دوم بهمن روزی است که در تقویم ایرانیان باستان به بهمنگان معروف است. این روز در گاهشماری اوستایی (تقویم باستانی ایرانیان) به عنوان جشن اندیشه نیک جشن گرفته می شود. در زیر به بررسی اهمیت جشن بهمنگان می پردازیم. یکی صحبت از جشن های ایران باستان و پیوند آن با فرهنگ و اعتقادات ایرانیان باستان است.
بهمنگان چیست؟
به گزارش روزیاتو، بهمنگان جشن ویژه ای است که در گاهشماری ایران باستان برگزار می شود. ایرانیان باستان برای برنامه ریزی دقیق زندگی خود از گاهشماری های مختلف (تقویم) استفاده می کردند. یکی از جمله این گاهشماری ها گاهشماری اوستایی بود که در آن هر سال دوازده ماه و هر ماه 30 روز بود.
جالب اینجاست که هر روز از این ماه ها نام خاص خود را داشت (یعنی روز اول، روز دوم و … هر ماه نام منحصر به فرد و جداگانه خود را داشت). از طرفی نام هر ماه یکی با خدایان یا امشاسپندان (قدرت های مقدس در دین زرتشتی) هماهنگ بود.
اگر نام روز و نام ماه با هم در گاهشماری اوستا باشد، یکی (نام برخی از روزها، نام برخی از ماه ها رایج بود)، ایرانیان آن روز را به عنوان روز خاصی جشن می گرفتند. مانند جشن بهمنگان (روز دوم) بهمن) و ادریبهشتگان (روز سوم) اردیبهشت ماه). ایرانیان در این روزهای خاص مراسم ویژه ای را به یاد خدای خرد و اندیشه زیبا برگزار می کردند.
بهمن، یکی او را یکی از مهم ترین خدایان دین زرتشتی می دانند که نماینده خرد و نیک اندیشی به شمار می رود. در دین زرتشتی، خدایان یا خدایان نیروهای مقدسی هستند که هر یک نمایانگر ویژگی خوبی مانند حقیقت یا خرد است.
جشن بهمنگان در اصل فرصتی بود تا مردم خرد و اندیشه نیک خود را تقویت کنند و آن را در زندگی روزمره به کار گیرند. این جشن به نوعی یادآور اهمیت اخلاق و اندیشه صحیح در جامعه بود و ایرانیان باستان با اجرای آن بر ویژگی های اخلاقی خود تأکید می کردند.
ریشه شناسی و معنی کلمه بهمنگان
کلمه بهمن از واژه های اوستا و هومان به معنای نیک اندیشی، سیرت نیک یا خرد مقدس گرفته شده است. در فرهنگ زرتشتی، بهمن نماد شخصیت خوب اهورامزدا (خدای یگانه) و یکی او را یکی از مهم ترین خدایان یا امشاسپندان (قدرت های مقدس) می دانند. این خدا به عنوان فرشته ای که از حیوانات و طبیعت محافظت می کند نیز شناخته می شود.
همچنین در باور ایرانیان باستان خروس به عنوان پرنده ویژه جشن بهمنگان شناخته می شد و گل یاس سفید نیز نماد آن بود. بهمن این جشن به عنوان فرصتی برای تأکید بر اهمیت اخلاق و اندیشه نیک در زندگی انسانی و اجتماعی ساخته شد و ایرانیان با گرامیداشت این روز سعی در تقویت صفات اخلاقی و فکری خود و حرکت در مسیر درست زندگی داشتند.
آداب و رسوم جشن بهمنگان
جشن بهمنگان در میان ایرانیان باستان به خاطر سنت‌های خاصی شناخته شده است. در این روز بکارید بهمن به عنوان نماد فراوانی و خوبی در زندگی مردم جای خود را باز کرده و در بسیاری از مراسم این جشن از آن استفاده می شده است. از این گیاه که گل های سفید و قرمز دارد برای تهیه غذا و همچنین تبریک گفتن به یکدیگر استفاده می کردند. از گیاه بهمن همچنین در تهیه جوشانده ها و پودرها به عنوان افزودنی های غذایی استفاده می شد.
یکی یکی از سنت های خاص این روز منع کشتن حیوانات بود. ایرانیان باستان معتقد بودند که این روز را باید بدون کشتن و خوردن گوشت حیوانات سپری کرد. به همین دلیل روز بهمنگان در تقویم ایرانیان به روز حمایت از حیوانات معروف شده است. زرتشتیان در این روز توجه بیشتری به حفظ سلامت بدن خود و دیگران داشتند.
در این روز مردم به پیاده روی و طبیعت گردی، گیاهان دارویی و گیاهان دارویی می رفتند. بهمن انتخاب از این گیاه در تهیه انواع روغن و همچنین در معطر کردن خانه استفاده می شد. از سوی دیگر، پوشیدن لباس نو، کوتاه کردن مو و ناخن نیز نماد پاکی و پاکی به شمار می رفت.
آش بهمنگان
آش بهمنگان قسمت یکی یکی از سنت های اصلی جشن بهمنگان است که در گذشته به ویژه در بین ایرانیان رواج داشته است. این سوپ که به سوپ هفت دانه یا سوپ دانگو نیز معروف است از عدس، نخود، لوبیا، لوبیا و … تشکیل شده است. از ترکیب حبوبات مختلف تهیه می شود. یکی از ویژگی های خاص این غذا همکاری و همدلی همسایه ها در پخت آن بود. هر یک از افراد جامعه سهم خود را از مواد اولیه می آوردند و در خانه مشترک می پختند. این امر نزدیکی و همبستگی بیشتر بین مردم را تضمین می کند.
در دوره های مختلف تاریخی این جشن با مراسم خاصی برگزار می شد. حتی پس از اسلام نیز شاهان ایرانی این جشن را در کاخ های خود برگزار می کردند و شاعران بزرگی چون فرخی سیستانی از آن یاد می کردند. در دوره پس از مغول، اگرچه این آیین کمتر در سطح رسمی انجام می شد، اما همچنان در محافل محلی و در میان زرتشتیان، به ویژه در ایران و هند، در سطح وسیعی اجرا می شد.