بهروز رضوی؛ بازیگری درخشان/ از مالکیت میکروفن‌ها تا صحنه و قاب…

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، محمد حسینی‌باغسنگانی، تهیه‌کننده و پژوهشگر در مطلبی در خصوص بهروز رضوی چنین نوشت: 

مقدمه: کشف چهره‌ای کمتر دیده‌شده

برای بیشتر ایرانیان، نام بهروز رضوی مترادف است با «صدای جاودانه»؛ صدایی که از دهه ۵۰ تا امروز، در رادیو، تلویزیون، سینما و مستندهای گوناگون شنیده شده و همچنان حضوری آشنا دارد. اما ورای این هویت صوتی، رضوی در مقام بازیگر نیز کارنامه‌ای متنوع دارد. هرچند بسیاری از آثارش در سایه شهرت گویندگی‌اش پنهان مانده، نگاهی دقیق نشان می‌دهد که او در طول پنج دهه، از «هرجایی» (۱۳۵۳) تا «گناه فرشته» (۱۴۰۲)، در قالب‌های گوناگون نقش‌آفرینی کرده است.

انتقال احساس با جزئی‌ترین تغییرات صوتی

بازیگری رضوی ریشه در گویندگی‌اش دارد. او شخصیت را نخست درونی می‌کند، سپس با کوچک‌ترین تغییر در آهنگ صدا، شدت لحن یا حتی میزان نفس، لایه‌های متفاوتی از او را آشکار می‌سازد. این مهارت در نمایش‌های رادیویی به اوج رسید؛ جایی که شنونده بدون تصویر، تنها با صدا باید شخصیت را ببیند.

نمونه بارز این توانایی در سریال رادیویی «رادیو ترانزیست» (۱۳۹۹) دیده می‌شود؛ جایی که رضوی چندین تیپ مختلف را با صدا آفرید و به‌اصطلاح «همه صحنه را با حنجره بازی کرد.»

حضور صحنه‌ای و هنر بیان غیرکلامی

اگرچه رضوی بیشتر با صدا شناخته می‌شود، اما تجربه‌های صحنه‌ای و سینمایی نشان می‌دهد که زبان بدن و بیان چهره‌ای او نیز قابل توجه است. در فیلم «نجات‌یافتگان» (۱۳۷۴) او با حداقل دیالوگ و با حرکات دست و نگاه، عاطفه پدری نگران را به تصویر کشید. در «یک بار برای همیشه» (۱۳۷۱) نیز نقش معلمی دلسوز را بر عهده داشت که قدرت حضورش بیش از کلام عمل می‌کرد.

«امام علی»؛ روایتگر تاریخ، نه چهره جلوی دوربین

یکی از نقاطی که نیازمند دقت است، حضور رضوی در سریال «امام علی» (۱۳۷۶) ساخته داوود میرباقری است. برخلاف تصور برخی مخاطبان، او در این سریال نقش تصویری ایفا نکرد؛ بلکه صداپیشگی شخصیت «عبدالله بن عباس» را بر عهده داشته است.

در این سریال، بهروز رضوی به جای شخصیت عبدالله بن عباس که توسط علی آزاد بازی شده بود، صحبت کرده است. همین حضور صوتی به اثر لحنی حماسی و وقار تاریخی بخشید. این نمونه نشان می‌دهد که مرز میان «گویندگی» و «بازیگری» در کارنامهٔ رضوی چقدر باریک و منعطف است.

تحول سبک بازیگری در گذر زمان

مقایسه نخستین نقش سینمایی رضوی در «هرجایی» (۱۳۵۳) با حضور اخیرش در سریال «گناه فرشته» (۱۴۰۲) تصویری روشن از تحول سبک بازیگری او به دست می‌دهد. در دهه ۵۰، نقش‌ها بیشتر تیپیکال بودند، اما در آثار متأخر، شخصیت‌هایی پیچیده‌تر و چندوجهی به او سپرده شد. رضوی این مسیر را با تسلط کامل طی کرد و نشان داد که تجربه سالیان گویندگی به پختگی بازیگری‌اش افزوده است.

بهروز رضوی در «گناه فرشته» ثابت کرد که سن و سال برای هنرمند افسانه ای بیش نیست. او این سریال را در هفتاد و پنج سالگی بازی کرده است و به خوبی با بهترین های عرصه سینما هم آوایی می کند. متین و موقر است و دقیقا همان بهروزی است که در هنر انحصاری خودش صدا در هم آفاق ادبی و هنری جلوه گر است و باید بگویم که تجلیل و گرامی داشت بهروز رضوی گرامی داشت ادب و فرهنگ و هنر فارسی زبان است. تجلیل از او تجلیل از ایران فرهنگی و ایران پهناوری است که ما آن را به عنوان «وطن فارسی» به جهانیان معرفی کرده‌ایم، خواهیم کرد.

فهرست بخشی از آثار تصویری

سینما: «هرجایی» (۱۳۵۳)، «محموله» (۱۳۶۶)، «ردپایی بر شن» (۱۳۶۶)، «جستجوگر» (۱۳۶۸)، «آب را گل نکنید» (۱۳۶۸)، «شانس زندگی» (۱۳۷۰)، «دادستان» (۱۳۷۰)، «یک بار برای همیشه» (۱۳۷۱)، «شعله‌های خشم» (۱۳۷۱)، «آبادانی‌ها» (۱۳۷۱)، «نجات‌یافتگان» (۱۳۷۴).

تلویزیون: «امام علی» (۱۳۷۶) به‌عنوان راوی، «گناه فرشته» (۱۴۰۲).

دیگر فعالیت‌ها: «اینجا چراغی روشن است» (۱۳۹۶، مستند)، «رادیو ترانزیست» (۱۳۹۹).

این فهرست نشان می‌دهد که رضوی نه‌تنها درام اجتماعی و تاریخی، بلکه در مستند و رادیو نیز حضوری اثرگذار داشته است.

همکاری با کارگردانان برجسته

رضوی در طول سال‌ها با کارگردانانی چون داوود میرباقری، سیروس الوند، کیانوش عیاری و مجید جوانمرد همکاری داشته است. در «آب را گل نکنید» (۱۳۶۸) که کمدی-اجتماعی بود، توانایی‌اش در ایفای نقش‌های طنز بروز یافت؛ در حالی‌که در «جستجوگر» همان سال، وجه دراماتیک شخصیتش را نشان داد. این تنوع انتخاب نقش‌ها به‌روشنی بیانگر انعطاف و دامنه توانایی‌های اوست.

تأثیر گویندگی بر بازیگری

سال‌ها کار در رادیو، صدای رضوی را به ابزاری دقیق برای بازیگری بدل کرده است. او از مهارت‌های صوتی خود در بازی استفاده می‌کند:

کنترل آهنگ و شدت صدا برای نمایش حالات روحی.

وضوح تلفظ که حتی در صحنه‌های پرهیاهو، کلامش را روشن می‌سازد.

سکوت‌های پرمعنا که لحظه‌های دراماتیک را پررنگ می‌کند.

در «شانس زندگی» (۱۳۷۰) این ویژگی‌ها به او کمک کرد هم‌زمان نقش راوی و بازیگر را ایفا کند؛ ترکیبی کم‌سابقه در سینمای ایران.

نقد و چالش‌های مستندسازی

یکی از چالش‌ها در بررسی کارنامه بازیگری رضوی، کمبود مستندات دقیق است. بسیاری از آثار دهه‌های ۶۰ و ۷۰ به‌طور کامل آرشیو نشده یا کمتر بازپخش شده‌اند. این امر ضرورت پژوهش‌های آرشیوی را برجسته می‌کند: گفت‌وگو با همکاران، جستجو در آرشیو صداوسیما و گردآوری روایت‌های شفاهی می‌تواند تصویری کامل‌تر از حضور نمایشی او ارائه کند.

مقایسه با هم‌نسلان

رضوی از رادیو به سینما آمد، در حالی‌که بسیاری از هم‌نسلانش مانند جمشید مشایخی یا داوود رشیدی مسیر را از تئاتر طی کرده بودند. این تفاوت باعث شد در بازیگری، تمرکز بیشتری بر صدا و بیان داشته باشد. اگر مشایخی با حضور فیزیکی مسلط شناخته می‌شد، رضوی با قدرت کلام و صدای نافذش شخصیت را کامل می‌کرد. همین تفاوت او را متمایز می‌سازد.

تأثیر فرهنگی و اجتماعی

نقش‌های رضوی، چه در قاب تلویزیون و چه در سینما، غالباً با وقار و صداقت همراه بوده است. این ویژگی به او وجهه‌ای اخلاقی و الگوگونه بخشید. بسیاری از مخاطبان، به‌ویژه نسل‌های دهه ۶۰ و ۷۰، با تماشای بازی‌های او تصویری مطمئن از «پدر»، «معلم» یا «راوی تاریخ» در ذهن خود ساخته‌اند.

نتیجه‌گیری: هنرمندی چندبُعدی

بهروز رضوی بیش از هر چیز به صدایش شناخته می‌شود، اما مرور کارنامه او نشان می‌دهد که در عرصه بازیگری نیز حضوری درخشان داشته است. او از رادیو آغاز کرد، در سینما و تلویزیون نقش آفرید، در مستند روایتگر شد و در نهایت، نشان داد که یک هنرمند واقعی محدود به یک قالب نیست.

کارنامه بازیگری او ــ هرچند در سایه شهرت گویندگی قرار گرفته ــ گنجینه‌ای است از تجربه‌های متنوع: از «هرجایی» تا «گناه فرشته»، از رادیو تا قاب تصویر، از روایت مستند تا نقش‌آفرینی نمایشی. میراث او برای آیندگان، ترکیبی از صداقت، وقار و تکنیک است؛ یادآور این حقیقت که هنر واقعی مرز نمی‌شناسد. جنبه های حرفه ای هنر بهروز رضوی همچنان ناشناخته است و جا دارد دانشجویان هنر این بحث مقدماتی را ادامه دهند به نتایج های بیشتری دست یابند که قطعا قابل بحث و تامل است.

۲۴۲۲۴۲