3 استان شمالی ایران، همچنان مورد تهاجم ساخت و ساز غریبه‌ها قرار دارند!
با ساخت و ساز در دل طبیعت، محیط زیست حیات وحش از دست می‌رود و این می‌تواند باعث نزدیک شدن حیوانات به فضای روستایی و افزایش خطر حمله آنها به انسان‌ها شود. اما با این وجود، پناه بردن به کوهستان‌ها و طبیعت با منظره‌ی زیبا همچنان برای افراد جذابیت دارد و به یکی از روش‌های مهم گردشگری تبدیل شده است.
طبیعت‌گردی، گردشگری روستایی، کشاورزی و کوهنوردی نیز از جمله روش‌های سفر به طبیعت و روستاها هستند که به‌ویژه در دوران کرونا مورد توجه قرار گرفته‌اند. اما باید توجه داشت که سفر به طبیعت بهتر است کوتاه و با کمترین آسیب به محیط زیست باشد و پس از پایان سفر، بدون هیچگونه آثاری روی محیط، از آن جا خارج شویم و به مقصد بعدی‌مان برویم.
اما آنچه شاهد آن هستیم، تمایل برخی گردشگران به بخشی از طبیعت (منابع طبیعی که طبق قانون، مقررات و آداب و رسوم نباید به نفع املاک و مستغلات تغییر کند) و اقامت در آنجا برای تصاحب دائمی است. بهره مندی از زیبایی یک منطقه باعث می شود گردشگران مردم را از همان منابع طبیعی محروم کنند و پیامد بعدی آن تعرض به ثروت عمومی است. در اینجا تقسیم اراضی و تکه تکه شدن زمین های روستایی و کشاورزی آغاز شده و با واگذاری زمین به افراد غیر بومی، ساخت و سازهای جدید در حال افزایش است و در مواردی به مراتب از تراکم روستاها پیشی می گیرد. در کنار این ساخت و سازهای بی رویه و تهاجمی، شاهد تخریب کوه یا جاده سازی در کوه برای ساختن ویلاها، هتل ها و گاها آپارتمان های مجلل در بالای کوه هستیم که نه تنها هویت، بلکه هویت را نیز تغییر می دهد. و تغییرات هویتی طبیعت منطقه خسارات زیست محیطی قابل توجهی را به همراه دارد که در درازمدت به اشکال مختلف مانند رانش زمین یا ریزش سنگ و غیره خود را نشان می دهد.
شرق گیلان با داشتن یکی از زیباترین و بکرترین طبیعت‌های کشور، در دهه اخیر به دلیل مورد توجه قرار گرفتن بیش از حد، شاهد ساخت و سازهای بی‌رویه، به ویژه در ارتفاعات و نوک کوه‌ها بوده است. این ساخت و سازها تنها جهت صرف نمایی بی‌نظیر سهم افراد خاصی نبوده، بلکه آسیب‌های جدی به منطقه و محیط‌زیست ایجاد کرده و بومیان را با چالش‌های گوناگون فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و گردشگری مواجه کرده است.
در حقیقت، این تصرف و تعرض به یک منطقه، نه تنها بر اهالی بلکه برای افراد سایر مناطق دنیا نیز اجحاف می‌شود. زیرا، مالکیت بر یک قسمت از منطقه طبیعی توسط افراد حقیقی و حقوقی، برای تماشای طبیعت، مانع آزادانه ورود دیگران می‌شود.
شاهد ساخت و سازهای بی‌رویه در دل کوه‌های شرق گیلان بوده‌ایم و هر روز ویلاهای جدید در نوک کوه‌هایی ساخته میشوند. این موضوع باعث مشکلاتی برای گردشگران شده است. به عنوان مثال، پیدا کردن دشت یا مسیر مناسب برای کمپینگ یا عبور موقت با توجه به تعداد بیش از حد خانه‌های روستایی در دل کوه‌ها، با دشواری همراه است.
نکته دیگر این است که مجوز ساخت ویلاهای لوکس در دل کوه‌ها باید با توجه به تکالیف قانونی که برای دهیاری‌ها، بنیاد مسکن، محیط‌زیست و منابع طبیعی تعیین شده است، اخذ شود. در صورتی که این تکالیف رعایت نشود، ساخت ویلاهای روی کوه‌ها غیرقانونی خواهد بود.
بر اساس قوانین ساخت و ساز مسکن روستایی، امکان ساخت و ساز در زمین کشاورزی و عدم تغییر کاربری وجود ندارد، اما نشانه هایی وجود دارد که با دور زدن قوانین ساختمانی و اجازه ساخت و ساز در هر منطقه، این امکان را می دهد. برخی از شرکت ها به عنوان بخشی از پروژه های مسکونی اقدام به ساخت ویلاهای لوکس یا مجتمع های مسکونی بزرگ در دل کوه کرده اند تا هیچ مانعی بر سر راه ساخت آنها وجود نداشته باشد. گرایش به ساختمان های در معرض خطر در منطقه رو به افزایش است.
بحران مشترک سه استان
البته این مشکل منحصر به شرق گیلان نیست و تقریباً هر سه استان شمالی در دهه های اخیر مورد هجوم بیگانگان و تمایل آنها به اشتراک در طبیعت شمال قرار گرفته اند که در استان مازندران به بالاترین حد خود رسیده است. و شهرهای نزدیک تهران کافی است در جاده روستایی منتهی به فیلبند باشید، نه تنها تراکم بیش از حد ویلاها و آپارتمان ها را تجربه خواهید کرد، بلکه شکل، ساختار و هویت روستا نیز به دلیل توسعه بی رویه کاملاً تغییر کرده است و وجود دارد. دیگر خبری از طبیعت بکر و زیبا نیست و گردشگران به راحتی به همه مناطق دسترسی ندارند مگر اینکه ویلا یا خانه ای به عنوان اقامتگاه اجاره کنند.
این مشکل بر ساکنان منطقه نیز تاثیر زیادی گذاشته و آنها را با چالش های جدیدی مواجه می کند. اگر چه نبود شغل و درآمد در روستاها دلیل فروش زمین و خانه روستایی بود، اما این امر باعث شد که خارجی ها بیش از ظرفیت روستا و جمعیت روستاییان وارد کشور شوند. نتیجه این امر تغییر در شکل، روش و ماهیت زندگی روستایی همراه با تحمیل فرهنگ شهری خواهد بود که ممکن است فرهنگ روستایی را تضعیف یا کاملاً از بین ببرد. از بین رفتن فرهنگ یک منطقه به معنای از بین رفتن هویت آن منطقه است.
به‌جز تضادات فرهنگی، شهریان اغلب به‌وسیله سلطه‌گری و برتری‌جویی، فرهنگ ارباب‌ونوکری را به‌صورت غیرمستقیم رواج داده‌اند. در بعضی موارد، روستاییان مجبور به‌تنزل از حقوق خود و تحمل بار درخواست‌های مهاجرانه شده‌اند و به‌طور مرتب به‌منطقه‌هایی که خودشان مالک اصلی آن نیستند سفر می‌کنند.
اندازه‌گیری بعدی در این زمینه، آسیب‌هایی است که ساخت‌وساز در طبیعت، محیط‌زیست و جانوران وارد کرده‌اند. ساخت‌وسازهایی که در دل طبیعت قرار گرفته‌اند، در درجه اول باعث دور شدن جانوران از آن منطقه میشوند و گاهی اوقات برعکس‌است. بنابراین، با ساخت‌وسازی در کوهستان و منطقه‌ای که با آن طبیعتی است، خطر حمله‌ی جانوران به انسان‌ها یا برعکس، افزایش می‌یابد. علاوه‌براین، آسیب‌هایی که بر زمین به‌وجود می‌آورد، حاصل از تخریب بخش‌هایی از مسیر برای ساخت ویلایی در نوک کوه است که سنگین‌ترین ماشین‌ها را نیز قادربه‌شکستن می‌کنند و می‌توانند با توجه به تاثیرات خود برروی تغییرات اقلیمی، بسیار خطرناک باشند.
با در نظرگرفتن چالش بزرگ تغییرات اقلیمی، برخی از کشورها به‌لطف قوانین سخت‌گیرانه‌ای که در جهت حفاظت از منابع طبیعی و محیط‌زیست پیش می‌گیرند، توانسته‌اند به‌ضربه مهلکی که در اثر تخریب منابع طبیعی بوجود می‌آورد، روی تغییرات اقلیمی پیشینه بیافرینند. به‌همین دلیل، بدون داشتن قوانین کافی یا نهادی که قادربه‌رسیدگی به‌این مسائل باشد، تعداد زیادی از ساخت‌وسازهای روستایی و کوهستان، موجب خسارات جدی در اقتصاد و طبیعت خواهندشد.
