نگاهی به دلایل موفقیت فیلم «مهمان مادر» به مناسبت بیستمین سالگرد اکران این فیلم در روز اول. مرداد 1383 | 20 سال از مهمانی مامان می گذرد

به گزارش بازتاب آنلاین، «مهمان مادر» اثری موفق در کارنامه داریوش مهرجویی است. یکی یکی از مهم ترین اقتباس های سینمای ایران محسوب می شود. به مناسبت بیستمین سالگرد اکران این فیلم، ابعاد مختلف آن را مرور می کنیم.

در مورد سازگاری زنده‌ایاد داریوش مهرجویی سابقه طولانی در ساخت اقتباس داشت و اکثر اقتباس‌های او موفق بودند. یکی یکی از مهم ترین اقتباس های آن «مهمان مادر» بود که بر اساس داستانی به همین نام نوشته هوشنگ مرادی کرمانی ساخته شد. مرادی کرمانی گفت این داستان را پس از تماشای فیلم «اجاره‌نشین‌ها» نوشته و به مهرجویی پیشنهاد ساخت فیلمی بر اساس آن را داده است. فیلمنامه «مهمان مامان» به طور مشترک توسط داریوش مهرجویی، هوشنگ مرادی کرمانی و وحیده محمدی فر نوشته شد و به اثری ماندگار در کارنامه مهرجویی و بازیگرانش تبدیل شد.

در مورد شخصیت اصلی عفت خانم یا همان مادر خسته و نگران «مهمان مومان» از دل قصه های رنگارنگ و شوخ طبع مرادی کرمانی بیرون آمد. زنی که پیچیدگی خاصی نداشت. فقط یک مادر بود. یک مادر واقعی با تمام دغدغه ها، افتخارات و تلاش هایی که برای نظم بخشیدن به زندگی اش انجام می دهد. داستان با تماس تلفنی خواهرزاده عفت خانم شروع می شود. جایی که متوجه می شود خواهرزاده اش می خواهد با دوست دختر جدیدش به دیدارش برود. شوهر عفت مدتی است که بیکار است و پولی ندارد اما عفت می خواهد جلوی عضو جدید خانواده احترام بگذارد. تعریف و تمجید نابجای همسرش باعث می شود که مهمانان تصمیم بگیرند برای شام بمانند و عفت جز یک بشقاب برنج چیزی برای پذیرایی از آنها ندارد. همسایه ها، دوستان و آشنایان به کمک می آیند و بالاخره بعد از تحمل اضطراب و فشار زیاد، حیا میز شام مفصلی را پیش رویشان می چیند. همسرش تسلیم نمی شود و بعد از شام از مهمانان می خواهد که بمانند و صبح با هم غذا بخورند.

درباره انتخاب بازیگران یکی یکی از مهم ترین ویژگی های «مهمان مامان» انتخاب بازیگران و چیدمان مشترک آنهاست. در ابتدا قرار بود مهتاب نصیرپور نقش عفت خانم را بازی کند اما از آنجایی که او برای ایفای نقش یک مادر بالغ کوچک بود، گلاب آدینا 50 ساله جایگزین او شد. مهرجویی در جایی گفت: برای نقش خانم عفت در «مهمان مادر» به دنبال بازیگری بودم که عکس آدینه را در یک مجله سینمایی دیدم، گفتم دوستم خانه است و داریم دور دنیا می رویم! البته بازی او را در «زیر پوست شهر» دیده بودم، اما گریمش در آنجا خیلی متفاوت بود و با ابروهای پرپشت و ظاهر خشنش، کوچکترین شباهتی به پاکدامنی آن خانم در «مهمان» نداشت. اما شما می توانید درک کنید که او یک بازیگر ماهری است. نکته جالب اینجاست که در آن زمان محمدرضا شریفی نیا که دستیار اول کارگردان بود، ابتدا به آدینا پیشنهاد بازی در نقش «مشماریم» را داد، اما او نپذیرفت و گفت با وجود اینکه می‌خواهد با مهرجویی همکاری کند، اما در حال بازی کردن است. شخصیت مشابه نقش قبلی در “روسری آبی” و دیگر او را راضی نمی کند. تا اینکه بالاخره مامان «مهمان مامان» می شود. نکته مهم بعدی این است که قرار بود نقش یوسف در «مهمان مادر» قبل از پارسا پیروزفر به محمدرضا گلزار داده شود اما داریوش مهرجویی تصمیم خود را تغییر داد و پارسا را ​​ترجیح داد. گلزار در آن زمان در مصاحبه ای گفته بود که برای این نقش کاملا آماده شده است و حتی با آجیل فروشان روی پل تجریش نشسته و به تمرین آجیل شکنی می پردازد تا اینکه دیگر دعوت نشد. البته در جایی گفته شده که چون همزمان با مامان مامان در «کما» بازی می کرد، مجبور بود ریش خود را بتراشد و از مهرجویی برای این کار اجازه نگرفت و ممکن است مهرجویی از این موضوع ناراحت بوده باشد. این مساله . داستان هر چه بود به او اجازه داد تا این نقش را با موفقیت بازی کند.

کارت برنده | مهمترین برگه برنده «مهمان مومان» بازی گلاب آدینا در نقش عفت خانم است. آدینه قبل از «مهمان مادر» در فیلم «زیر پوست شهر» نقش مادری از طبقه پایین را بازی می کرد و یکی یکی از دلایل داریوش مهرجویی برای انتخاب آدینا، توانایی او در ایفای آن نقش بود. آدینه در «مهمان مادر» نقش مادری بیمار و فقیر، اما در عین حال باوقار و مسئولیت پذیر را در شرایط بحرانی بازی کرد و اوج ناامیدی زنی هم کلاس خودش را به نمایش گذاشت. او لباس های متواضعی می پوشید و با دمپایی های پلاستیکی پاره می چرخید و مانند زنان ساده این طبقه از ته دل ابراز خوشحالی می کرد به طوری که ما کاملاً باور کردیم که او متعلق به همان خیابان و محله است و واقعاً دارد. هیچ غذایی در یخچال خود ندارید که جلوی مهمانان بگذارید. آدینا گفت که برای این نقش از زنانی که در خانه خود یا در خانه اقوام خود کار می‌کردند، مثال زد. البته نباید بازی فوق العاده پارسا پیروزفر در نقش «یوسف» را فراموش کرد که تصویری جدید و متفاوت از یک جوان معتاد ارائه کرد.

سکانس به یاد ماندنی در فیلم «مهمان مامان» وقتی بالاخره بعد از تلاش و خون ریزی زیاد شام آماده می شود و از همسایه ها دعوت می شود که همگی با کت و شلوار و کراوات روی میز بنشینند، رقصنده ها غذا را سر میز می آورند و بعد از شام ، مردها هم وسط میز با هم می رقصند. در این مورد نیز داریوش مهرجویی از امضای همیشگی خود به عنوان زنگ خطری برای اتفاقات تلخ پیش رو استفاده کرده است. بلافاصله بعد از این سکانس خوشحال می شود که دعوت نامه پدر می رسد و مادر راهی بیمارستان می شود.

افتخارات «مهمان مادر» در بیست و دومین جشنواره فیلم فجر در 9 رشته نامزد دریافت سیمرغ شد. علاوه بر نامزدی در رشته کارگردانی و فیلمنامه، نام گلاب آدینه، حسن پورشیرازی، پارسا پیروزفر و فریده سپاه منصور نیز نامزد بهترین اجرا شد. این فیلم برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره فیلم فجر شد و در همان مراسم برنده مدال طلای بهترین فیلم از نگاه منتقدان شد. مهمان مامان همچنین نامزد جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی هشتمین جشنواره فیلم ایران و نامزد بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره بین المللی فیلم فوکوکا ژاپن شد.

موقعیت گیشه در سال 2013 پرفروش ترین فیلم سینما «کما» به کارگردانی آرش معیریان بود و پس از آن «مارمولک»، «خوابگاه دختران» و «دوئل» قرار گرفتند. «مهمان مامان» با 1.22 میلیون بیننده پنجمین فیلم پرفروش سینماهای آن سال بود. این فیلم حدود 800 میلیون تومان با میانگین قیمت بلیت 600 تومان فروخت.