ماجراهای یک وزیر اقتصاد
بدهی خارجی ایران خوب است یا بد؟
این اظهارات عجیب وزیر چند سوال مهم را مطرح می کند. سوال اول این است که آیا دولت نامطلوب است که کاهش آنها را یک دستاورد مهم اقتصادی برای خود بداند؟ کشورهای مختلف تجربیات متفاوتی با بدهی خارجی دارند. برخی از کشورها مانند آمریکا و ژاپن از وام های خارجی برای توسعه اقتصاد خود بهره مند شده اند. برخی دیگر مانند برزیل و آرژانتین در بازپرداخت وام خود با مشکل مواجه شده اند و این مشکل اعتراضات گسترده ای را در این کشورها به دنبال داشته است. به عبارت دیگر، کشورهای توسعه یافته سهم بیشتری از تسهیلات جهانی دارند و خودشان از آن برای تحریک رشد اقتصادی استفاده می کنند، از سوی دیگر، اقتصادهای بحران زده معمولاً به سمت تسهیلات جهانی حرکت نمی کنند یا شامل آن نمی شوند، بلکه نگاهی است. گزارش‌های سال گذشته نشان می‌دهد که کشورهای قدرتمند اقتصادی همواره در صدر فهرست بدهکاران خارجی قرار دارند.
سوال دوم این است که چرا بدهی خارجی ایران کاهش یافته است؟ نتیجه یک کلمه است؛ تحریم ها. تحریم های اقتصادی در سال های اخیر تشدید شده و دایره ارتباط ایران با سایر کشورها به طور فزاینده ای محدود شده است. به عبارت دیگر می توان گفت کاهش بدهی خارجی ایران یک امر یا تصمیم داوطلبانه این یا آن دولت نبوده است. بلکه شرایط به گونه ای پیش رفت که کشورهای خارجی دیگر فرصت زیادی برای سرمایه گذاری در ایران و اعطای خط اعتباری به کشور نداشتند.
از سوی دیگر، قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF باعث شده که ایران نتواند از تسهیلات خارجی بهره مند شود و در شرایطی که ایران نتوانسته است تسهیلات خارجی جدید دریافت کند البته بدهی خارجی ایران نیز کاهش یافته است. بنابراین، کاهش بدهی خارجی به وضوح دغدغه ایران نبود. قرار بود در سال 2018 و همزمان با شیوع ویروس کرونا، صندوق بین‌المللی پول 50 میلیارد دلار تسهیلات به کشورهای مختلف اختصاص دهد، اما رئیس کل بانک مرکزی در نامه‌ای نوشت که قرار است 5 میلیارد دلار تسهیلات دریافت کند. از آن صندوق ناموفق بود.
ایران به امکانات خارجی نیاز ندارد؟
آیا ایران به امکانات خارجی نیاز ندارد؟ حتما لازمه اقتصاد ایران در یک دهه گذشته رشد اقتصادی صفر درصدی را تجربه کرده است. این نشان دهنده رشد صفر درصد است، در حالی که موتور اقتصادی ایران برای چرخش به هشت درصد رشد نیاز دارد و لازمه دستیابی به این رشد، جذب سرمایه داخلی و خارجی است. از سال 1997 و همزمان با خروج دونالد ترامپ از برجام، دایره تحریم ها علیه ایران تنگ شده و فرصت های جذب سرمایه گذاری خارجی در ایران کمتر از همیشه شده است. در این سال ها نه تنها سرمایه گذاری خارجی در ایران متوقف شد، بلکه حتی چین و روسیه، دو شریک استراتژیک ایران، به طور موقت خرید نفت از ایران را متوقف کردند و ورود دلارهای نفتی به ایران موقتا غیرممکن شد. شرایط سیاسی و اجتماعی داخل کشور نه تنها در حفظ سرمایه داخلی موفق بوده، بلکه آمارها نشان می دهد سالانه 10 میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج می شود. در این شرایط اقتصاد ایران در یک دور باطل گیر کرده و تنها راه برون رفت از بن بست کنونی جذب سرمایه های جدید است و احتمالا اخذ وام های خارجی می تواند راه حل خوبی در این شرایط باشد. به خصوص که کارشناسان اقتصادی تصور می کنند کشورهایی که اقتصاد پویا دارند بدهی خارجی می گیرند و در نتیجه رشد اقتصادی خود را بهبود می بخشند. حالا معلوم نیست در چنین شرایطی چرا باید وزیر امور اقتصادی به کاهش بدهی خارجی افتخار کند.
۲۳۳۰۲