کاهش 40 درصدی ازدواج در ایران! / انفجار جمعیت سالمندان تا 30 سال آینده در ایران!

بارها گفته شده که ایران در «پنجره فرصت جمعیتی» قرار دارد. یعنی اگر در این مدت تعداد فرزندان زیاد شود می توان از بحران سالمندی جلوگیری کرد.

مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با بررسی برنامه هفتم نوشت: احتمالاً تا 30 سال آینده کشور با بحران سالمندی مواجه خواهد شد. بر اساس پیش بینی ها تا سال 1430 بیش از یک سوم جمعیت کشور سالمندان خواهند بود.

بر اساس این گزارش، پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که نسبت جمعیت سالمندان ایران بین سال‌های 1398 تا 1421 (یعنی طی 20 سال) به 10 تا 20 درصد برسد. در حالی که روند تغییرات این شاخص در کشورهای توسعه یافته در بازه زمانی 70 تا 120 ساله رخ می دهد.

پیش بینی جمعیت 35 میلیون سالمند

پس از سرشماری نفوس و مسکن هنوز آمار جمعیت به روز نشده است، بنابراین نمی توان تحلیل دقیقی از وضعیت موجود داشت. اما بر اساس سرشماری سال 1995، حدود 7.4 میلیون نفر از جمعیت ایران سالمند بودند. یعنی بیش از 9 درصد جمعیت ایران در سال 95.

در ادامه این گزارش آمده است که در حوزه سالمندی دو مفهوم اساسی وجود دارد: سالخوردگی جمعیت و پیری فردی. اما تفاوت این دو چیست؟

پیری فردی تغییر و دگرگونی هایی است که در رابطه بین فرد و دنیای اطرافش رخ می دهد. یعنی تغییرات مربوط به افزایش سن از بازنشستگی تا مرگ. پیری، گذشتن از 60 یا 65 سالگی است. این سن بسته به جامعه مقصد متفاوت است.

اما پیری جمعیت به معنای کاهش در افراد زیر 15 سال و افزایش در افراد بالای 60 سال است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، پیش‌بینی می‌شود بین سال‌های 1435 تا 1445 حدود 35 میلیون سالمند در ایران وجود داشته باشد که بر این اساس سیاست‌های جمعیتی می‌تواند بر تغییرات نرخ سالمندی جمعیت مؤثر باشد و ارتباطی با فرد سالخورده نداشته باشد.

جمعیت ایران در حال پیر شدن است

سالمندی در ایران چقدر بحرانی است؟ وی در ادامه این گزارش به بررسی انجام شده توسط کولماس در ژاپن اشاره می کند. این مطالعه جوامع را بر اساس نسبت سالمندی به سه دسته تقسیم کرده است:

جامعه سالخورده ای که 7 تا 14 درصد جمعیت آن بالای 65 سال سن دارند.
جامعه سالمندی که 14 تا 21 درصد جمعیت آن بالای 65 سال سن دارند.
جامعه ای فوق سالمند که بیش از 21 درصد جمعیت آن بالای 65 سال سن دارند.

بر این اساس ایران در سال 1445 در رده سنی فوق العاده قرار می گیرد.

نکته مهم دیگر عواملی است که به بحران سالمندان تنها دامن می زند. از جمله این موارد می توان به کاهش تعداد خانوارهای متمرکز در یک محله، کاهش حجم خانوار، افزایش تجرد مطلق و زنانه شدن سالمندان اشاره کرد. در ادامه هر یک از این موارد به اختصار بررسی خواهد شد.

یک میلیون تجرد واقعی تا ۸ سال دیگر

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، تعداد افراد مجرد در سال 1395 حدود 80 هزار نفر بوده است. با توجه به افزایش تجرد دائم در گروه سنی بالای 40 سال، پیش بینی می شود تا سال 1410 کشور با بیش از یک میلیون تجرد دائم مواجه شود. یعنی در هشت سال!

در سال 1400 آمار مجردان 31 تا 39 ساله در ایران حدود 2.1 میلیون پسر و حدود 2.1 میلیون دختر بوده است. این افراد در دهه های آینده به تدریج وارد دوران سالمندی خواهند شد.

کاهش بعد خانوارهای ایرانی

در بخشی دیگر از گزارش این مرکز، حدود سه میلیون زوج نابارور در ایران داریم. از سوی دیگر به دلایلی از جمله تغییر سبک زندگی و آثار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، تعداد زوج های تک فرزند یا بدون فرزند نیز افزایش یافته است.

اما چند خانواده تک فرزندی در ایران داریم؟ بر اساس داده های سازمان ثبت احوال، 40 درصد از کل تولدهای ثبت شده در سال 2019 مربوط به اولین فرزند بوده است. 40.8 درصد فرزندان دوم بودند. همچنین 14.2 درصد از تولدها مربوط به فرزند سوم و 4.3 درصد از فرزند چهارم بوده است.
یعنی در بسیاری از ازدواج ها 2 تک فرزند با هم ازدواج می کنند و باید از چهار پدربزرگ و مادربزرگ مراقبت کنند.

زنانه شدن سالمندی

علاوه بر این، کاهش تعداد خانوارهای بزرگ و افزایش خانه‌های هسته‌ای پراکنده در آپارتمان‌های کوچک در شهرهای بزرگ منجر به کاهش تعاملات خانوادگی و در نتیجه احساس تنهایی سالمندان می‌شود.

از سوی دیگر، بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، میزان افزایش زنان سالمند بیشتر از مردان است. پیش از این، تا سال 2015، تعداد مردان مسن بیشتر از زنان مسن بود. اما در سال 1995 وضعیت برعکس شد و تعداد زنان مسن از مردان مسن تر بیشتر شد.
یکی از دلایل بالا بودن تعداد زنان سالمند افزایش امید به زندگی زنان است.

گفتنی است بر اساس داده های مرکز آمار ایران در سال 90 تعداد ازدواج ها در کشور کاهش یافته است که مقایسه آمار ازدواج سال گذشته با سال 90 حکایت از کاهش 40 درصدی ازدواج دارد. همچنین تعداد موالید نسبت به سال 90 22 درصد کاهش داشته است.