پرایدارزان ترین خودروی تولید داخل ایران سال هاست که به دلیل کیفیت پایین و ناایمن بودنش مورد انتقاد قرار گرفته است. اما اکنون این خودرو به شاخصی تبدیل شده است که مشکلات اقتصادی مردم ایران و چالش های پیش روی دولت را برجسته می کند.
بر اساس گزارشی در فایننشال تایمز، انتخابات ریاست جمهوری ایران نزدیک است و مردم ایران با انتخابات جدیدی روبرو هستند. قیمت ایرانی ها پراید نسبت به حداقل دستمزد؛ پراید که زمانی خودرویی مقرون به صرفه محسوب می شد و سایپا تولید آن را در سال 93 آغاز کرد. تولید پراید خودرویی که زمانی پرطرفدارترین خودرو در ایران بود، در سال 2020 تولید خود را متوقف کرد، اما مدل های باقی مانده همچنان در بازار به فروش می رسد. 10 سال پیش، یک کارگر و یک خانواده چهار نفره (حداقل دستمزد بستگی به تعداد اعضای خانواده دارد) حداقل دستمزد را خریداری کردند. پراید او 1.6 برابر حقوق سالانه خود نیاز داشت. اما حالا باید سه برابر حقوق سالانه خود را برای خرید همان خودرو رها کند. تورم و دستمزدهای پایین به قدری استانداردهای زندگی را کاهش داده است که حتی خرید ارزان ترین مدل داخلی به معنای آن است پرایدکه در بازار آزاد حدود 6000 دلار قیمت دارد، برای بسیاری به یک کالای لوکس دست نیافتنی تبدیل شده است. مشکل مردم ایران هنگام خرید پراید، یکی این یکی از نشانه هایی است که نشان می دهد چرا این انتخابات در وضعیت نامناسب درآمدی مردم برگزار می شود.
معضل انتخابات
بر اساس گزارش دنیای اقتصاد، این معیار از فایننشال تایمز به روشی ساده نشان می دهد که رفاه مردم در دهه گذشته چگونه بوده است. برخی از کاندیداها در سخنان خود کاهش رفاه خانوارهای ایرانی به دلیل تحریم ها، تورم و رشد اقتصادی را برجسته کردند. اما نکته قابل توجه این است که چه سیاست هایی می تواند رونق را به خانوارهای ایرانی بازگرداند؟ آیا رئیس جمهور بعدی می تواند این مسیر را تغییر دهد؟ به نظر می رسد دو دیدگاه در آینده اقتصاد کشور نقش تعیین کننده ای دارند. جمعی از نامزدها به این نتیجه می‌رسند که این وضعیت متاثر از تحریم‌ها و انزوای اقتصاد ایران است و باید به دنبال رفع تحریم‌ها بود. یک گروه نیز تاکید می کنند که باید از ظرفیت های اقتصاد داخلی برای رونق دوباره اقتصاد استفاده کرد. آنچه واضح است این است که برای بازگرداندن رفاه از دست رفته باید در سیاست گذاری اتفاقی بیفتد.
چالش های رئیس جمهور جدید
بر اساس گزارش فایننشال تایمز، برنده انتخابات با چالش های اقتصادی جدی روبرو خواهد شد که از سال 2018 با تشدید تحریم های آمریکا علیه ایران آغاز شد و امروز نیز ادامه دارد. کمبود کالا و افزایش فقر و افزایش شدید تورم و کاهش ارزش ریال از جمله مشکلات رئیس جمهور بعدی است. تورم سال‌هاست که حدود 40 درصد یا بالاتر از آن بوده است، اما در ماه‌های اخیر اندکی کاهش یافته است. این امر بر همه ابعاد اقتصادی تأثیر منفی گذاشته است. امضای توافق هسته ای ایران با قدرت های جهانی در سال 2015 گام مثبتی در جهت لغو تحریم ها بود. این امر زمینه ساز رونق تجارت، سرمایه گذاری و گردشگری در کشور شد و در نتیجه شاهد کاهش چشمگیر نرخ تورم به زیر 10 درصد در دو سال بعد بودیم. با این حال، خروج ایالات متحده از این توافق در دوران ریاست جمهوری ترامپ، بار دیگر نشان از یک چرخش دارد و نرخ تورم را به سطوحی نزدیک به رکوردهای قبلی خود رساند. افزایش شدید تورم عمدتاً به عوامل مختلفی از جمله تحریم ها، کاهش درآمدهای نفتی ناشی از آن، تقاضای زیاد برای کالاهای کمیاب و کاهش ارزش ریال در برابر دلار نسبت داده می شود. علاوه بر این، برخی از منتقدان مقامات ایران را به تشدید تورم از طریق چاپ پول در میان کاهش درآمدهای نفتی متهم می کنند. افزایش قیمت کالاهای اساسی مانند غذا، مسکن، درمان و حمل و نقل در حالی که دستمزدها در سطوح پایین باقی مانده است، موجی از فقر را در میان مردم به راه انداخته است. بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، بیش از 30 درصد جمعیت کشور در سال منتهی به اسفند 91 زیر خط فقر زندگی می کردند.
احیای اقتصاد با نفت
در سال‌های اخیر، فروش نفت بار دیگر به امید دولت ایران تبدیل شده است: صادرات نفت این کشور در ماه آوریل به بالاترین سطح خود در شش سال گذشته رسید. رشد تولید ناخالص داخلی ایران در این سال ها عمدتاً ناشی از افزایش فروش نفت به چین به عنوان خریدار اصلی است. ایران اقتصاد نسبتاً متنوعی دارد، اما درآمدهای نفتی هنوز بخش مهمی از تولید ناخالص داخلی و منبع اصلی ارز خارجی است. این وابستگی ایران را در برابر محرک هایی مانند تحریم های بین المللی آسیب پذیر می کند. ایران همچنان از کاهش تحریم های دولت بایدن علیه این کشور سود می برد. تحریم ها و فقدان ذخایر ارزی کافی چالش های بزرگی را برای بخش های کلیدی مانند کشاورزی، صنعت، معدن و خدمات ایجاد کرده است. بر اساس این گزارش، ایرانی ها برای ارزیابی وضعیت اقتصادی خود، نرخ دلار در بازار آزاد را رصد می کنند. طی یک دهه گذشته ارزش ریال ایران در برابر دلار آمریکا کاهش چشمگیری داشته است که منجر به افزایش قیمت کالاهای وارداتی و کاهش قدرت خرید مردم شده است. تحولات نظامی و سیاسی جهانی و منطقه ای از جمله جنگ اسرائیل و حماس باعث افزایش قیمت دلار و افزایش فشار بر اقتصاد ایران شده است. بانک مرکزی ایران نرخ ارز در بازار آزاد را به رسمیت نمی شناسد و با اعمال سیستم چند نرخی، ارزهای خارجی را با قیمت های مختلف در اختیار شرکت های داخلی قرار می دهد.
هدف از این سیاست حمایت از واردات کالاهای اساسی و کنترل قیمت آنها در بازار داخلی است. با این حال، منتقدان می گویند که این به حدس و گمان منجر شده است. زیرا برخی از تجار کالاهای یارانه ای را به قیمت بازار آزاد می فروشند. مقامات دولتی برای کالاهای اساسی مانند غذا، سوخت و دارو یارانه می دهند تا مردم را از عواقب افزایش قیمت در بازار آزاد محافظت کنند. با این حال، منتقدان می گویند این یارانه ها کافی نیست و قادر به رفع تمام چالش های ناشی از نوسانات نرخ ارز، به ویژه دلار نیست. تداوم ضعف ریال باعث شده است که بسیاری برای حفظ ارزش دارایی های خود پس اندازهای خود را به ارز خارجی تبدیل کنند. برآوردها نشان می دهد خانواده های ایرانی بین 20 تا 60 میلیارد دلار ارز نقدی در خانه های خود نگهداری می کنند.
220