امروز روی کاناپه فیلم «شب بیست و نهم» ساخته حمید رخشانی را ببنید!/این ترس قصه دارد

فرانک کلانتر | «شب بیست و نهم» ساخته حمید رخشانی فیلمی مهم در تاریخ سینماست. به ده ها دلیل. مهمترین چیز لقبی است که او دارد. خاطره انگیزترین فیلم ترسناک سینمای ایران. داستان فیلم بسیار ایرانی است. درباره زندگی ترسناک و از پیش برنامه ریزی شده موزاده و اسماعیل است. تصمیم به ازدواج با دو نفر در دوران کودکی آنها گرفته شد. وقتی آن محترم به دنیا می آید، پدرش جنی را روی پشت بام می بیند که جفت را دفن می کند. نابغه ای که به نظر می رسد هرگز افراد محترم را رها نمی کند…

در میان تعداد انگشت شماری از فیلم هایی که در دهه 1970 از تلویزیون پخش و تکرار شد، «شب بیست و نهم» هیجان انگیزترین بود. فیلمی ترسناک و اسرارآمیز که در سال های کم نور آن دوران حتی پیچیده تر به نظر می رسید. درایت نویسنده و کارگردان این اثر، انتخاب. یکی این یکی از قدیمی ترین مفاهیم ترسناک ایرانی به عنوان موضوع اصلی بود.

زمانی که حمید رخشانی تصمیم گرفت فیلمش را بسازد، سینمای وحشت دنیا در ابتدای راه بود. برای درک این موضوع، فیلم مهم برام استوکر، دراکولای برام استوکر، که ممکن است امروز مضحک و غیرقابل باور به نظر برسد، چندین سال بعد ساخته شد. «شب بیست و نهم» فیلمی مهم در تاریخ سینماست. به ده ها دلیل. مهمترین چیز لقبی است که او دارد. به‌یادماندنی‌ترین فیلم ژانر وحشت سینمای ایران.این اثر هنوز در میان معدود نمونه های موفق بی رقیب است. سینمای محافظه‌کار و ژانرگریز ایران همیشه به سمت فیلم‌های اجتماعی گرایش داشته است و کمتر کارگردانی موافق است که از دایره امن خارج شود. ارزش چنین جسارتی زمانی بیشتر می شود که به یاد بیاوریم حتی پس از گذشت چند دهه، سمت چپ سینمای وحشت ایران خالی و کم رونق است و نام بردن از برخی عناوین دشوار است.

بی اساس بودن این ژانر تنها از ویژگی های سینمای ایران نیست. تا کی میشه فیلم اجتماعی و واقعی ساخت؟چرا ترسناکه؟ اگر نرسد باعث سرخوردگی و تمسخر عواملش می شود. حتی سینمای هالیوود با سیستم بی نقصی که در این سبک دارد، از سینمای ژاپن و فرهنگ کشورهای دیگر وام گرفته است. ترس چیزی است که در فرهنگ ریشه دوانده و ریشه در داستان های اساطیری دارد. خیلی وقت ها از چیزی که در داستان های مادربزرگ ها آمده می ترسیم. و ما آن را برای نسل ها شنیده ایم. چیزی شبیه آل و جن، نه یک کابین خالی در یک جنگل بزرگ.

داستان فیلم «شب بیست و نهم» بسیار ایرانی است. درباره زندگی ترسناک و از پیش برنامه ریزی شده اسماعیل و اسماعیل است. تصمیم به ازدواج با دو نفر در دوران کودکی آنها گرفته شد. وقتی آن محترم به دنیا می آید، پدرش جنی را روی پشت بام می بیند که جفت را دفن می کند. نابغه ای که به نظر می رسد هیچ گاه افراد محترم را رها نمی کند. سالها بعد در تابستان 1342 شایعاتی مبنی بر وقوع زلزله در تهران منتشر شد. شهر تخلیه می شود. مرد بزرگوار در راه بازگشت با نابغه آشنا می شود. ازدواج او با اسماعیل در خطر است و راز آغاز می شود.

حمید رخشانی کارگردانی جسور، با کمترین بودجه، اما با درخشش ترین بازیگران، از پس این داستان برآمد و توانست تقریباً چهار برابر هزینه تولید خود بفروشد. با درآمدی که از فروش فیلم به دست آورد، فیلم های دیگری مانند «پرواز را به خاطر بسپار» ساخت که نتوانست در گیشه موفق باشد. اما در سینمای انتقادی اعتبار گرفت. رخشانی فرجام به دلیل فشار بدهی های ناشی از ساخت فیلم های فروش نرفته پیش رو پایان جذابی نداشت و بیش از 50 سال عمر نکرد، اما یک خاطره دارد، خاطره ای فراموش نشدنی که جای خود را در تاریخ باز کرده است. تاریخ سینمای ایران. عنوان «شب بیست و نهم» پر از شگفتی است. تدوین آن را ساموئل خاچیکیان، هیچکاک سینمای ایران، پیشکسوت ژانر وحشت انجام داده است. فیلمبرداری و نورپردازی هوشمندانه فیلم توسط کمال مطیعی انجام شده و با گریم باورپذیر مژده شمسایی تکمیل شده است. حسین گیل، مرجانه گلچین و حمیده خیرآبادی دیگر بازیگران این فیلم هستند. رضا رخشانی بازیگر قدیمی سینما پدر حمید رخشانی نیز در این فیلم به ایفای نقش پرداخته است.

اما آیا فقط یک بازیگر قوی دلیل این همه موفقیت و طول عمر است یا یک داستان کامل است؟ ترس چیزی نیست که بتوان توضیح داد. ابهام لازم است. ابهام ایجاد شده توسط کدگذاری و تخیل فرهنگی. وضعیت آشفته زنی که به تازگی زایمان کرده است چیزی است که عموم مردم ایران آن را درک می کنند. همانطور که تاریخ سینمای ایران نشان داده است، کپی برداری از مدل های خارجی که به نسخه های بهتر و پیشرفته تری تبدیل شده اند، رقیب سرسختی است که هیچ فیلمسازی نتوانسته به آن نزدیک شود. بنابراین یک کارگردان موفق در فرهنگ و ادبیات ملی و محلی می کاود یا افکار متافیزیکی رایج زمان خود را مبنا قرار می دهد و در عین حال به دامان خرافات نمی افتد. این لبه تاریخ است.

همان طور که در فیلم های «حریم»، «پستچی سه بار زنگ نمی زند» و «خوابگاه دختران»، فیلمساز سعی کرده به ژانر وحشت بپردازد، اما در واقعیت داستان اصلی جنایی و معمایی است. برای واقعیات توضیح منطقی دارد و در نهایت به مؤلفه های اعتقاد نزدیک نمی شود تا از خطوط قرمز عبور نکند. این سه فیلم سعی می کنند درگیر مسائل اعتقادی نشوند و فقط وظیفه ترساندن را بر دوش دارند. بدون اینکه از نظر فرهنگی مخرب باشد؛ اما چرا از ترس استقبال می کنیم و خود را در چنین موقعیتی قرار می دهیم؟ این سوال پاسخ علمی دارد. فیلم های ترسناک سابقه طولانی در ایجاد آرامش دارند. مخاطب می تواند در حالی که روی کاناپه خود امن است، خود را در روایتی دلخراش غرق کند و در پایان فیلم به محیط امن بازگردد. فیلم های ترسناک پاسخی به واکنش تحریک شده سیستم عصبی هستند. ترس سیستمی است که اجداد ما برای زنده ماندن و فاصله گرفتن از تهدیدات استفاده می کردند، حالا که آن خطرات وجود ندارد، این واکنش تکامل یافته است، اما بدن همچنان پس از احساس خطر هورمون هایی تولید می کند که سرکوب آن باعث آرامش می شود.

فیلم‌های ترسناک به رهایی از تنش فروخورده کمک می‌کنند و راهی برای تمرین ترس در یک محیط امن هستند، با دانستن اینکه وقتی تمام شد آن را دوباره زنده خواهیم کرد. تمایل هنگام تماشای فیلم های ترسناک این است که منتظر آرامش بعد از آن باشیم، اما همه نمی توانند این ترس را بپذیرند. مواجهه با واکنش به جنگ برای افراد مبتلا به اضطراب یا آسیب می تواند غیرقابل تحمل و آسیب زا باشد. بنابراین، اصرار برای تماشای فیلم ترسناک برای فردی که آمادگی لازم را ندارد، ایده خوبی نیست و تجربه خوبی است. یکی ممکن است برای برخی مضر باشد.

کاناپه قسمت دهم|  فیلم شب بیست و نهم|  کارگردان:  حمید رخشانی |بازیگران: حسین گیل، رضا رخشانی، رضا رویگری، مرجانه گلچین، حمیده خیرآبادی،… |  موسیقی:  مجید انتظامی |  آی ام دی بی ۶.۳ از ۱۰