زنان در فیلم های داریوش مهرجویی نقش ویژه ای دارند. او علاوه بر در نظر گرفتن نقشی ویژه برای زنان در بیشتر فیلم هایش، رباعی با نام هایی از زنان ساخت که حتی در این سال ها از اعتبار و اهمیت آن ها کاسته نشده است. به مناسبت درگذشت این کارگردان محبوب، مهم ترین شخصیت های زن اثر داریوش مهرجویی را مرور می کنیم.
بانو / بیتا فرهی
بیتا فرهی در فیلم بانو نقش مریم بانو را بازی کرد.
داریوش مهرجویی در فیلم بانو واقعیتی تلخ را فاش کرده است. زنی مهربان و دلسوز که به دیگران کمک می کند به تدریج متوجه می شود که دیگر حتی مالکیت خود را هم ندارد. مریم بانو محور اصلی فیلم است و به عنوان نماد خوبی معرفی شده است. در ابتدای فیلم با خیانت همسرش روبرو می شود و از همسایه های بی خانمان در ویلای خود استقبال می کند که حضورشان باعث می شود احساس تنهایی نکند. از جایی به بعد متوجه می شود که از لطف او سوء استفاده کرده اند و خانه اش را غارت می کنند. بیتا فرهی توانسته در اجرای خود احساسات یک زن تنها را از اعماق دل شکستگی تا اوج امید و شادی به نمایش بگذارد. بخش عمده ای از جذابیت نقش به شخصیت پردازی دقیق مهرجویی برمی گردد، اما فرهی آنقدر باورپذیر آن را بازی کرده است که احساس می کنیم ما نیز از این ظلم آسیب دیده ایم.
آقای هالو / فخری خوروش
یکی از بهترین بازی های فخری خوروش در فیلم «آقای هالو» بود.
آقای هالو داستان مردی روستایی با بازی علی نصیریان در مستر هالو است و بدون استثنا ماندگارترین اثر نصیریان است. آقای هالو برای ازدواج با یکی از دختران تهرانی به تهران می رود. وقتی آقای هالو وارد تهران می شود با مشکلات زیادی روبرو می شود تا اینکه روزی در یک مغازه لباس فروشی با دختری زیبا به نام رویی با هنرمندی به نام فخری خوروش آشنا می شود، بی آنکه بداند آن دختر فاحشه است و در یک روسپی خانه کار میکند و معشوقه مرد قلدری با هنرمندی عنایت الله بخشی است . آقای هالو با مرد قلدر درگیر شده و از او کتک میخورد و سرانجام با دلی شکسته و پر از اندوه تهران را به سمت دهات خویش ترک میکند. بازی فخری خوروش در این فیلم در کنار علی نصیریان و عنایت بخشی کاملاً منطبق با فضای متفاوت فیلم است و او خود از این فیلم به‌عنوان یکی از بهترین آثار کارنامه‌اش یاد می‌کرد.
پری/نیکی کریمی
یکی از پیچیده‌ترین شخصیت‌های زن فیلم‌های مهرجویی «پری» است که نیکی کریمی به خوبی بازی کرد.
داستان در مورد سیر تحول یک زن از ایمان ظاهری و افراطی و سردرگمی در دین به واقعیت است. زنی که از نظر اعتقادی خود را در مسیر همسرش نمی بیند، با کمک یک دفترچه و مواجهه با پرسش های فراوان، به جایی می رسد که تعریف جدیدی از مبحث ایمان و هستی پیدا می کند. مهرجویی این فیلم را بر اساس «فرنی و زویی» دیوید جی سلینجر نوشته که از قضا با واکنش های منفی نویسنده مواجه شد. پس از اینکه نام نیکی کریمی به دلیل بازی در فیلم های «عروس» و «سارا» در فهرست نامزدهای سیمرغ بلورین قرار گرفت، بار دیگر برای بازی در فیلم «پری» نامزد دریافت سیمرغ شد. اما این بار بخت با او یار نبود و سیمرغ بلورین جشنواره بیست و دوم به دست او نیفتاد.
لیلا/لیلا حاتمی
لیلا حاتمی فعالیت خود را در عرصه بازیگری با فیلم «لیلا» آغاز کرد.
«لیلا» شروعی عاشقانه دارد. زن و مرد جوانی که زندگی عاشقانه ای دارند و هیچ مشکلی در پیش ندارند. دخالت های مادرشوهر و موضوع ناباروری لیلا ماجرا را به سمت دیگری می کشاند و لیلا به دلیل عشق زیادی که به همسرش دارد تصمیم می گیرد او را از حق پدر شدن محروم نکند. لیلا در حالی که از درون به سوی نابودی می رود، عاشقانه همسرش را همراهی می کند تا با زن دیگری ارتباط برقرار کند و مدام سعی می کند طوری رفتار کند که انگار با این موضوع مشکلی ندارد اما درست در شب عروسی که خانه برای عروس خالی است. و داماد او چنین می کند، وقتی عروس و داماد وارد خانه می شوند، قدرتش را از دست می دهد و به هم می ریزد و دیگر نمی تواند همسرش را ببیند یا با او زندگی کند. چهره لیلا از ابتدا تا انتهای فیلم رنگ می بازد و کم کم رگه های شادی از بین می رود.
مهمان مامان / گلاب آدینه
یکی از بهترین بازی های گلاب آدینا در فیلم «مامان مامان» بود.
«مهمان مامان» درباره مادری بیمار از طبقه فقیر جامعه است که به دلیل شکستگی پای خواهرزاده اش به بیمارستان می رود. گلاب آدینا در فیلم «مهمان مامان» نقش مادری بیمار و فقیر و در عین حال شرافتمند و مسئول را در شرایط بحرانی بازی می کند و حداکثر نقطه استیصال یک زن هم کلاس خود را به نمایش می گذارد. او لباس عفیف می پوشد و مانند زنان ساده این قشر احساسات خود را ابراز می کند تا کاملاً باور کنیم که او متعلق به همان خیابان و محله است. گلاب آدینه قبل از «مهمان مامان » در فیلم «زیر پوست شهر» نقش یک مادر طبقه پایین را بازی کرده بود و یکی از دلایلی که داریوش مهرجویی آدینه را انتخاب کرد، توانایی او در ایفای این نقش بود. او نامزد «مهمان مامان» شد و سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن را دریافت کرد.
دایره مینا / فروزان
فروزان در این فیلم نشان داد که به راحتی می تواند در شخصیت های مختلف ظاهر شود.
این فیلم پنجمین فیلم داریوش مهرجویی، دومین فیلم رنگی و دومین کار مشترک او با غلامحسین است. جوانی به نام علی که با خانواده اش در حومه تهران زندگی می کند، پدر بیمارش را برای مداوا به بیمارستان بزرگی می برد. او نمی تواند پدرش را در بیمارستان بستری کند و چند روزی را در پیاده رو کنار نرده های بیمارستان می گذرانند تا اینکه با فردی به نام سامری روبرو می شوند. پدر از او کمک می خواهد، یک سامری به پدر و پسر می گوید که اگر می خواهند به راحتی پول زیادی به دست آورند، صبح همان روز ساعت شش صبح زود در چهارراه منتظر او باشند. حضور فروزان چه از نظر منتقدین که انتظار نداشتند بازیگری از سینمای تجاری و موسوم به فیلم فارسی در فیلم روشن‌فکرانه‌ای از مهرجویی بازی کند و چه از نظرعموم مردم جالب و خبرساز بود.
سنتوری/ گلشیفته فراهانی
«سنتوری» دومین تجربه مشترک گلشیفته فراهانی با داریوش مهرجویی است.
گلشیفته فراهانی اولین بار در نوجوانی مقابل دوربین داریوش مهرجویی قرار گرفت و در فیلم «درخت گلابی» نقش میمکی را بازی کرد. در فیلم قرن اما حضور او کاملا جدی بود. هانیه یکی از هواداران علی سنتوری معرفی شد که به صورت عاشقانه به او علاقه مند بود. دختری شاد و هیجان زده که کم کم در مسیر زندگی با علی به زنی تنها و غمگین تبدیل می شود. او به تنهایی خانه را حمل می کرد و سعی می کرد علی را از مواد مخدر دور کند، اما در نهایت وقتی دید علی را جلوی چشمانش نابود می کنند، چاره ای جز رها کردن او نداشت. تغییر تدریجی هانیه از دختری بشاش به زنی بالغ و خسته از نکات مهم این نقش بود.