آیا هپاتیت مسری است؟ / آمار مرگ و میر هپاتیت ویروسی در ایران

از بین انواع هپاتیت ویروسی، فقط انواع A و B واکسینه می شوند و واکسن هپاتیت A در ایران موجود نیست و جزو برنامه ملی واکسیناسیون نیست. هیچ واکسنی برای سایر هپاتیت های ویروسی وجود ندارد و راه پیشگیری از آن رعایت پروتکل های بهداشتی است.

هپاتیت یک بیماری کبدی است که اگر دیر تشخیص داده شود می تواند کشنده باشد. اگرچه این بیماری علائم واضحی ندارد و ممکن است فرد سال ها درگیر آن بوده باشد، اما آن را نمی شناسد و خاموش شدن چراغ بیماری می تواند منجر به مرگ فرد شود.

به گزارش همشهری، بر اساس آمارهای موجود 96 درصد مرگ و میر ناشی از انواع هپاتیت مربوط به هپاتیت B است که البته واکسنی برای این نوع هپاتیت در دنیا و ایران وجود دارد. حدود 257 میلیون نفر در سراسر جهان به هپاتیت B مبتلا هستند و تقریباً 1.5 میلیون نفر در ایران به هپاتیت B مبتلا هستند.

مبارزه با این ویروس به قدری مهم است که وزارت بهداشت آغاز اجرای طرح مبارزه با بیماری هپاتیت B را از مهر ماه 1403 اعلام کرده است. موضوعی که چندین سال پیش مورد توجه دولت قرار گرفت و منجر به افزایش نسبی آگاهی مردم نسبت به این بیماری شد. با این حال، هنوز باید برای افزایش آگاهی و فرهنگ کار انجام شود.

چرا برخی افراد به هپاتیت مبتلا می شوند؟

انواع مختلفی از هپاتیت وجود دارد. هپاتیت E، D، C، B و A که هپاتیت ویروسی محسوب می شوند و مسری هستند، هپاتیت الکلی که به دلیل مصرف زیاد الکل ایجاد می شود، هپاتیت ناشی از مصرف نادرست دارو و هپاتیت خود ایمنی که در اثر حمله سیستم ایمنی ایجاد می شود. سلول ها حمله می کنند کبد ظاهر می شود.

برخی از انواع هپاتیت می توانند باعث آسیب بافت کبد، اختلال در عملکرد کبد و در برخی موارد سرطان کبد و در نهایت مرگ شوند. هپاتیت نوعی التهاب کبد است که باعث درد و تورم در بافت کبد می شود و اغلب به دلیل عفونت ویروسی ایجاد می شود.

میزان ابتلا به بیماری هپاتیت در مقایسه با جمعیت کشور زیاد نیست و کمتر از 2 درصد جمعیت کشور به هپاتیت B مبتلا هستند که بیشترین میزان ابتلا را در خانواده هپاتیت دارد. اما چرا آمار هپاتیت B بیشتر از سایر انواع هپاتیت است و چرا برخی افراد به آن مبتلا می شوند؟

دکتر. امیرعلی سهراب پور متخصص بیماری های گوارش و کبد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید: هپاتیت نوعی التهاب کبدی است که باعث درد و تورم در بافت کبد می شود و در بیشتر موارد خود ناشی از عفونت ویروسی است. اما عوامل دیگری مانند عوارض برخی داروها، مصرف نادرست دارو، قرار گرفتن در معرض برخی سموم، مصرف زیاد الکل و بیماری های خودایمنی نیز باعث آن می شود.

آیا هپاتیت مسری است؟

این فوق تخصص بیماری های گوارشی و کبدی درباره نحوه انتقال ویروس هپاتیت توضیح می دهد: فقط هپاتیت ویروسی از فردی به فرد دیگر قابل انتقال است و روش انتقال برای هر کدام متفاوت است. به عنوان مثال موارد انتقال شامل رابطه جنسی محافظت نشده با فرد مبتلا، تماس مستقیم با خون یا سایر مایعات بدن فرد مبتلا، استفاده از سوزن معمولی برای تزریق دارو، انتقال از مادر باردار به جنین و غیره است. اما اگر مثلاً فردی به دلیل مصرف دارو دچار هپاتیت دارویی شود، بیماری او دیگر مسری نیست.

این استاد دانشگاه می‌گوید: مشکل هپاتیت ویروسی از جمله هپاتیت B این است که در زمان ابتلا علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند و فرد سال‌ها پس از ورود ویروس به بدن و بارها بعد از آن بدون علامت می‌ماند. به گفته برخی اولین علائم بالینی سال ها پیش ظاهر می شود. آنها زمانی رخ می دهند که فرد از عوارض طولانی مدت یک بیماری مانند سیروز کبدی یا نارسایی کبدی رنج می برد. فقط هپاتیت ویروسی می تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود و نحوه انتقال برای هر یک از آنها متفاوت است.

به گفته رئیس سابق شبکه هپاتیت ایران، فرد بیمار در این مدت می تواند ویروس را به بدن دیگران منتقل کند و آنها را دچار بیماری و عوارض ناشی از آن کند. او حتی نمی داند که بیمار است.

شیوع هپاتیت B در سراسر جهان حدود 3.5 درصد است که حدود 257 میلیون نفر است و در ایران حدود 1.5 میلیون نفر مبتلا به هپاتیت B داریم. میزان مرگ و میر ایرانیان از هپاتیت ویروسی بین 5000 تا 10000 نفر در سال است. علت اصلی مرگ و میر در این بیماران نارسایی مزمن کبد، نارسایی کبد (سیروز) و سرطان کبد است.

به گفته دکتر سهراب پور، مرگ و میر ناشی از هپاتیت بیشتر از ایدز است.

شناسایی تنها 8 درصد از مبتلایان در ایران

اگر بیمار مبتلا به هپاتیت B تحت درمان قرار نگیرد، به تدریج بافت سالم کبد خود را از دست می دهد و دچار نارسایی مزمن کبدی می شود که به آن سیروز کبدی می گوییم. بیماران مبتلا به سیروز کبدی عمر کوتاهی دارند و در معرض عوارض مختلفی از جمله خونریزی شدید گوارشی، تورم اندام ها و شکم، زردی، کاهش وزن زیاد، سرطان کبد و مرگ زودرس هستند. این چیزی است که دکتر. سهراب پور و سپس توضیح می دهد که چقدر طول می کشد تا علائم هپاتیت ظاهر شود: از زمانی که ویروس وارد بدن می شود، بدون اقدامات تشخیصی و درمانی، معمولا بین 20 تا 40 سال طول می کشد تا بمیرد. به سراغ فرد مبتلا بیایید.

به گفته دکتر سهراب پور، تنها حدود 8 درصد بیماران هپاتیت B در کشور شناسایی شده اند و سالانه 887 هزار نفر بر اثر هپاتیت B جان خود را از دست می دهند که این رقم کمتر از 400 هزار نفر بر اثر هپاتیت C است. از زمانی که ویروس هپاتیت وارد بدن می شود، اگر اقدامات تشخیصی و درمانی انجام نشود، معمولاً 20 تا 40 سال طول می کشد تا فرد مبتلا بمیرد.

چه کسانی باید علیه هپاتیت B واکسینه شوند؟

اما چه کسانی باید واکسن هپاتیت B را دریافت کنند؟ به گفته کارشناسان، نوزادانی که در بدو تولد به طور کامل واکسینه نشده اند، بزرگسالانی که با بیمار هپاتیت B زندگی می کنند (به ویژه همسر یا شریک جنسی)، پرسنل پزشکی، بیماران دیالیزی، بیماران هموفیلی، بیماران تالاسمی و بیمارانی که تزریق مکرر خون دریافت می کنند. نیاز به فرآورده های خونی، معتادان به مواد مخدر و هر کس دیگری که ممکن است در محل کار یا خانه با ویروس هپاتیت B در تماس باشد، اولین کسانی هستند که واکسن هپاتیت B را دریافت می کنند.

دکتر. سهراب پور می گوید: افرادی که این واکسن را به طور کامل تزریق کرده اند، رفتارهای پرخطر دارند یا در معرض خطر بالای ابتلا به هپاتیت B هستند، توصیه می شود هر 5 تا 10 سال یک بار سطح آنتی بادی خون خود را در برابر ویروس هپاتیت B بررسی کنند. سطح آنتی بادی پایین بود. یک چرخه کامل دیگر (شامل 3 دوز) تزریق واکسن را تکرار کنید. سایر بزرگسالان نیازی به واکسینه شدن ندارند.

کدام هپاتیت کشنده تر است؟

از بین انواع هپاتیت ویروسی، واکسن فقط برای انواع A و B وجود دارد، البته واکسن هپاتیت A در کشور ما موجود نیست و جزو برنامه ملی واکسیناسیون نیست. هیچ واکسنی برای سایر بیماری های هپاتیت ویروسی (مانند هپاتیت C) وجود ندارد و راه پیشگیری از آنها رعایت پروتکل های بهداشتی مناسب است.

این چیزی است که دکتر. ایرج خسرونیا، فوق تخصص گوارش و کبد می افزاید: آنچه مهم است این است که هپاتیت C کشنده ترین نوع هپاتیت ویروسی است اما هنوز واکسنی برای آن وجود ندارد. با این حال، هم واکسن و هم درمان بهتری برای هپاتیت B وجود دارد. هپاتیت C کشنده ترین شکل هپاتیت ویروسی است، اما هنوز هیچ واکسنی وجود ندارد

دکتر. خسرونیا می گوید: در ایران سال هاست که به نوزادان واکسن هپاتیت B در بدو تولد تزریق می شود. با این حال، تزریق برای همه بزرگسالان توصیه نمی شود. دلیل این امر این است که سیستم ایمنی افرادی که پس از 30 سالگی در معرض ویروس هپاتیت B قرار می گیرند، در بیش از 80 درصد موارد برای مبارزه با این ویروس آموزش دیده است. حتی اگر واکسینه نشده باشند. به همین دلیل این واکسن اولویت اصلی نظام سلامت کشور نبود و در برنامه ملی قرار نگرفت.