“عزاداری پشت سر هم”; آیین 400 ساله (+عکس)

به گزارش ایسنا، هانی رستگران، مسئول ثبت آثار ناملموس استان سمنان و پژوهش فرهنگ عمومی به آیین عزاداری می پردازد. یکی وی درباره روستاهای سمنان با نام «عزاداری هیپ به هیپ، هویت شیعه روستای قلعهنو خرقان» گفت: فرهنگ هر قوم و ملتی ترکیبی از باورها، باورها، آیین ها و مراسمی است که توسط و از پیشینیان انجام شده است. در طول تاریخ و در طول فرآیند اجتماعی شدن. از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.

یکی یکی از آیین های عزاداری دهه اول محرم در روستای قلعهنو خرقان، آیین سینه تا کمر بود. یکی یکی از آداب و رسوم دیرینه مردم این روستا در دهه اول محرم است که به شماره 3052 در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.

وی افزود: هر ساله در آغاز ماه محرم این مراسم باستانی در بین اهالی روستا انجام می شود. اهالی هر محله در شب اول محرم در حیاط حسینیه منزل خود جمع می شوند و شیر می دهند. شور و هیجان پیرامون این واقعه از هفتم ماه محرم ادامه دارد و در روز عاشورا به اوج خود می رسد.

در این مراسم به نشانه همدردی و اتحاد، عزاداران اباعبدالله الحسین در کنار هم می ایستند، باسن یکدیگر را گرفته، دایره ای مساوی تشکیل می دهند و بر سینه بانوی عزادار می کوبند. لازم به ذکر است که تعداد شهرستان ها به دلیل رشد جمعیت گاهی به 10 تا 15 شهرستان می رسد.

به گفته امدادگران روستای قلعهنو خرقان یکی از روستاهای مذهبی شهرستان شاهرود است که عزاداری محرم در اماکن مذهبی از جمله تکیه، حسینیه و مساجد سابقه طولانی دارد.

این پژوهشگر درباره قدمت این آیین توضیح داد: آیین عزاداری آیین سینه به پشت سینه به پشت در روستای قلعهنو خرقان. یکی یکی از آداب و رسوم قدیمی مردم این روستا در دهه اول ماه محرم اتفاق می افتد و به گفته پیر غلامان و بزرگان روستا قدمت آن به چهارصد سال می رسد. هر ساله در آغاز ماه محرم این مراسم در بین اهالی روستا اجرا می شود. اهالی هر محله در شب اول محرم در حیاط حسینیه محله خود جمع می شوند و شیر می دهند. گفتنی است تعداد عزاداران در شب های اول ماه محرم کم بوده و هر شب به تدریج افزایش می یابد.

وی با بیان اینکه یکی از ویژگی های مهم این آیین اهمیت و احترامی است که برای بزرگان، پیر غلامان و سادات قائل هستند، افزود: حضور پیر غلامان و سادات در حلقه اول سردسته و بستن یک روسری سبز به اطراف. کمر بزرگان و بر دوش سادات نشانه عزت و احترام آنهاست. جوانان در وسط و کودکان در انتهای دایره یک گروه سینه تا کمر را تشکیل می دهند. عزاداران دایره هایی تا بالای کمر در اطراف پرچم، سپر، پرچم و کف دست تشکیل می دهند.

به گفته بزرگان روستا، عزاداران روسری را به کمر می‌گرفتند و بر سینه می‌کوبیدند. اما این روزها برای این کار کمربند یکدیگر را می گیرند.

این پژوهشگر افزود: از شب هفتم محرم هر حسینیه پس از تجمع در حسینیه محل خود و اجرای مراسم سینه زنی و نوحه خوانی به سمت حسینیه های دیگر محلات روستا حرکت می کنند تا در آنجا به عزاداری بپردازند. در شب هفتم ماه محرم عزاداران حسینیه قلعه بالای روستا برای زیارت حسینیه خرقان بیرون رفتند و مهمان این حسینیه شدند. شکلی یکپارچه می سازند و در حالی که همدیگر را از کمر گرفته اند، با اتصالی خاص با صدای نوحه، سه ضربه به سینه می زنند. سپس به مراسم ختم در حسینیه حاج قاسم می روند.

رستگاران گفت: این آیین حرکت و آهنگی حماسی دارد که دو قدم به جلو و یک قدم به عقب می رود و از واقعه روز عاشورا می آید که اباعبدالله الحسین علیه السلام به میدان رفت، دو قدم برداشت. به جلو و یک قدم به عقب رفتند و به سمت خیمه رفتند، هر گاه عزادار شور و هیجان صدایش را بیشتر می کرد، زنان در حالی که باسن یکدیگر را گرفته بودند، پاهایشان را تندتر می زدند. کودکان و نوجوانان نیز با گرفتن کمر یکدیگر تمرینات سینه تا کمر را انجام می دهند.

مسئول ثبت آثار ناملموس استان سمنان گفت: عزاداران سپس به «حسینیه ذوالفقار» رفته و تا پاسی از شب در آنجا به عزاداری پرداختند. هیئت عزاداری «حسینیه حاج قاسم» روستای قلعهنو خرقان در شب هشتم ماه محرم برای عرض تسلیت به «تکیه میانه و حسینیه های خرقان و ذوالفقار» می روند. مشاهدات و بازدید هیئت های عزاداری تا شب دهم محرم ادامه دارد.

در شب تاسوعا عزاداران حسینی برای عزاداری به حسینیه خرقان و حسینیه های پایین روستا می روند. با نزدیک شدن تشییع جنازه به حسینیه میزبان، شخصی به نام جلودر در شیپور خود می زند و حضور هیئت را اعلام می کند. در این مرحله تیم میزبان نیز به نشانه خوشامدگویی در شیپور می زند.

وی افزود: بازدید هیئت های عزاداری از شب هفتم محرم از حسینیه قلعه بالا، حسینیه اعظم، میدانه، ذوالفقار و حسینیه حاج قاسم آغاز و تا شب دهم ادامه دارد. در شب دهم محرم همه دسته های عزاداری در قبرستان روستا و در جوار امامزاده ای که مردم محلی آن را «معصوم زاده» می نامند جمع می شوند و تا نیمه های شب به عزاداری می پردازند.

در روز عاشورا عزاداران حسینی و همه دسته های عزادار اعم از زنجیر داران و سینه داران در حسینیه های محله خود جمع می شوند و علم و تابلو و پرچم و اسب ذوالجناح و نخل را به اهتزاز در می آورند و می روند. مکانی به نام قلتگاه پس از تجمع دسته های عزاداری در این مکان، گروه سینه به سینه بیش از 20 حلقه نیز به سینه زدند و با شور و شوق خاصی به عزاداری پرداختند.

رستگاران گفت: ظهر عاشورا که عزاداران کف دستشان را بلند می کنند صدای ضجه و زاری بلندتر می شود و همه ذکر الله اکبر و وای بر حسین کشته شد و کبوترها را به پرواز در می آورند و در یک چادر در گوشه کشتارگاه برپا می کنند و آتش می زنند. عزاداری با صدای اذان به پایان می رسد و عزاداران در این مکان نماز ظهر عاشورا را به جماعت می خوانند. امروزه مفهوم و سبک نوحه خوانی نسبت به نوحه های گذشته تغییر کرده است.

در گذشته نوحه سرایان را ساده می خواندند و زنان در حالی که باسن یکدیگر را گرفته بودند به سینه می زدند. اما امروز مداحان جوان با شور و شوق خاصی مداحی می کنند و عزاداران را به وجد می آورند، همچنین با هیجان خاصی به سینه می زنند و پاهایشان تندتر و بالاتر می پرد.