این داروها را برای سرماخوردگی، آنفولانزا و کرونا مصرف نکنید

ارائه اطلاعات نادرست به بیماران و یا تکیه بر اطلاعات دریافتی از منابع اشتباه منجر به افزایش مصرف آنتی بیوتیک در کشور ما شده است. شبکه های مجازی و صفحات غیرموثق نیز با انتشار اطلاعات نادرست در خصوص درمان عفونت های ویروسی، مصرف خودسرانه این داروها را در کشور افزایش می دهد.

به گزارش همشهری آنلاین، هشدارهای پزشکان درباره مصرف خودسرانه داروها به ویژه آنتی بیوتیک ها مدام تکرار می شود، اما به نظر می رسد این موضوع تفاوت چندانی در تغییر عادات مصرف ایرانی ها نداشته است. زیرا آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد که ایران رتبه دوم مصرف آنتی بیوتیک را در جهان دارد.

شاید بارها این جمله را شنیده باشید که مصرف خودسرانه و بی رویه آنتی بیوتیک ها باعث مقاومت میکروبی و از بین رفتن باکتری های مفید در بدن می شود، اما نکته جدید و عجیب این است که این فرآیند می تواند باعث ایجاد آلرژی یا آلرژی های خطرناک نیز در شما شود. حساسیت های دارویی شبیه به سندرم DRESS که اخیراً با بیماری ترنا علیدوستی بازیگر سینما تبدیل به واژه ای آشنا شده است. دکتر متخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی مرتضی فلاح پور به نکات جالبی در این زمینه توجه کرد.

بیماری های ویروسی نیازی به آنتی بیوتیک ندارند

آنتی بیوتیک ها در برابر طیف گسترده ای از عفونت ها موثر هستند، اما هر کدام مختص درمان بیماری خاصی هستند و فقط در برابر عفونت های ناشی از باکتری های بیماری زا، قارچ ها و انگل ها استفاده می شوند. بنابراین در برابر بیماری های ویروسی تاثیری ندارد. متخصصان همچنین تاکید می کنند که برای بیماری های ویروسی مانند سرماخوردگی، آنفولانزا و کرونا نباید آنتی بیوتیک داده شود. با این حال، اکثر بیماران در طول درمان این بیماری ها حداقل یک آنتی بیوتیک دریافت می کنند.

آمارها نشان می دهد سالانه 60 میلیون آنتی بیوتیک در ایران مصرف می شود و پرمصرف ترین آنتی بیوتیک ها در کشور عبارتند از آزیترومایسین، سفیکسیم، مترونیدازول، آموکسی سیلین، کوآموکسی کلاو، سیپروفلوکساسین، سفازولین و لووفلوکساسین.

داروهایی که مصرف بیش از حد و غیر ضروری آنها به باکتری ها فرصت می دهد تا مکانیسم های دفاعی خود را در برابر داروها فعال کنند. با این حال، 6 عارضه جدی برای مصرف کنندگان ایجاد می کند. از بین رفتن باکتری های مفید در بدن، افزایش خطر عفونت، تضعیف سیستم ایمنی بدن، طولانی شدن مدت بیماری و افزایش خطر ابتلای فرد به عفونت های بیشتر. و همچنین یک عارضه جدی تر؛ آلرژی یا حساسیت دارویی.

علل آلرژی

فلاح پور در مورد پیدایش آلرژی یا حساسیت دارویی می گوید: آلرژی یا حساسیت دارویی واکنش اشتباه سیستم ایمنی بدن به دارو، غذا یا ماده خارجی مشابه است (یعنی جنسیت و پروتئین آن با ساختار بدن انسان متفاوت است. ). حتی گرده اگرچه این ماده ساختار متفاوتی نسبت به پروتئین های بدن دارد، اما به طور بالقوه خطرناک نیست. در این صورت اگر بدن اشتباه کند و این ماده را خطرناک تشخیص دهد و واکنش نشان دهد، عواقب بالینی این واکنش آلرژی نامیده می شود.

وی تاکید می کند که البته به طور طبیعی همه افراد با مصرف این غذاها یا مواد موجود در هوا دچار آلرژی نمی شوند، اما سیستم ایمنی بدن باعث بروز این علائم می شود و برخی افراد به ویژه افرادی که دارای ژنتیک خاصی هستند، چنین علائمی را تجربه می کنند.

این متخصص آسم و آلرژی درباره احتمال بروز این عوارض و علائم می گوید: عوارض با آلرژی دارویی متفاوت است، یعنی اگر فردی آلرژی داشته باشد به واکنش سیستم ایمنی بدن مربوط می شود. در مورد عوارض دارویی، هر فردی صرف نظر از اینکه فاکتورهای واکنش خاصی داشته باشد یا نه، در صورت مصرف بیش از حد، علائم را نشان می دهد و این ربطی به سیستم ایمنی ندارد. این مشکل همچنین ممکن است ناشی از مصرف خودسرانه دارو باشد یا ممکن است منجر به عواقب ناشی از استفاده نادرست شود.

شایع ترین علت آلرژی دارویی

فلاح پور با بیان اینکه سندرم DRESS نوعی حساسیت دارویی تاخیری است، می گوید: هر دارویی می تواند باعث بروز این سندرم شود، اما بیشترین داروی مورد استفاده آنتی بیوتیک ها و ضد تشنج ها هستند. کسی یکی اگر این داروها را مصرف کرده باشید، پس از مدتی سیستم ایمنی به دارو واکنش نادرستی نشان می دهد و از آنجایی که این خطا در بسیاری از اندام ها رخ می دهد، علائم مختلفی ایجاد می کند. سالانه 60 میلیون آنتی بیوتیک در ایران مصرف می شود و پرمصرف ترین آنتی بیوتیک ها در کشور عبارتند از آزیترومایسین، سفیکسیم، مترونیدازول، آموکسی سیلین، کوآموکسی کلاو، سیپروفلوکساسین، سفازولین و لووفلوکساسین.

وی با بیان اینکه فرضیه های مختلفی در مورد پیدایش این سندرم وجود دارد، می گوید: فرضیه اول این است که افراد دارای ژنتیک خاصی هستند. فرضیه دوم این است که برخی از عفونت‌های ویروسی خاص یا فعال شدن مجدد برخی ویروس‌ها در بدن مانند HCV6 ممکن است باعث ایجاد این سندرم در برخی افراد خاص مصرف‌کننده دارو شود. اما نکته مهم این است که بروز سندرم DRESS بسیار نادر است و جزو یافته های بالینی رایج نیست. اما به دلیل شیوع کم و چهره های زیاد این بیماری، علائم بالینی آن بسیار متنوع بوده و با تاخیر طولانی شروع می شود. یعنی اگر در روزهای اول مصرف دارو واکنشی وجود داشته باشد، بحث سندرم DRESS مطرح نیست و دلیل آن این است که علائم این سندرم دو تا سه هفته پس از مصرف دارو ظاهر می شود. این تاخیر باعث می شود که پزشکان فریب بخورند و واکنش دارویی را در وهله اول در نظر نگیرند. بنابراین نمی توان شیوع واقعی این سندرم را تعیین کرد.

نقش منفی آنتی بیوتیک ها

فلاح پور خطر این سندرم را برای بیماران اینگونه بیان می کند: سندرم DRESS اگرچه شایع نیست، اما به دلیل اینکه سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار می دهد، بیماری خطرناکی محسوب می شود، بنابراین اگر به موقع تشخیص داده نشود، می تواند خطرناک شود.

او علائم و علل این بیماری را اینگونه توضیح می دهد: آنتی بیوتیک ها و داروهای ضد تشنج رایج ترین داروهایی هستند که باعث ایجاد سندرم DRESS می شوند. داروهای ضد تشنج خودسرانه استفاده نمی شود و مردم با تجویز پزشک از آن استفاده می کنند، اما مشکل اینجاست که مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک در کشور ما زیاد است. با این حال یکی از عوامل ایجاد سندرم DRESS می توان به برخی عفونت های ویروسی با میزان عفونت بالا اشاره کرد، اما نکته مهم این است که افراد برای هر عفونت ویروسی نیازی به مصرف آنتی بیوتیک ندارند. ارائه اطلاعات نادرست به بیماران و یا تکیه بر اطلاعات دریافتی از منابع اشتباه منجر به افزایش مصرف آنتی بیوتیک در کشور ما شده است. شبکه های مجازی و صفحات غیرموثق نیز با انتشار اطلاعات نادرست در خصوص درمان عفونت های ویروسی، مصرف خودسرانه این داروها را در کشور افزایش می دهد.

علائم حساسیت دارویی

فلاح پور درباره اینکه چگونه این مصرف خودسرانه می تواند شرایط بیماری را تشدید کند، توضیح می دهد: مصرف خودسرانه داروها همیشه ممنوع است و احتمال بروز عوارض را افزایش می دهد. در مورد این بیماری، مصرف خودسرانه داروها یک عامل خطر است و این در حالی است که خوددرمانی در اکثر خانواده های ایرانی وجود دارد. اگرچه نه در هر فردی، اما در افراد مستعد به این بیماری، مصرف دارو چه خودسرانه و چه با تجویز پزشک معمولاً دو یا سه هفته پس از مصرف دارو آغاز می شود. به این ترتیب فرد کم کم دچار تب می شود که خیلی شدید نیست. تورم و ادم نیز در صورت ایجاد می شود و یک سری زگیل های پوستی به تدریج روی بدن ظاهر می شوند که این زگیل ها ممکن است با خارش شدید یا خفیف همراه باشد. مصرف دارو، چه به صورت خودسرانه و چه با تجویز پزشک، معمولاً بعد از دو یا سه هفته از مصرف دارو شروع می شود، البته نه در همه افراد، اما در افراد مستعد ابتلا به سندرم DRESS.

البته به گفته این پزشک معمولا زگیل های پوستی به تاول یا زخم تبدیل نمی شوند مگر اینکه فرد به دلیل خارش شدید زخمی شود، اما به تدریج این لکه های قرمز شروع به ادغام، ضخیم شدن و قرمز تیره شدن می کنند. پس از مدتی علائم سیستمیک دیگری ظاهر می شود که در این صورت کبد به سرعت تحت تاثیر قرار می گیرد و آنزیم های کبدی شروع به افزایش می کنند. تغییراتی در خون فرد ایجاد می شود و تعداد سلول هایی به نام ائوزینوفیل در خون افزایش می یابد.

این فوق تخصص آسم و آلرژی خاطرنشان می کند: شایع ترین علائم بالینی تب، درگیری پوست، اختلالات سلول های خونی و اختلالات کبدی است. سایر عوارض شامل ذات الریه در ریه یا نفریت در کلیه است، اما خطرناک ترین عارضه درگیری قلب یا کاردیت است. این ممکن است علت اصلی مرگ باشد. اولین اصل در درمان، تشخیص زودهنگام بیماری است. شک بالینی پزشک باید بسیار قوی باشد زیرا علائم این بیماری مشابه بسیاری از بیماری های دیگر از جمله بیماری های ویروسی و عفونی و حتی بدخیمی است.

اهمیت تشخیص به موقع

فلاح پور درباره قابلیت‌های درمانی تشخیص این حساسیت دارویی در کشور می‌گوید: پزشکان ما اطلاعات خوبی در این زمینه دارند و بخش آلرژی دارویی در بیمارستان رسول اکرم (ص) ایجاد شده است تا امکان تشخیص دقیق و دقیق را فراهم کند. پس از تشخیص، داروی متهم قطع می شود زیرا این روند تا زمانی که داروی ایجاد کننده آلرژی شناسایی و قطع شود ادامه می یابد. در عین حال، تمام داروهایی که ساختار مشابه داروی متهم دارند، قطع و مادام العمر بیمار ممنوع می شود، زیرا در صورت تکرار می تواند در مراحل بعدی واکنش شدیدتری ایجاد کند.

به گفته این پزشک، اگر در ابتدای بیماری سیستم ایمنی تحت تاثیر قرار گیرد، روند درمان زمان بر است و بنابراین بیماران مبتلا به این سندرم نیاز به پیگیری طولانی دارند. در واقع منابع علمی بیان می کنند که بیمار باید تا 4 سال تحت پیگیری و آزمایش باشد.

نکته آخر

کارشناسان تاکید می کنند که مردم باید برای جلوگیری از افزایش و مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک ها احساس مسئولیت کنند. انتظارات و اصرار بیماران برای تجویز این داروها نیز باید کاهش یابد. در این زمینه به مردم نیز باید آموزش داده شود که «هر بیماری به دارو، به ویژه آنتی بیوتیک نیاز ندارد».