ورزشگاه جدید تهران را در شهر آفتاب نسازید. هم در مرز لرزه ای قرار دارد و هم در برابر فرونشست زمین آسیب پذیر است

مهدی زارع، زلزله‌شناس در روزنامه اعتماد می‌نویسد: «اوایل مهر ماه 1402 خبر ساخت ورزشگاه جدید شهر تهران در فضای عمومی پخش شد.» اخیراً مقرر شد این ورزشگاه در شهر تهران ساخته شود. منطقه شهر آفتاب در جنوب تهران.

نگارنده و برخی از همکاران به انتخاب چنین مکانی انتقاد کرده و مشکلات چنین انتخابی را از نظر زمین شناسی و ژئوتکنیکی برشمرده اند.

اگرچه 27 آبان شرکت توسعه و نگهداری اماکن ورزشی 1402 در اطلاعیه ای تاکید کرده است که بر خلاف برخی ادعاها، سایت پیشنهادی برای احداث مجموعه ورزشی جدید، بررسی دقیق مخاطرات طبیعی منطقه در نظر گرفته شده برای احداث مجموعه جدید را فراهم می کند. مجموعه ورزشی تهران مورد تاکید است.

در نقشه منتشر شده از سوی سازمان نقشه برداری کشور مشخص شد که سطح فرونشست اطراف تهران حدود 550 کیلومتر مربع از اراضی تهران و مناطق اطراف آن بیش از 13 سانتی متر در سال است. در این نقشه، بخش‌هایی از زیرساخت‌های حیاتی، بزرگراه‌ها و خطوط انتقال برق و همچنین بخشی از راه‌آهن از منطقه فرونشست عبور می‌کنند. در سال های اخیر شکاف ها و گودال هایی در جنوب تهران پدیدار شده است.

برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی و پمپاژ گسترده آب های زیرزمینی برای کشاورزی و صنعت عامل ایجاد وضعیت کنونی است. طبق استانداردهای جهانی، فرونشست بیش از 4 میلی متر در سال بحران محسوب می شود و فرونشست حدود 10 تا 20 سانتی متر در سال در جنوب تهران اندازه گیری شده است. فرونشست در مناطق شهری منجر به قطع برق، ترکیدگی لوله های گاز، تغییر شکل ریل، ایجاد فروچاله، کج شدن ساختمان ها و ایجاد شکاف و گودال در جاده ها می شود.

از طرفی محدوده مشخص شده نزدیک به گسل کهریزک و نزدیک به گسل های مهم شهر تهران است. این منطقه در طول تاریخ چندین بار بر اثر زلزله با خاک یکسان شده است. بین 300 پ.م. این منطقه در قرن چهارم قبل از میلاد آسیب قابل توجهی دید. در زلزله 330 ق.م. در سال 400 قبل از میلاد که دقیقاً چهار سال پس از حمله ارتش اسکندر مقدونی به ایران و تصرف ری رخ داد، ویرانی سنگینی در منطقه بین ری و ایوانکی گزارش شد و شهرری به طور کامل ویران شد.

این زمین لرزه که ۲۳۵۳ سال پیش روی داد، اولین زمین لرزه گزارش شده در تاریخ زمین لرزه های ایران است. این رویداد در روایت هرودوت یونانی شرح داده شده است. زمین لرزه های مهم تاریخی دیگر در شهر ری در سال 743 پس از میلاد در شرق ری رخ داد و زلزله سال 236 پس از میلاد (851 پس از میلاد)، زلزله بزرگ ری که طبق گزارش ها حدود 45000 کشته برجای گذاشت، کشته شدند. بین 12 مه 855 پس از میلاد تا 11 مه 856 پس از میلاد (در سال 242 میلادی)، زمین لرزه های بزرگ خسارات شدیدی را در ری ایجاد کرد.

در کتاب «کشف الصلالة فی شرح الزلزلة» عبدالرحمن سیوطی، فقیه و مورخ مصری، آمده است که در ذی الحجه سال 249 ق (864 میلادی) زلزله بزرگی در ری، بسیاری از مردم را کشت و باعث شد بقیه مردم شهر را ترک کنند. زلزله های مخرب دیگری در شهر ری در سال های 898 پس از میلاد، 950 پس از میلاد و 958 پس از میلاد گزارش شده است. در زلزله سال 1177 میلادی ظاهراً زمین لرزه ای ویرانگر در ناحیه اشتهارد و بوئین زهرا رخ داد، اما ری را نیز ویران کرد.

در زلزله سال 1384 ورامین علاوه بر خسارت شدید در ورامین، شهر ری نیز به شدت آسیب دید. در دوره قاجار، زلزله بزرگ دماوند در سال 1830 و همچنین زلزله های 1848 و 1876 میلادی، گزارش هایی از خسارات در شهر ری در جنوب تهران وجود دارد. در زلزله بوئین زهرا در 10 شهریور در سال 1341 خسارت عمدتاً در جنوب تهران و شهرری گزارش شد.

این اطلاعات لرزه‌ای و همچنین یافته‌های جدید در زمینه پتانسیل تقویت امواج لرزه‌ای در منطقه ری و جنوب تهران نشان می‌دهد که ساخت سازه‌ها و تأسیسات جدید در منطقه شهر آفتاب پرخطر بوده و خطرات موجود تهران را افزایش می‌دهد. این ریسک با قول شرکت چینی یا هیچ گروه داخلی یا خارجی دیگری برای بررسی همه جوانب برطرف نمی شود.

از طرف دیگر، اگر شرکت ساختمانی واقعاً بخواهد یک سایت از پیش انتخاب شده را مطالعه کند و سپس در آنجا بسازد، مطالعه زمین شناسی و تحقیقات خطر با هدف تعیین مکان با ریسک کمتر عملاً غیرممکن است. رعایت صرف سلسله مراتب اداری و بوروکراتیک دوره، کاهش ریسک را تضمین یا ترویج نمی کند. اینها مواردی است که قبلاً بارها در جاهای مختلف به آن اشاره شده است و اشتباهی که قبلاً بارها تکرار شده است نباید در ورزشگاه جدید تکرار شود.