عصر ایران؛ مهدیه ملک شیخی- زن و زیبایی در فرهنگ جامعه ما موضوعی در هم تنیده است. “اولین رید” -نویسنده امریکایی- در میان نوشته هایش به این موضوع اشاره می‌کند؛ زنی که قرار است زیبا شود باید به همان بلندیِ قامت باشد که آنها می‌گویند نه بلندتر و نه کوتاه‌تر، او باید وزن مشخصی را داشته باشد و یک گرم کمتر یا بیشتر نباشد، اندازه‌های معینی را برای اعضای مختلف بدنش در نظر می‌گیرند و چنانچه این استانداردهای تعریف شده را نداشته باشد، دیگر او را زیبا نمی‌دانند.
این درد و رنج بزرگی است برای زنانی که با این نمونه خط تولید تفاوت داشته باشند. چنین زنانی از پا درآمده و ناکام از بار سنگین زندگی سرمایه‌داری به کم‌و‌کاستی زیبایی خود مانند سرچشمۀ همه دشواری‌های زندگی می‌نگرند، قربانی عقدۀ خود‌کم‌بینی می‌شوند. بنابراین آنان در گروه‌های هزاران و ده‌ها هزار نفری به سوی تردستان زیبایی می‌شتابند تا برای به دست آوردن اکسیر زیبایی در برابر تجربه دشوار قرار گیرند. با این گروه، چروک برداران صورت، جراحان بینی و سایر جراحان نجات دهنده زیبایی زنان نیز همراه‌اند. پیوسته پیشرفت‌های تازه‌ای نیز در راه است.
در سراسر جهان جراحی زيبايی پيوند معناداری با خصائص فرهنگی مردم دارد. زيبايی در هر جامعه ای تعريف خاص خود را دارد و تقاضای افراد بر اساس آن شكل می گيرد.
در یک نگاه کلی، تصویر زنان از زیبایی خود، برگرفته از نگاه جنسیتی مردان به زنان، زنان به زنان و جامعه به زنان است.
در جوامع اسلامی با توجه به نوع پوشش بانوان، بيشترين توجه به اجزاء صورت است. به نحوی كه عمل های زيبايی صورت از جمله رينوپلاستی، برجسته كردن لب ها، گونه گذاری، درمان چين و چروک، گود رفتگی و لاغری صورت بيشتر انجام می شود؛ به طوری كه در كشور ما جراحی زيبايی بينی، به تنهايی با تمام عمل های زيبايی ديگر برابری می كند.
با افزایش روزافزون عمل های جراحی زیبایی، می توان گفت که انجام این گونه عمل ها در ایران به یک هنجار اجتماعی در جامعه تبدیل شده و مورد پذیرش قرار گرفته است. جراحی های زیبایی به عنوان یک رفتار مصرفی منزلت بخش و دارای اهمیت اجتماعی، تلقی می گردد.
زنان به گونه ای اجتماعی با درگیرشدن در الگوهای بدنی خاص، برانگیخته می‌شوند و جامعه این انتظار را از آنها دارد که خود را با این الگوها تطبیق دهند. به علاوه، آنها خود نیز انتظاراتی به سمت موقعیت اجتماعی مطلوب تر دارند که برای دستیابی به سرمایه زیبایی‌شناختی، مجبور می‌شوند بدنشان را آن‌طور که رسانه‌ها و جامعه دیکته می کند، بسازند.
رتبه ایران در جهان
بر اساس آمارهای موجود حدود ۶۰ درصد از متقاضیان جراحی زیبایی از نظر علمی و زیبا شناسی نیازی به جراحی ندارند.
انجمن بین‌المللی جراحان پلاستیک و زیبایی، ایران را از نظر نسبت جمعیت جراحی زیبایی شده در بالاترین نرخ سال ۲۰۱۳ معرفی کرده و بر اساس تعداد تقریبی جراحان پلاستیک سال ۲۰۱۸ در رتبه ۲۵ و سال ۲۰۲۱ در رتبه ۲۸ جهان قرار داده است. البته خاطرنشان کنم، جامعه بین المللی از رصد ورود انبوه غیر متخصصان و آرایشگرانی که گاه از کم ترین سواد در این حوزه برخوردارند، عاجز است.
فرهنگ ظاهر گرایی
حتما شما هم بارها شاهد بوده اید که هر یک از افراد جامعه همواره توسط دیگر اعضای آن قضاوت می‌شوند و بخشی از این قضاوت‌ها که اساس شکل گیری موقعیت‌های اجتماعی هستند، مبتنی بر ظاهر و قیافه بوده است.
با تغییر سبک زندگی و تغییر ذائقه افراد نسبت به مقوله زیبایی شناسی؛ افراد سعی می‌کنند با انجام عمل‌های جراحی و دستکاری‌های اندامی، خود را مطابق هنجارهای رایج باز تعریف نمایند. در واقع زنان مدرن احساس می‌کنند که مجبورند استانداردهای زیبایی تقریباً غیر ممکن را رعایت کنند .
چرا زنان بیش از مردان درگیر جراحی های زیبایی می شوند
در جوامعی که تفکیک جنسیتی، عمیق تر است، میزان توجه افراد به زیبا شدن در میان دو جنس، متفاوت است و انتظارات اجتماعی در خصوص بدن زنان، بیشتر و جدی تر است. در نتیجه، زنان نسبت به مردان، فشار بیشتری برای توجه به ظاهر فیزیکی و انطباق با ایده آل های زیبایی احساس می کنند.
از سوی دیگر، فرصت های اجتماعی زنان مانند ازدواج، اشتغال، موقعیت و قدرت اجتماعی متأثر از زیبایی آن ها بوده و احساس زیبایی یا کمبود آن، یک واقعیت مهم برای پنداشت آنان از خود به شمار می آید.
از این رو، پذیرش زنان در جامعه، تا حد زیادی با ظاهر آن ها همراه است و چنانچه زنی از هنجارهای زیبایی پیروی نکند و یا به دلایلی مانند نقص بدنی، معلولیت و … نتواند تن به این استاندارها، بدهد؛ زنی متفاوت به شمار آمده و از سوی جامعه طرد می شود.
نقش رسانه های اجتماعی در القای “آنچه زیباست خوب است”
در عصر دیجیتال امروز، رسانه های اجتماعی به بخش جدایی ناپذیر از زندگی انسان ها تبدیل شده اند و به طور قابل توجهی بر دیدگاه آنها در مورد تصویر بدن و روند مد تأثیر گذارند. از سویی، رسانه‌های اجتماعی بزرگ‌ترین فضایی هستند که به نمایش فرم های بدن جراحی‌شده می پردازد.
در طول دهه گذشته، رسانه های اجتماعی با زرق و برق بخشیدن به سبک زندگی، ظاهر و رفتارهای خاص، فرهنگ ما را شکل داده اند. اینستاگرام با چند میلیارد کاربر فعال در سراسر جهان، نقش برجسته ای در این فرآیند ایفا می کند. این پلتفرم محیطی است برای ارائه خود تلطیف شده؛ که در آن به کاربرانی که یک نسخه شاد و ساخته شده از زندگی خود را نشان می دهند، پاداش می دهد. این فرآیند، سازندگان را تشویق می‌کند، نمایش‌های خود را تغییر دهند تا دیگران را تحت تأثیر قرار دهند و اغلب نسخه‌ای جعلی و صیقلی‌تر از خود ارائه می کنند. لذا کاربران باید قبل از به اشتراک گذاشتن عکس‌های خود، نقص‌های موجود در آنها را بررسی کنند و نظارت مداوم بر ظاهر خود داشته باشند؛ ناگزیر این مسیر به شرم و نارضایتی بدن منجر می شود.
یک جراح پلاستیک چنین اذعان داشت؛ که بیمارانش درخواست می‌کنند شبیه عکس‌های فیلتر شده‌شان شوند.
بدیهی ست؛ رسانه های جمعی ایده آل های زیبایی زنانه را متحول کرده اند. علاوه بر این، صنعت مد این باور غیرمنطقی را تشویق می‌کند که زیبایی فقط ظاهر فیزیکی است. از این رو، زنان را فریب می دهد که فکر کنند شخصیت خاصی وجود دارد که آنها «باید» شبیه آن باشند. قرار گرفتن مداوم در معرض محتوایی که این ایده‌آل‌ها را تأیید می‌کند، درونی‌سازی استانداردهای زیبایی را تقویت می‌کند. کار به جایی رسیده است که اکنون مردم زیبایی را نشانه خوبی می دانند.
از سوی دیگر، هنجارهای فرهنگی و بازنمایی رسانه ای به عنوان داوران قدرتمند استانداردهای زیبایی عمل می کنند و اغلب تیپ های خاص بدن مانند لاغری درزنان و عضلانی در مردان را به عنوان ایده آل تبلیغ می کنند. استانداردهایی که به طور گسترده تبلیغ می‌شوند؛ اغلب برای افراد عادی دست نیافتنی است و منجر به نارضایتی گسترده و احساس بی‌کفایتی می‌شود.
رشد قارچ گونه کلینیک های زیبایی
امروزه هر کجا را که نگاه می کنیم، پر از تبلیغات اعمال ریز و درشت زیبایی است و چنان گسترش یافته که کار از حوزه فعالیت متخصصان زیبایی فراتر رفته و به درون آرایشگاه های کوچک زنانه نیز رسوخ کرده است.
البته نقش پررنگ و خوش آب و رنگ کلینیک های زیبایی که «آوازشان از دور خوش است» را نمی توان نادیده گرفت.
ظهور استانداردهای زیبایی، این ذهنیت در میان جوانان به وجود آورده که زیبایی چهره با عمل جراحی کامل می‌شود؛ با این حال گاهی نه تنها تغییر چندانی در شکل و قیافه‌شان پیدا نمی‌شود بلکه در مواردی زیبایی اولیه و حتی جان خود را نیز در این راه از دست می‌دهند؛ تا آنجا که هم اکنون کشوی میز دادسراها و کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی در ایران انباشته از پرونده‌هایی از این دست است.
پر واضح است؛ متخصصان زیبایی که در این حوزه فعالیت می کنند، از تخصص حرفه ای خود استفاده کرده، ولیکن بسیاری از کلینیک های زیبایی که ادعای تخصص در این حوزه را دارند؛ در بهترین حالت ممکن از یک پزشک عمومی، بهیار و کارآموز بهره می برند که بنا بر مشاهداتی که داشته‌ام، گویی مشتریان بی خبر و اغفال شده توسط تبلیغات چنین فضاهایی، جانشان را در دستشان گرفته و پولشان را در جیب سوداگران زیبایی می ریزند تا شاید نتیجه دلخواهشان را به دست آورند. کلینیک هایی که زیبایی را به مشتریانش در ازای پرداخت هزینه‌های کلان هم چون یک پیتزا می فروشد.
تقریبا همه اعمال غیر تهاجمی که در جهت زیبایی چهره و بدن زنان و مردان استفاده می شود، مدت ماندگاری کوتاهی دارد و نیاز به تمدید و تکرار مادام العمر می باشد. به عبارتی زنان و مردان دائم در این دور تسلسل باقی مانده و مجبورند هر روز به جیب این صنعت سودآور، پول بیشتری بریزند تا بتوانند اندکی رضایت از خود خریداری کنند.
خداحافظی با معیارهای زیبایی و پذیرش بدون روتوش بدن
مفهوم نوظهور زیبایی جدید در آمریکا محدودیت های مرسوم برای ترسیم زیبایی را به چالش می کشد. این ایده تاکید می کند که زیبایی به رنگ پوست، فرم بدن، سن و مدل مو محدود نمی شود. در مقابل، بر نیاز به در آغوش گرفتن بدن طبیعی تاکید می کند.
در سال‌های اخیر کشور‌های توسعه یافته کوشیده اند با شکل گیری جنبش‌هایی نظیر «حس مثبت به بدن» و به چالش کشیدن تصوری که جوامع از یک بدن خوب دارند، به دفاع و پذیرش همه بدن‌ها بپردازند.
اگرچه جنبش‌هایی از این دست شکل گرفته، ولیکن در مقابله با پیام قدرتمند ذهنیت غالب جامعه، که «ما باید از بدن خود شرمسار باشیم» چندان موفق نبوده اند.اخیرا نیز در خبرها شنیدیم، پس از ۳۵ سال برگزاری مسابقات انتخاب دختر شایسته با صدور بیانیه‌ای در هلند به طور کامل لغو شد. در این بیانیه آمده است: “جهان در حال تغییر است و ما نیز باید تغییر کنیم”.
جهان در تلاش برای پاسخ گویی به این سوال است که چرا پایبندی به ایده‌آل‌های زیبایی خاص و انتظارات اجتماعی، هنوز تا این اندازه رواج دارد؟!!!
در این راستا دریافته اند، اگرچه جوانان زیادی این معیارها را نمی‌پذیرند، ولیکن پلتفرم‌های بسیار کمی وجود دارد که جوانان را تشویق کند، فراتر از این چارچوب ها رفتار و رشد شخصی خود را دنبال کنند.
زیبایی را بازتعریف کنیم
تاکنون این پرسش بی جواب مانده که واقعا زیبایی به چه شکل است؟
چه کسی آن را برای زنان و مردان تعریف کرده و آنها را موظف به تبعیت از مدل تایید شده ساخته است؟
واقعیت این است که تمایل به زیبایی چالش ایجاد نمی‌کند، بلکه تعاریف جورواجور از زیبایی است که می‌تواند مشکل آفرین باشد. میل به زیباتر دیده شدن و جذابیت از یک حس درونی نشات می‌گیرد؛ اما در جوامع امروزی به وسواس زیبایی بدل شده است.
چنانچه در دهه‌های اخیر قادر بودیم، گرایش به چنین جراحی‌هایی را با کارکرد زیبایی توجیه کنیم، اما امروزه شاهد گرایش به سمت دستکاری‌های عجیب و غریب و ناملموسی هستیم که دیگر با کارکرد زیبایی تعریف نمی‌شوند.
ناگفته پیداست؛ ردپای نگرش‌های غالب اجتماعی در خصوص زیبایی را می‌توان در تصویر سنتی تربیت پسران در “شجاع بودن” و تربیت دختران در “بی عیب و نقص بودن” یافت.
چگونه می‌توان برای بی نقص بودن تلاش نکرد، وقتی جامعه به بی نقصی و کمال پاداش می‌دهد. تا آنجا که زیبا نامیده شدن برای زنان ضروری و شایسته به نظر آید و بالعکس از مردان خواسته شود قوی، تاثیرگذار و شایسته باشند؛ این انتظارات به یک قرارداد و هنجار تبدیل شده اند؛ گویی زنان به دنیا زیبایی بدهکارند.
حال به این بیندیشیم چنانچه تمام تاثیرات اجتماع و رسانه از ذهن انسان پاک شود، برداشت او از زیبایی چگونه خواهد بود؟
(جامعه هدف مداخلات زیبایی در دوره کنونی شامل زنان و مردان می شود ولیکن به دلیل استقبال بیشتر زنان از آن، در یادداشت فوق از واژه زنان بیشتر بهره جسته ایم).
منبع:عصرایران