تعادل و صداقت را نباید زیر پا گذاشت

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از روابط‌عمومی خانه هنرمندان ایران، صدوسیزدهمین برنامه از سری برنامه‌های مستندات یکشنبه‌های خانه هنرمندان ایران، یکشنبه ۲۷ مهر ۱۴۰۴ به نمایش فیلم مستند «نوزده-نَوَد و نُه» ساخته لیلا رستمی‌شکوه اختصاص داشت. پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور محمد احسان مفیدی‌کیا (منتقد و مستندساز) برگزار شد. اجرای این برنامه برعهده سام سلیمانی بود.

این فیلم، مستندنگاری از مدیریت همه‌گیری ویروس کرونا در ایران است که در یک بازه سه ساله وقایع این دوران  را به تصویر و چالش می‌کشد.

در ابتدای نشست لیلا رستمی‌شکوه (کارگردان) به شروع مسیر ساخته شدن مستند «نوزده-نَوَد و نُه» اشاره و عنوان کرد: «پاندمی کرونا در بسیاری از کشورها به‌نوعی رخ داد، اما در کشور ما، هر گامی که به‌سوی پیشرفت برمی‌داریم، خود به بحرانی جدید تبدیل می‌شود. در حوزه اطلاع‌رسانی، شاهد تأخیر در اعلام وضعیت بودیم. در زمینه پیشگیری نیز، همان‌طور که در مستند اشاره شد، با توجه به نبود درمان قطعی برای این بیماری تا به امروز، پیشگیری و مدیریت صحیح نقش بسیار مهمی دارند. من از اخبار و اطلاعات دریافتی برداشت کردم که اقدامات انجام‌شده به‌نوعی در یک چرخه تکراری گرفتار شده‌اند. به عبارت دیگر، این اقدامات خود به سیکلی تبدیل شده‌اند که بحران را در کشور ما به یک ابربحران بدل کرده است. این موضوع سبب شد که همزمان با وقوع بحران کرونا، کار ساخت مستند را آغاز کنم، نه پس از آن، که این خود تجربه‌ای ارزشمند برایم به‌عنوان یک مستندساز بود.» 

در ادامه احسان مفیدی‌کیا (منتقد و مستندساز) پیرامون ارتباط بحران با مدیوم مستند توضیح داد: «در ساخت مستند، بحران‌ها به دو نوع طبیعی یا انسان‌ساخت تقسیم می‌شوند و در سطوح ملی، منطقه‌ای یا فراملی رخ می‌دهند. سه رویکرد اصلی در مواجهه با بحران وجود دارد: برخی غافلگیر می‌شوند، برخی تلاش می‌کنند بحران را انکار کنند یا صرفاً به پاسخگویی اکتفا می‌کنند و برخی بحران را فرصتی برای ارتقای سطح مدنیت جامعه می‌دانند. مدیریت بحران شامل چرخه‌ای مداوم از برنامه‌ریزی، آمادگی، پاسخگویی و ارزیابی است. نمونه آن، بحران انسان‌ساخت کرونا بود. جایگاه این مستند در این چرخه، در مرحله ارزیابی است، یعنی زمانی که بحران رخ داده و هدف، بررسی آن برای برنامه‌ریزی بهتر در مواجهه با بحران‌های آینده است.» 

 او افزود: «انتخاب مستندساز در این اثر بسیار مهم است. اگر قرار بود از منظر تکنیک‌های سینمایی یا روایت بصری به این مستند نگاه کنیم، موضوع دیگری مطرح می‌شد. اما این مستند رویکرد مشخصی را انتخاب کرده و در راستای آن حرکت می‌کند، که به نظر من مسیری درست است. انتظار من از این اثر، بیشتر به کارکرد آن معطوف است تا جنبه‌های سینمایی. اگر این مستند با همین دقت در انتخاب جملات و پاسخ‌ها ادامه می‌یافت، همچنان ارزش تماشا داشت. مستند دیگری به نام «بین مرگ و زندگی» که تجربه‌ای شخصی از ابتلا به کرونا را روایت می‌کند، نیز قابل توصیه است. هر مستند باید اجازه یابد مسیر خود را طی کند و این اثر در مسیر درستی پیش می‌رود.» 

سام سلیمانی (میزبان نشست) با اشاره به ایدئولوژی اثر تصریح کرد: «در مستند «نوزده-نَوَد و نُه»، با دو دیدگاه یا ایدئولوژی متفاوت در سیاست‌گذاری مواجه هستیم. بااین‌حال، شیوه تدوین به‌گونه‌ای است که حس تقابل یا تضاد شدید بین این دیدگاه‌ها منتقل نمی‌شود. حتی اگر نظرات متفاوتی به‌صورت متوالی ارائه شوند، به نظر نمی‌رسد که افراد در جهت مخالف یکدیگر سخن گفته‌اند.» 

در پایان لیلا رستمی‌شکوه به بحث تدوین اشاره کرد و افزود: «در آغاز جمع‌آوری مواد خام مستند، رویکردی تندتر و جانب‌دارانه داشتم. ویدئوهای اولیه تهیه‌شده برای ارائه پروژه نشان‌دهنده این جهت‌گیری بود که شاید برای مخاطب عام جذاب‌تر می‌نمود. اما این رویکرد، اصل تعادل و صداقت در مستندسازی را زیر پا می‌گذاشت. باید همه دیدگاه‌ها شنیده شوند و تدوین به‌گونه‌ای نباشد که صرفاً نظر شخصی فیلمساز به مخاطب منتقل شود. بعدها با راهنمایی، متوجه شدم که این تعادل تا چه حد ضروری است.» 

۲۴۲۲۴۳