عمل جراحی سزارین، یک روش ایمن برای تولد نوزاد به شمار می‌رود، اما می‌تواند برای مادر با یک دغدغه و نگرانی همراه باشد: ایجاد اسکار پوستی در ناحیه برش جراحی. در بسیاری از موارد ممکن است اسکار سزارین به مرور زمان برجسته، تیره یا حتی دردناک شود. این اسکار نه تنها از نظر ظاهری آزاردهنده است، بلکه می‌تواند بر اعتماد به نفس و حس آرامش مادر نیز تاثیرگذار باشد. پزشکان و کلینیک‌های زیبایی با بهره‌مندی از روش‌های نوین زیبایی، درمان اسکار سزارین را کاملا امکان‌پذیر نموده‌اند. با روش‌های پیشرفته و نوین مانند لیزر یا DBD پلاسما، می‌توان ظاهر اسکار سزارین را تا حد چشمگیری کاهش دادو یا به طور کامل حذف نمود. برای آشنایی بیشتر با انواع اسکار سزارین و نحوه ایجاد آنها، روش‌های درمان و نکات مهم در پیشگیری از بروز آن، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
چرا جای بخیه سزارین بر روی بدن باقی می‌ماند؟
سزارین به‌عنوان روشی کم درد جایگزین زایمان طبیعی برای تولد نوزادان است. در ایالات متحده تا حدود یک سوم نوزادان به این روش به‌دنیا می‌آیند. عمل سزارین به دو روش عمودی یا کلاسیک و افقی یا برش بیکینی صورت می‌گیرد. هر دو روش نیاز به بخیه دارند و پس از پایان عمل با زخم‌هایی همراه هستند. اغلب موارد سزارین به شکل افقی و تا حدود 95 درصد آنها به روش برش بیکینی صورت می‌گیرد. این زخم‌ها پس از 2 هفته تا 1 ماه خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کنند. اما محو کامل جای زخم سزارین پس از این مدت نیاز به مراقبت‌های بیشتر دارد.
از مهمترین دلایل به وجود آمدن اسکار پس از جراحی سزارین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نوع پوست و ژنتیک فرد: برخی افراد بر اساس نوع پوست و وراثت، به طور طبیعی مستعد ایجاد اسکارهای ضخیم یا کلوئیدی هستند.
- نحوه بخیه زدن و تکنیک جراحی: مهارت جراح و نحوه بخیه زدن زخم نیز می‌تواند در روند بهبود این زخم بسیار موثر باشد.
- عفونت یا کشیدگی زخم: اگر محل زخم پس از جراحی عفونت کند یا تحت فشار قرار گیرد، احتمال تشکیل اسکار برجسته بیشتر است.
- تغییر بافت‌ها: پس از جراحی سزارین، بافت‌های اطراف رحم و شکم برای ترمیم زخم تغییر می‌کنند. این تغییرات می‌توانند اسکار به وجود آورند.
- نوع و محل برش: نوع برش (عمودی یا افقی بودن) و محل آن بر روی رحم می‌تواند بر میزان و شکل اسکار تاثیرگذار باشد.
- مشکلات در ترمیم: اگر زخم سزارین به درستی ترمیم نشود یا در ترمیم آن مشکلاتی به وجود آید، می‌تواند باعث ایجاد اسکار ضخیم‌تر، غیرطبیعی یا حتی ایجاد کیسه‌های پر از مایع شود.
- عدم مراقبت مناسب پس از جراحی: عدم رعایت بهداشت زخم، بی‌تحرکی یا فعالیت بیش از حد زودهنگام ممکن است منجر به بدتر شدن اسکار شود.
آشنایی با انواع اسکار بخیه سزارین
در اغلب موارد، برش‌های سزارین به خوبی جوش می‌خورند، اما گاهی در ترمیم محل برش ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که باعث به وجود آمدن انواع اسکارهای مختلف می‌شود. امروزه با پیشرفت روش‌های درمانی و زیبایی متنوع، درمان اسکار سزارین کاملا امکان‌پذیر بوده و به راحتی می‌توان این دغدغه را نیز برطرف نمود. انواع اسکار سزارین شامل موارد زیر می‌شوند:
1. اسکار هایپرتروفیک (اسکار برجسته)
ظاهر این نوع اسکار به صورت برجسته، قرمز و ضخیم بوده و معمولا در محدوده زخم باقی می‌مانند. در برخی موارد با خارش و سوزش همراه بوده و با درمان‌های مختلف می‌توان آن را از بین نمود.
2. اسکار کلوئید
اسکار کلوئید نوعی اسکار غیرطبیعی است که فراتر از محل برش اولیه گسترش پیدا می‌کند. ظاهر این اسکار معمولا ضخیم، بنفش رنگ و بسیار برجسته هستند و درمان سخت‌تری دارند.
3. اسکار آتروفیک (اسکار فرورفته)
این اسکار به صورت نازک و فرورفته بوده و بیشتر در افرادی دیده می‌شود که بدن آنها به خوبی قادر به تولید کلاژن نیست. اسکار فرورفته در مقایسه با اسکارهای برجسته، کمتر رایج است.
چگونه می‌توان اسکار بخیه سزارین را درمان نمود؟
درمان جای بخیه و زخم سزارین ممکن است زمان‌بر باشد، اما با استفاده از روش‌های صحیح می‌توان به طور قابل توجهی ظاهر آن را بهبود بخشید. در اینجا چند راهکار موثر برای کاهش و از بین بردن جای بخیه سزارین آورده شده است.
1. استفاده از پمادها و کرم‌های ترمیم‌کننده
پمادهایی که حاوی ویتامین E، هیالورونیک اسید، سیلیکون یا عصاره پیاز هستند، می‌توانند به ترمیم پوست و کاهش التهاب کمک کنند. این محصولات به کاهش برجستگی و تیرگی جای زخم کمک کرده و باعث نرم‌تر شدن بافت آن می‌شوند. پمادهای سیلیکونی به‌ویژه برای جلوگیری از ایجاد زخم‌های کلوئیدی یا ضخیم مؤثرند.
2. کربوکسی تراپی
کربوکسی تراپی یک روش درمانی پیشرفته است که در آن گاز دی‌اکسید کربن به زیر پوست تزریق می‌شود. این گاز موجب افزایش جریان خون، تحریک تولید کلاژن و بهبود بافت زخم می‌شود. کربوکسی تراپی می‌تواند به کاهش ضخامت، رنگ و بافت زخم سزارین کمک کند و باعث صاف‌تر و نرم‌تر شدن جای زخم و اسکار شود.
3. ماساژ ناحیه زخم
ماساژ مرتب ناحیه زخم سزارین با استفاده از روغن‌هایی مانند روغن ویتامین E، روغن نارگیل یا روغن زیتون می‌تواند به کاهش سفتی و برجستگی زخم کمک کند. ماساژ به تحریک گردش خون و بهبود فرآیند ترمیم بافت‌ها کمک می‌کند و از ایجاد اسکارهای کلوئیدی جلوگیری می‌کند.
4. درمان با لیزر
درمان با لیزر، به‌ویژه لیزر CO2 فرکشنال، می‌تواند به کاهش ظاهر زخم‌های سزارین کمک کند. لیزر به تحریک تولید کلاژن و ترمیم بافت پوست می‌پردازد و می‌تواند به صاف‌تر شدن سطح پوست و کاهش رنگ تیره یا قرمز زخم کمک کند. این درمان معمولاً در چند جلسه انجام می‌شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.
5. استفاده از پوشش‌های سیلیکونی
پوشش‌های سیلیکونی یا ژل‌های سیلیکونی یکی از روش‌های مؤثر برای از بین بردن جای زخم‌های سزارین هستند. این محصولات با ایجاد یک لایه مرطوب و محافظتی بر روی زخم، به کاهش التهاب و بهبود بافت پوست کمک می‌کنند. این پوشش‌ها معمولاً برای استفاده طولانی‌مدت توصیه می‌شوند تا بهترین نتیجه حاصل شود.
6. مراقبت از پوست در برابر آفتاب
یکی از عوامل مهم در جلوگیری از تیره‌تر شدن جای زخم، محافظت از آن در برابر تابش مستقیم آفتاب است. نور UV می‌تواند باعث ایجاد تغییر رنگ در زخم‌ها و تشدید اسکار شود. استفاده از کرم ضد آفتاب با SPF 30 یا بالاتر و پوشاندن ناحیه زخم در هنگام قرار گرفتن در معرض آفتاب می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند.
7. دی بی دی پلاسما (DBD)
دی بی دی یا دستگاه تقویت‌کننده درمیکال، یکی دیگر از روش‌های موثر برای از بین بردن جای زخم سزارین است. این دستگاه با استفاده از میکرو سوزن‌ها و جریان‌های الکتریکی به تحریک کلاژن‌سازی و بهبود بافت زخم کمک می‌کند. این درمان معمولا به طور موثر باعث کاهش برجستگی، ضخامت و رنگ تیره زخم‌ها می‌شود.
چگونه می‌توان از بروز اسکار سزارین جلوگیری نمود؟
- رعایت بهداشت محل بخیه: عفونت یکی از عوامل اصلی بروز اسکار سزارین است و تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه جراحی در روزهای اولیه، نقش مهمی در جلوگیری از عفونت دارد.
- استفاده از پمادها یا کرم‌های ترمیم کننده: پس از تایید پزشک، استفاده از کرم‌های ترمیمی مانند ژل سیلیکونی، زینک اکساید یا ویتامین E می‌تواند به روند ترمیم پوست کمک کند و از تشکیل اسکارهای ضخیم جلوگیری نماید.
- پرهیز از کشیدن یا فشار به ناحیه بخیه: بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات شدید شکمی می‌تواند باعث باز شدن بخیه یا ضخیم شدن زخم شود. استراحت کافی و داشتن حرکات کنترل شده در پیشگیری از بروز این عارضه اهمیت بسیار زیادی دارد.
- ماساژ ملایم (با تجویز پزشک): پس از بهبود یافتن نسبی زخم، ماساژ روزانه با حرکات دایره‌ای و استفاده از روغن‌های گیاهی (مانند روغن آرگان یا نارگیل) به بهبود بافت پوست کمک می‌کند.
- داشتن رژیم غذایی سرشار از ویتامین C و پروتئین: برای ترمیم بهتر پوست، مصرف غذاهای حاوی ویتامین C، روی و پروتئین نقش مهمی را در تولید کلاژن به میزان کافی و بهبود اسکار پوستی فرد ایجاد می‌کند.
نکات مراقبتی پس از زایمان جهت پیشگیری از اسکار سزارین
برای آنکه بخیه سزارین شما به سرعت بهبود پیدا کرده و به اسکار تبدیل نشود، باید نکات مراقبتی زیر را رعایت نمایید:
- تمیز و خشک نگه داشتن محل زخم
- پوشیدن لباس‌های گشاد و نخی
- خودداری از فعالیت‌های سنگین
- تغذیه مناسب و آب کافی
- استفاده از پمادها یا ژل‌های ترمیمی
- ماساژ ملایم زخم
- دوری از آفتاب
- پیگیری منظم با پزشک
منابع: جینا کلینیک، سایت دکتر پوپک یحیوی، دکتر مریم کریمی