دانشمندان از مدتها پیش انسان را بهعنوان «چاقترین نخستیسان» در نظر میگیرند. آنها ژنهایی که به ما کمک میکنند چربیها را به طور بهینهتری ذخیره کنیم، یا رژیمهای غذایی مملو از قند یا چربی را در ایجاد این وضعیت مقصر میدانند. اما دانشمندان در مطالعهی جدیدی به بررسی چاقی در ۴۰ گونه از پستانداران غیرانسانی، از لمورهای موشی کوچک تا گوریلهای درشت اندام پرداختهاند. مطالعهی جدید بدون در نظر گرفتن رژیم غذایی، زیستگاه یا تفاوتهای ژنتیکی، اثبات میکند که حیوانات زیادی درگیر اضافه وزن و چاقی هستند. برای چاق شدن فقط خوردن غذای اضافی کافی است.
هرمان پونتزر، انسانشناس زیستی از دانشگاه دوک و نویسندهی مطالعه جدید به وبسایت ساینس میگوید: «بسیاری از نخستیسانان مثل انسان وزن زیادی دارند. انسانها خاص نیستند.»
برخی از محققان ادعا می کنند که گونه ما مستعد چاقی است. زیرا اجداد ما به گونه ای تکامل یافته اند که کالری ها را به طور باورنکردنی و کارآمد ذخیره می کنند. اقوام باستانی ما پس از گذار به کشاورزی اغلب با قحطی مواجه بودند، اما این روش سازگاری به آنها کمک میکرد تا به سادگی از دوران سختی عبور کنند. این فشار انتخاب برای ژنهای به اصطلاح صرفهجو، انسان را از سایر نخستیسانان متمایز میکند.
اما پستانداران دیگر هم میتوانند چاق شوند. کنزی، اولین بوزینهای که نشان داد انگلیسی گفتاری را میفهمد، پس از سالها دریافت موز، بادامزمینی و سایر خوراکیهای تشویقی در طول تحقیقات، سه برابر بیشتر از میانگین وزن گونهی شامپانزههای کوتوله چاق شده بود. در نهایت دانشمندان کنزی را تحت رژیم غذایی قرار دادند.
یا مثلاً آنکل فتی، ماکاک چاقی بود که در خیابانهای بانکوک زندگی میکرد و گردشگران به او میلکشیک، رشته فرنگی و سایر خوراکیهای ناسالم میدادند. آنکل فتی قبل از رفتن به آسایشگاه برای ورزش و کم کردن وزن، به طور شگفتآوری حدود ۱۵ کیلوگرم وزن داشت؛ یعنی حدود سه برابر بیشتر از میانگین وزن یک ماکاک معمولی.
اما اینکه آیا وجود حیواناتی مانند کنزی و عمو فتی یک قاعده بود یا یک استثنا مشخص نبود. زیرا مطالعات کمی در مورد شیوع چاقی در پستانداران انجام شده است.
در مطالعهی جدید پونتزر از دادههای مربوط به وزن ۴۰ گونه از پستانداران غیرانسانی (در مجموع حدود ۳۵۰۰ حیوان) که در باغوحشها، مراکز تحقیقاتی و طبیعت زندگی میکنند، استفاده کرد. بسیاری از این حیوانات در اسارت درگیر اضافه وزن بودند. به طور ویژه، مادههای ۱۳ گونه و نرهای شش گونه در اسارت، دارای تودههای بدنی نسبی ۵۰ درصد سنگینتر از همتایان خود در حیات وحش بودند.
سپس پونتزر حدود ۴۴۰۰ بزرگسال آمریکایی با رژیم غذایی معمول غربی، و گروهی از بزرگسالان ساکن ۹ جمعیت معیشتی را که هنوز هم آذوقه جمع میکنند، شکار میکنند و غذای خودشان را پرورش میدهند، مورد بررسی قرار داد. او پس از کنترل قد نمونهها متوجه شد که بزرگسالان آمریکایی به طور میانگین ۵۰ درصد سنگینتر از افراد ساکن جمعیتهای معیشتی هستند؛ دقیقاً با همان نسبتی که در پستانداران اسیر دیده میشود.
پونتزر میگوید: «نتایج نشان میدهد که اگرچه ممکن است ژنتیکی وجود داشته باشد که برخی افراد را مستعد چاقی کند، اما قوانین خاصی وجود ندارد که بر میزان وزن انسانها به عنوان یک گونه نظارت کند.»
پونتزر معتقد است که کربوهیدرات ها یا برخی غذاها و رژیم های غذایی مسئول چاقی نیستند. پستاندارانی که در طبیعت زندگی می کنند کربوهیدرات های بیشتری (به شکل میوه ها، برگ ها و سایر گیاهان) نسبت به همتایان اسیر خود که غذاهای پر پروتئین و پر کالری می خورند، می خورند. در مطالعات قبلی، پونتزر نشان داده بود که علیرغم تفاوت در فعالیت بدنی، هر دو گروه تقریباً به میزان یکسان کالری در روز می سوزانند. بنابراین، نمیتوان گفت که پستانداران اسیر اضافه وزن دارند، زیرا آنها همیشه مانند تنبلها روی کاناپه میخوابند.
آدرین زیلمن، آناتومیست مقایسه ای از دانشگاه کالیفرنیا، سانتا کروز، می گوید: اورانگوتان ها با خوردن میوه ها و برگ ها چاق می شوند. مشکل کربوهیدرات نیست، کالری اضافی است.
پونتزر معتقد است که این مطالعه اثبات میکند پستانداران در اسارت میتوانند الگوی خوبی برای بررسی چاقی انسان و راهی برای یافتن راههای جدید درمان چاقی باشند. دانشمندان میتوانند با بررسی رژیمهای غذایی مختلف و اینکه آیا تغییرات رفتاری مانند کاهش بیحوصلگی میتواند لاغرکننده باشد یا خیر، روشهای لاغری را بسنجند.