اثاثه آتار نیشابوری یکی یکی از مهمترین منابع ادبیات عرفانی و صوفی به زبان فارسی است. این کتاب زندگی نامه و حکایات بیش از 70 عارف بزرگ را روایت می کند و نقش مهمی در درک ایده های عرفانی ، انجام شیوه های انجام و مقامات عرفانی ایفا می کند. اهمیت این کار نه تنها در حفظ و انتقال آموزه های صوفیان بزرگ ، بلکه یک منبع الهام بخش برای شاعران و دانشمندان پست است. نثر شیوا ، حکایات آموزنده و بینش های عمیق عرفانی این کتاب را به یک اثر ابدی در تاریخ ادبیات فارسی تبدیل کرده است.
فازیل ایه یکی یکی از چهره های برجسته زهد و تصوف در نیشابوری نیشابوری است. او در ابتدا مشهور بود ، اما داستان او پس از شنیدن آیه ای از قرآن که وجدان او را بیدار کرد ، تغییر کرد. گفته می شود که وقتی او برای سرقت از دیوار یک خانه صعود کرد ، کسی شنید که کسی این آیه را تلاوت می کند: “آل -یان زازین آمناوا ، من مورد استقبال خدا قرار گرفته ام” (آیا زمان آن نیست که مؤمنان با یاد خدا روبرو شوند؟). این آیه او را چنان مسخره کرد که در آن لحظه توبه کرد و مسیر زندگی خود را به زهد و عبادت تغییر داد. فاضل بعد از این تحول ، به یکی یکی از عرفان ترین عرفان زمان او شد و سخنان وی تأثیر عمیقی بر دانش آموزان و مردم داشت.