کارشناسان بر این باورند که حومه ماسوله در شمال ایران محل استقرار مکان‌های فرآوری فلزات متعددی است که نشان‌دهنده ذخایر غنی فلز و آهن این منطقه و دانش تاریخی گسترده مردم آن است. این میدان از کوره‌های ذوب آهن تک‌مرحله‌ای به سیستم‌های پیچیده‌تر کوره‌های چهار مرحله‌ای تبدیل شد که منعکس‌کننده تکامل تکنیک‌های ذوب در طول زمان است.
بازتاب آنلاین، باستان شناس برجسته ایرانی جهان و مدیر کل میراث فرهنگی استان گیلان اظهار داشت: باستان شناسان ایرانی با همکاری باستان شناسی متالورژی دانشگاه آکادمی علوم چین در حال انجام تحقیقات جدید در حوزه سایت‌های متالورژی باستانی که قبلاً در مناطق هسته‌ای و حائل ماسوله قرار داشتند کشف شد. این اکتشافات مربوط به فعالیت های صنعتی مربوط به ذوب آهن اسفنجی و فرآوری فلزات در دوره های تاریخی و اسلامی است.
به گفته جهانی، شواهد باستان شناسی نشان می دهد که منطقه ماسوله یک شهر صنعتی مهم در منطقه برای تولید آهن اسفنجی و ابزارآهن بوده و شهر تجاری و صنعتی ماسوله تحت تأثیر این فعالیت های صنعتی دوره ایلخانی در این منطقه پدید آمده است. .
جهانی افزود: در تحقیقات میدانی اخیر، موزه ملی ایران به همراه دانشگاه آکادمی علوم چین پیشرفت چشمگیری در تحقیق فلزکاری باستانی در منظر فرهنگی ماسوله داشته است.
فریدون بیگلری، مسئول فرهنگی موزه ملی ایران و مسئول بررسی های باستان شناسی در مناطق هسته ای و حائل ماسوله با بیان اینکه منظر منطقه دارای دو سیستم به هم پیوسته است، گفت: یکی یکی بر نگهداری از حیوانات فوق بشری تمرکز داشت، دیگری بر استخراج معدن و ذوب سنگ آهن. احتمالاً این سیستم ها با هم ترکیب شده و یک اقتصاد پویا را تشکیل می دهند که به خوبی برای مراتع غنی و منابع سنگ آهن منطقه مناسب است. شواهد به دست آمده از ارتفاعات منطقه نشان می دهد که قدمت دامداری فصلی حداقل به 7000 سال قبل می رسد.
بیگلری در ادامه تاکید کرد: یافته های باستان شناسی حاکی از فعالیت های مهم شبانی در عصر مفرغ و آهن است و این نظام اقتصادی در دوره های بعدی تاثیرات ماندگاری بر منطقه داشته است. با گذشت زمان به ویژه در دوره های تاریخی و اسلامی – به ویژه در دوران ایلخانی – بهره برداری سنگ آهن و ذوب فلز رواج یافت و با این فعالیت های صنعتی شهر ماسوله پدید آمد و توسعه یافت.
علی اکبر وحدتی، یکی دیگر از باستان شناسان مشارکت کننده در این پروژه، تأثیر فلزکاری در توسعه ماسوله را مورد تاکید قرار داد: ذخایر سنگ آهن قابل توجه در اطراف ماسوله و محوطه های باستانی متعدد در منطقه، شواهد باستان شناسی از کوره های کشف شده و همچنین شواهدی از آهن کاری. مانند z سرباره آهن اسفنجی نشان دهنده فعالیت های فناوری گسترده مربوط به استخراج سنگ آهن، تولید آهن اسفنجی و ساخت مصنوعات آهن است. این فعالیت بخش مهمی از اقتصاد اسلامی قرون وسطی در ماسوله و نواحی اطراف آن بود.
وی همچنین خاطرنشان کرد: منابع تاریخی تأیید می کنند که ذوب آهن، فرآوری فلزات و تولید فرآورده های آهن در ماسوله از دیرباز در اقتصاد منطقه محور بوده است.
در منظر فرهنگی ماسوله تعداد قابل توجهی از محوطه های باستانی مرتبط با ذوب آهن و توسعه این صنعت به ویژه توسعه ذوب آهن اسفنجی را می توان مشاهده کرد و این به یک محوطه محدود نمی شود.
ابوالفضل علی، باستان شناس متخصص در متالورژی باستان، پیشرفت های فناوری در تولید آهن را بیشتر بررسی کرد: چشم انداز ماسوله با مکان های فلزکاری متعدد مشخص می شود که نشان دهنده منابع غنی فلز و آهن منطقه و دانش تاریخی گسترده مردم آن است. این میدان از کوره‌های ذوب آهن تک‌مرحله‌ای به سیستم‌های پیچیده‌تر کوره‌های چهار مرحله‌ای تبدیل شد که منعکس‌کننده تکامل تکنیک‌های ذوب در طول زمان است.
وی می گوید: رشد فعالیت های تجاری و صنعتی ماسوله به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و همجواری با شهرهای مهم تاریخی مانند تبریز در دوره صفویه و سلطانیه در دوره ایلخانی و همچنین محور ارتباطی آن با قفقاز