پرفروش‌ترین کتاب حاج قاسم سلیمانی در نمایشگاه کتاب 1403 مربوط به کتاب «می‌خواهم حاج قاسم باشم» اثر علیرضا سبحانی نسب است. کتابی با 36 صفحه و 53 خریدار. تعداد 53 خریدار برای اثر پرفروش سردار سلیمانی مرز فاجعه.
بازتاب آنلاین تا 23 دی 1396، تقریباً هزار عنوان کتاب درباره حاج قاسم سلیمانی نوشته شده است، از جزوه های 12 صفحه ای تا آثاری با بیش از 780 صفحه. اما این کتاب‌ها که مطابق با ابراز ارادت چاپ و منتشر شده‌اند، چند خواننده دارند و چه سطح کیفی ارائه می‌کنند؟
روزنامه فرهیختگان نوشت: بعد از جنگ که تولیدات فرهنگی و هنری با موضوع دفاع مقدس افزایش یافت، ناگهان پدیده ای به نام کتاب های سازمانی ترویج شد.
کتاب‌های سازمانی کتاب‌هایی بودند که توسط ادارات فرهنگی و عمومی سازمان‌ها در راستای مسئولیت اجتماعی منتشر می‌شدند. کتاب‌هایی که سازمان‌ها با موضوع فرهنگ یا بدون ارتباط با موضوع فرهنگ منتشر کرده‌اند و در ویترین مدیریتی آنها قرار می‌گیرند، نمایانگر شخصیت انقلابی مدیر مذکور بود.
اگر به وسط این 1000 کتاب نگاه کنید، نام سازمان ها را در انتهای کتاب ها یا در صفحه معرفی می بینید. یکی سرانجام سازمان های دهه 60 و 70 به همین منظور کتاب هایی با موضوع حاج قاسم سلیمانی منتشر کردند. کتاب هایی که با چند سخنرانی از شهید، چند سخنرانی از رهبر انقلاب و چند صفحه توضیحات روشن به مرحله چاپ می رسد. آثاری که به غیر از چند اثر که حتی به انگشتان دو دست هم نمی رسد، آثار خوب در میان آنها نادر و کمیاب است. حقیقت این است که مخاطبان آنقدر باهوش هستند که نمی توانند تفاوت بین تأثیر سازمانی و غیر سازمانی را تشخیص دهند.
برای درک بهتر واکنش مخاطبان به این 1000 کتاب، نگاهی به آمار نمایشگاه کتاب 1403 می اندازیم. نمایشگاهی که تمامی نشریاتی که مطالبی با موضوع حاج قاسم منتشر می کردند در آن حضور داشتند. نتیجه آمار تعجب آور است. تنها یک اثر از میان این هزاران کتاب در فهرست پرفروش ترین های نمایشگاه کتاب قرار دارد. شاید به نظر شما این باشد که این کتاب البته باید به این موضوع مرتبط باشد یکی از سازمان های بزرگ یا نشریات مهمی مثل مدرسه حاج قاسم، اما نتیجه از این حرف ها شگفت انگیزتر است.
مورد عجیب
پرفروش‌ترین کتاب حاج قاسم سلیمانی در نمایشگاه کتاب 1403 مربوط به کتاب «می‌خواهم حاج قاسم باشم» اثر علیرضا سبحانی نسب است. کتابی با 36 صفحه و 53 خریدار، 1576 نسخه از آن را خریداری می کنند. کتاب سبحانی نسب در زمره کتاب های رنگ آمیزی کودک قرار می گیرد و فروش 1500 نسخه ای به خودی خود یک شاهکار است. با این حال، تعداد 53 خریدار برای اثر پرفروش مربوط به حاج قاسم یک فاجعه است.
این در حالی است که انتشارات مکتب سلیمانی تاکنون 26 عنوان کتاب منتشر کرده است که به نوعی نشان دهنده اوج تولید آثار با موضوع حاج قاسم است. این واقعیت که یک کتاب رنگ آمیزی شامل بیش از 1000 کتاب است به این معنی است که تاریخ خود را تکرار می کند. همانطور که کتاب های سازمانی نتوانستند قدرت خود را در دهه 60 و 70 نشان دهند، همین فرمول در دهه جدید نیز اعمال می شود. برای درک میزان فاجعه کافی است به انبارها نگاه کنید یکی نگاهی به این نشریات سازمانی بیندازید. وقتی این کتاب‌ها چسبانده نمی‌شوند، الان بوی مهم‌ترین قسمت کتاب‌ها با عنوان ایثار، شهادت، مکتب امام یا درس سیره شهید خاص است. کتاب هایی که حاصل تقدیم نویسنده ای کوچک و خوش بین است.
اشتباه شما این است که آن را به زبان می آورید
اگر تشکل ها را کنار بگذاریم و تاثیر آن ها در بازار کتاب را فراموش کنیم، کتاب های شهید سلیمانی وضعیت بهتری ندارند.
اگر به جلدها و مطالب کتاب های موضوع حاج قاسم نگاهی بیندازیم، جمله بندی به وضوح نمایان می شود. اگر بخواهیم محتوا و جملات کلی این کتاب ها را با هم مقایسه کنیم، متوجه می شویم که بیشتر این کتاب ها کپی از یکدیگر هستند. به عنوان مثال در یکی از این کتاب ها 110 گزیده از سخنان شهید سلیمانی و در جای دیگر 40 اشاره به مکتب شهید سلیمانی گردآوری شده است. مهم ترین قسمت هر دو کتاب، مجموعه گفتارهاست. این پایان ماجرا نیست و چندین نشریه دیگر با عناوین «سخنرانی سلیمان»، «120 خاطره»، «حاج قاسم 2» و… همچنان مشغول جمع آوری سخنان شهید سلیمانی هستند. سوال مهم اینجاست: برای کدام مخاطب؟ اگر نویسندگان این آثار خود را موظف می دانستند که برای شهید سلیمانی کاری انجام دهند، پس چرا همه وظایف آنها حتی اگر مضامین مشترکی داشته باشند در کتاب ها نوشته شده است؟
کودکان و نوجوانانی که برایشان خوانده نمی شود
این کلیشه ها هنگام پوشیدن لباس های ساخته شده توسط کودکان و نوجوانان آشکارتر می شوند. تولیدات کودک و نوجوان با موضوع شهید سلیمانی بخش مهمی از کتاب هایی است که در سال های اخیر در این زمینه منتشر شده است. اما کتاب هایی که قرار بود با روحیه جهاد تبیینی برای کودکان منتشر شود مخاطب زیادی پیدا نکرد. کتاب‌هایی که با نگاه کردن به برخی از آنها می‌توانیم ببینیم پس از یک چاپ نایاب می‌شوند، مانند کتاب‌های سازماندهی دهه‌های 60 و 70. کتاب هایی که چاپ اول را به فروش نمی رسانند به سرعت به سراغ چاپ دوم و سوم می روند.
مشکل اصلی کتاب های کودک بر اساس حاج قاسم، ناتوانی این آثار در ساده سازی مفاهیمی است که در حوزه مقاومت وجود دارد. به عنوان مثال در یکی از کتاب هایی که در قالب طنز درباره حاج قاسم تولید شده، عبارات و کلماتی به کار رفته که حتی برای مخاطب بزرگسال هم نیاز به ترجمه دارد، چه برسد به کودکان.
تدوین تولیدات رسانه‌ای در سال‌های اخیر به قدری موفقیت‌آمیز بوده که حتی اگر کتاب خوبی در حوزه مقاومت و شهید سلیمانی منتشر شود، خیلی‌ها از آن حمایت نمی‌کنند. در سال های اخیر به جای معرفی شهید سلیمانی به مردم، بازار تولیدات پست، ادبیات مقاومت را از مفهوم خود سلب کرده و مانع از بازنمایی دقیق چهره سلیمانی در کتاب ها شده است.