آمار قربانیان آلودگی هوا در ایران به 50 هزار نفر در سال می رسد که نشان دهنده شدت بحران آلودگی هوا در کشور است. کارشناسان معتقدند یکی یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا، توسعه عمودی شهرها و ساختمان های بلند است. مطالعات نشان داده است که توسعه افقی می تواند در کاهش آلودگی محیط زیست موثر باشد.
به گزارش ایسنا، آلودگی هوا به معضلی فراگیر در ایران تبدیل شده است و کارشناسان محیط زیست گسترش عمودی شهرها را یکی از عوامل اصلی این معضل می دانند. مطالعه ای با عنوان “ارزیابی تاثیر بلندمرتبه سازی بر جریان باد شهری” نشان می دهد که ساختمان های بلند در منطقه 22 تهران می توانند جریان طبیعی باد را مختل کنند و آلاینده ها را به داخل شهر هدایت کنند و منجر به افزایش آلودگی شوند. کارشناسان معتقدند برای حل این مشکل شهرها به جای توسعه عمودی باید به صورت افقی گسترش یابند.
بحران فراگیر آلودگی هوا
بر اساس گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، حدود 4.7 میلیون نفر در سراسر جهان در نتیجه آلودگی هوا در سال 2021 جان خود را از دست خواهند داد. در ایران تعداد مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا 49000 نفر در سال است. این آمار نشان دهنده یک بحران بهداشت جهانی است، زیرا آلودگی هوا پس از فشار خون بالا دومین عامل خطر مرگ زودرس در سراسر جهان است. این خطر به ویژه برای کودکان بسیار زیاد است، زیرا 26 درصد از مرگ و میر نوزادان به دلیل آلودگی هوا است. قرار گرفتن در معرض ذرات معلق با بیماری های عمده ای مانند سکته مغزی، بیماری قلبی و سرطان مرتبط است و اثرات مخربی بر سلامت جهانی دارد.
قرار گرفتن در معرض ذرات معلق باعث کاهش میانگین امید به زندگی در سراسر جهان تا حدود یک سال و هشت ماه در سال 2021 شد. علاوه بر این که این ذرات با بیماری های خطرناکی مانند بیماری های ریوی و تنفسی مرتبط هستند، می توانند مشکلاتی مانند اختلالات روانی و دیابت را نیز ایجاد کنند. تأثیر این آلودگی به ویژه برای رشد شناختی کودکان قابل توجه است و نیاز به اقدام فوری برای کاهش آلودگی هوا را برجسته می کند. بنابراین ارتقای کیفیت زندگی در سراسر جهان به ویژه در ایران امری ضروری است که نیازمند تلاش گسترده برای مهار آلودگی های زیست محیطی است. نمودار زیر نسبت بیماری های ناشی از آلودگی هوا را نشان می دهد.
تاثیر برج سازی بر جریان هوا و آلودگی هوا
به گفته محمد صابر باغخانی پور، کارشناس محیط زیست و مدیرکل محیط زیست و توسعه پایدار شهر تهران. یکی یکی از دلایل اصلی افزایش آلودگی هوا ناشی از برج سازی، اختلال در جریان طبیعی باد است. وی تاکید کرد: تراکم برج ها می تواند از حرکت موثر توده های سنگین هوا جلوگیری کرده و منجر به گیر افتادن آلاینده ها در فضا شود. علاوه بر این، پروژه های ساختمانی بلندمرتبه معمولاً با افزایش ترافیک وسایل نقلیه سنگین و کامیون همراه هستند. این خودروها با توجه به میزان بالای آلودگی، سهم قابل توجهی در افزایش آلودگی در مناطق اطراف دارند. علاوه بر این، زباله های ساختمانی تولید شده توسط این پروژه ها، به ویژه در هنگام جمع آوری، حمل و نقل و دفن، کمک قابل توجهی به تولید گرد و غبار و افزایش آلودگی هوا می کند. تخریب فضاهای سبز در نتیجه توسعه برج ها تاثیر زیادی بر محیط زیست و این مشکل دارد. یکی برای فعالان محیط زیست و مسئولان شهری به موضوعی چالش برانگیز تبدیل شده است.
نتایج پژوهشی با عنوان «بررسی تأثیر بلندمرتبه‌سازی بر عملکرد جریان باد شهری» نشان می‌دهد که بلندمرتبه‌سازی در منطقه ۲۲ تهران منجر به اختلال در حرکت طبیعی هوا و جهت‌گیری آلاینده‌ها در شهر می‌شود. این تحقیق تاکید می کند که توسعه عمودی می تواند به طور قابل توجهی آلودگی هوا را بدون توجه به شرایط آب و هوایی و جریان باد افزایش دهد. این اختلال در جریان هوا زمینه ساز تجمع آلاینده ها در اتاق است و بر کیفیت هوا تاثیر منفی می گذارد که می تواند مشکلات تنفسی و سلامتی را برای شهروندان به دنبال داشته باشد. به همین دلیل نیاز به مدیریت دقیق تر پروژه های بلندمرتبه سازی در شهرها بیش از پیش احساس می شود.
علاوه بر این، تراکم بالا و ساخت و ساز عمودی و همچنین محدودیت در توسعه افقی، نه تنها آلودگی هوا را افزایش می دهد، بلکه مصرف انرژی و سوخت را نیز به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. محمد منان رئیسی نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس با اشاره به اینکه این الگوی شهرسازی تاثیر مستقیمی بر مصرف منابع انرژی مانند بنزین و برق دارد، گفت: این الگوی توسعه شهری تاثیر مستقیمی بر مصرف انرژی دارد. در نتیجه ترافیک سنگین در کلان شهرها و مصرف بالای سوخت منجر به افزایش آلودگی هوا و مشکلات زیست محیطی می شود.
تغییر الگوی توسعه شهری راه حل کاهش آلودگی هوا است
ساختمان های بلند نه تنها آلاینده ها را در مناطق شهری به دام می اندازند، بلکه به دلیل افزایش ازدحام و ترافیک، مصرف بنزین و انرژی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهند. این شرایط در کنار آلودگی های ناشی از تردد خودروها به تشدید بحران آلودگی هوا کمک می کند. محمد منان رئیسی، عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: مدیریت انرژی کشور باید بر استفاده از انرژی پاک و پایدار متمرکز شود، اینکه با این همه انرژی خورشیدی، عدم تعادل برق در کشور وجود دارد، صحت ندارد. برای رسیدن به این سطح بالا، باید مدل شهر تغییر کند. وزارت راه و شهرسازی یک میلیون و 800 هزار هکتار زمین دارد و اگر تنها 6 درصد از این زمین برای شهرسازی استفاده شود، امکان گسترش افقی شهرها وجود دارد. این تغییر می تواند به کاهش آلودگی کمک کند.
