان درگیر روایت‌های سطحی و شعارزده باشد، نخواهد توانست مخاطب امروز را با خود همراه کند. در این میان، «پیرپسر» جسارت به خرج داده و به سراغ مضمونی رفته که همواره در سینمای ما سانسور یا حذف شده است.

این فیلم نشان می‌دهد که هراس همیشگی مدیران از آثار مسئله‌دار، شاید بیش از آن‌که واقع‌گرایانه باشد، حاصل بدبینی و محافظه‌کاری است. در هیأت انتخاب، با وجود آن‌که همه اعضا متخصص و متدین بودند، اکثریت مدافع جدی این فیلم بودند.

از منظر دراماتورژی، گرچه «پیرپسر» بی‌نقص نیست، اما مخاطب را تا پایان درگیر نگه می‌دارد. حتی با وجود مدت‌زمان نسبتاً طولانی، فیلم موفق شده تنشی درونی را حفظ کند که در سینمای ایران اتفاق نادری است.

5959