نقدی بر رمان چهارده سال در برف

دوم خودسوزی استاد شهابی یکی یکی از شلوغ ترین خیابان های مشهد سره گفزی نام دارد که در آن در مقابل چشمان عابران به زندگی خود پایان می دهد. ثالثاً این عوامل باعث می شود که رمان نویسنده ناتمام بماند. به همین دلیل نویسنده در پایان این رمان از یک بازیگر تئاتر استفاده می کند که با کمک دوستش جایگزین شخصیت سامی می شود. او شخصیتی متوهم است که در افکار واهی خود به شیوه های افراطی فکر می کند افراد ناشناس می خواهند او را بکشند و به قتل برسانند. شهاب سمیعآذر معتقد است هنر با اوست و بس و همه هنرهای ایرانی در او شعله می کشد. به طور کلی او فردی همه جانبه و بی فایده است که از خودشیفتگی مزمن و از خود رضایتی حاد رنج می برد. نه فقط او اینجا. بلکه همه شاعران محفلی از نقد تند دور نبودند و مورد نقد و عملیات خاصی قرار گرفتند. انتخاب یک آتش نشان انتخاب درستی است. شخصیت هایش را تحلیل می کرد و چرایی ها و چرایی های رفتار درونی و بیرونی آنها را کاملا آگاهانه به کار می برد. اکثر دانشمندان بر این باورند که تکبر ویژگی اصلی برای تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته از سایر اختلالات مرتبط با علائم مشابه است. تصمیم آگاهانه شهاب سامیآذر و سپس تصمیم عاقلانه ای است که جایگزین سعید آبنوس شود که از نظر ساختار رفتاری انسانی نیز همه کاره است. این انتخاب و شباهت رفتاری بین این دو شخصیت هم به شکل کار و هم به پیشرفت بیشتر رمان کمک کرد. هر دوی این شخصیت ها عزت نفس بالایی دارند. آنها از ستایش سیر نمی شوند. آنها اغلب به دیگران حسادت می کنند یا معتقدند که دیگران به آنها حسادت می کنند. نتیجه همه اینها خودکشی فوق الذکر است. بزرگترین اتفاق در زندگی چنین شخصیت هایی باید مبارزه با این توهمات و تخیلات نفرت از خود باشد. او 25 نمونه از شاهکارهای ادبی خلق کرده است که همگی نادر هستند. و وضعیت به همان وضعیت متناقض و ناپایدار تبدیل می شود که همه آنها را تحت تأثیر قرار می دهد. هیچکس جای او نیست و شخصیت ها مدام در حال تغییر نام و جایگزینی هستند. مشکل دوم که مهم ترین مشکل این رمان نیز هست، مشکل (وضعیت نامرئی) است. وضعیت ناپایداری که در وجود تک تک شخصیت های این رمان به وجود آمده است. تغییرات و جابجایی های دائمی که نه تنها در رمان چهارده سال در برف، بلکه در شرایط بشر مدرن نیز رخ می دهد. در پدیدارشناسی، تأکید بر تجربه ذهنی فرد به عنوان مبنای اصلی ادراک واقعیت است. این واقعیت درک شده بسیار وابسته به زمان است و هرگونه تغییر در زمان به معنای تغییر در واقعیت است. بنابراین، بر اساس آنچه هایدگر ترسیم می کند، هر تصوری که انسان از جهان و واقعیت دارد، از طریق «تجربه زمانی» به وجود می آید و این همان معنای بی ثباتی و تغییر مستمر واقعیت است. وضعیتی که در طول رمان مدام تغییر می کند. آقای آتش پرور در این رمان همه جوانب را در نظر گرفته و به تک تک رخدادها، جابجایی ها و تغییر نام ها چه از منظر زمانی و زیستی و چه از منظر فکری فکر کرده است، لنز و نگاه ایشان به این موضوع دور از دسترس نبود. برای پرداختن به این (وضعیت ناپایدار) در رمان چهارده ساله “روی برف”. آتش پرور با ایجاد بینامتنیت به (تهی شدن از خود)، یعنی اعتراف شخصیت ها، بیشتر در ایجاد این (وضعیت ناپایدار) در هسته اثر نقش دارد. برای خلق دیگری متفاوت و درخشان و فرو رفتن در این نقش، پوچی خود را برمی گردانند. این وضعیت به معنای بر عهده گرفتن نقش شخص دیگری برای تولد است. دیالوگ‌سازی و گفتمان‌سازی و قرار دادن آن‌ها در موقعیت پوچ، فرآیند تولدهای دروغین است. تولد پرویز و جمشید با دکمه های رنگی. از خودتان و در نقشی متفاوت فرو می روید. در این صورت ترس به معنای بی ثباتی است. فرافکنی حالت واقعی است که وجود ما را نشان می دهد. در مفهوم بی ثباتی شخصیت، شخصیت ها با نوسانات بیولوژیکی قابل توجهی مواجه هستند که به زمان، مکان و موقعیت های خانوادگی بستگی دارد. نمونه آن وضعیت ناپایدار سابق آقایان مصطفی سلواتی و شهاب سامی است آذر او اکنون از همسرش ماه منیر شهابی جدا می شود. بعدها در طول رمان جای خود را به سعید آبنوس می دهد تا رمان کامل شود. در این رمان، شخصیت‌ها و تیپ‌های شاعر از رضایت مزمن رنج می‌برند، اما باید به این نکته از هایدگر فیلسوف آلمانی هم اشاره کنم: «فراموش کرده‌ایم که زنده‌ایم.» همه شاعرانی که در صف ایستاده‌اند تا شعرهای خود را به یک فرد متوفی برای خواندن با صدای بلند، فراموش کرده بود که آنها زنده هستند. آنها به دلیل تولد کاذب و خالی شدن مفهوم خود در همان وضعیت ناپایدار قرار گرفتند.

* نعمت مرادی

نویسندگان و منتقدان