بهروز شاهمرادی،
هیات علمی پژوهشکده سیاستگذاری علمی کشور
ایران در سال های اخیر با چالش های زیادی در زمینه های اقتصادی و صنعتی مواجه بوده است. یکی یکی از مشکلات اساسی مانع پیشرفت و توسعه پایدار کشور در این مسیر، نبود برنامه راهبردی و منسجم برای توسعه صنعتی است. در حالی که کشورهای موفق در توسعه صنعتی خود توانسته اند با برنامه ریزی دقیق منابع خود را به سمت صنایع پیچیده تر و با ارزش افزوده بالا هدایت کنند، ایران همچنان با چالش هایی مانند وابستگی به صادرات مواد خام، عدم تنوع در بخش های صنعتی و غیره مواجه است. و فقدان نوآوری. نبود یک استراتژی صنعتی مبتنی بر رویکرد پیچیدگی اقتصادی ممکن است کشور را از دستیابی به رشد پایدار و تقویت موقعیت اقتصادی خود در سطح جهانی باز دارد. در اینجا لازم است برخی از پیامدهای نبود چنین برنامه ای و تأثیر آن بر توسعه صنعتی کشور بررسی شود:
1. وابستگی به صادرات مواد اولیه و کاهش ارزش افزوده:
ایران به عنوان کشوری غنی از منابع طبیعی به ویژه نفت و گاز، به شدت بر صادرات مواد خام متکی است. فقدان یک استراتژی صنعتی مبتنی بر پیچیدگی اقتصادی ممکن است منجر به محدود شدن ایران به تولید و صادرات محصولات خام و عدم تولید محصولات با ارزش افزوده بالا و تنوع اقتصادی و رشد پایدار شود. این مشکل به ویژه با توجه به تغییرات قیمت جهانی کالاها منجر به نوسانات شدید اقتصادی می شود.
2. کاهش رقابت پذیری در بازارهای جهانی:
صنایع پیچیده و متنوع معمولاً توانایی رقابت در بازارهای جهانی را دارند زیرا این صنایع قادر به تولید محصولات با فناوری پیشرفته و ارزش افزوده بالاتر هستند. اگر ایران استراتژی مناسبی برای توسعه این صنایع نداشته باشد، ممکن است نتواند با سایر کشورهایی که روی صنایع پیچیدهتر تمرکز میکنند رقابت کند و در نتیجه قدرت رقابت خود را از دست بدهد.
3. ضعف در ایجاد فرصت های شغلی با کیفیت:
تولیدات صنعتی پیچیدهتر معمولاً با هدف ایجاد فرصتهای شغلی با کیفیت بالا و پایدار در بخشهای مختلف از جمله تحقیق و توسعه، مهندسی و فناوریهای جدید است. بدون یک استراتژی صنعتی کارآمد، ایران می تواند با مشکل بیکاری به ویژه در بخش های تولیدی که از فناوری های پیشرفته و تخصصی استفاده نمی کنند، مواجه شود. این مشکل می تواند منجر به نارضایتی اجتماعی و نابرابری اقتصادی بیشتر شود.
4. عدم استفاده بهینه از نیروی انسانی و ظرفیت های داخلی:
ایران دارای نیروی کار با استعداد و ماهر است، اما بدون استراتژی صنعتی مناسب، ممکن است نتواند از این منابع به درستی استفاده کند. عدم توجه به صنایع پیچیده تر و نوآورانه تر می تواند منجر به هدر رفتن پتانسیل داخلی شود. نیروی کار متخصص به جای حمایت از صنایع پیشرفته، به کارهای کم ارزش و پیچیده تر می پردازد.
5. کندی در نوآوری و فناوری:
صنایع پیچیده برای رشد و توسعه نیاز به تحقیق و توسعه، نوآوری و فناوری های پیشرفته دارند. بدون برنامه ریزی استراتژیک، ایران ممکن است قادر به پذیرش فناوری های جدید یا مدرن سازی صنایع خود نباشد. این مشکل می تواند باعث عقب ماندگی کشور از نظر فناوری و صنعتی شدن شود.
6. موانع جذب سرمایه گذاری خارجی:
بدون یک استراتژی صنعتی منسجم و پیچیده، ایران ممکن است نتواند سرمایه گذاری خارجی را جذب کند. کشورهای دارای صنایع پیچیده و متنوع برای سرمایه گذاران خارجی جذابیت بیشتری دارند زیرا این صنایع دارای پتانسیل رشد بلندمدت و بازدهی بالایی هستند. بنابراین، بدون استراتژی صنعتی، کشور با کاهش سرمایهگذاری خارجی مواجه خواهد شد که ممکن است منجر به رکود اقتصادی و عدم توسعه زیرساختها شود.
دیپلم
در پایان، فقدان یک برنامه استراتژی صنعتی مبتنی بر پیچیدگی اقتصادی، ایران را با چالش هایی مانند وابستگی به صادرات مواد اولیه، کاهش رقابت پذیری، ضعف در ایجاد شغل با کیفیت، عدم استفاده بهینه از نیروی انسانی و مشکلاتی در جذب مواجه می کند. سرمایه گذاری خارجی بنابراین برای دستیابی به رشد پایدار و توسعه صنعتی، لازم است کشور در کنار سایر روش های سنتی، استراتژی های صنعتی مبتنی بر پیچیدگی اقتصادی را تدوین کند تا از پتانسیل های داخلی خود بهره برداری کرده و در مسیر رقابت جهانی قرار گیرد.