آیا شرکت در انتخابات برای نظام مشروع است؟ / احمد زیدآبادی

احمد زیدآبادی، روزنامه‌نگار و تحلیلگر سیاسی در متنی دقیق و واضح که در کانال تلگرامی خود منتشر کرد، به ارتباط مشروعیت و انتخابات پرداخت و نوشت: 203 نهاد سیاسی و جغرافیایی بر روی زمین وجود دارد که به نام کشورها نامیده می شوند و هر کدام توسط دولت های مختلف اداره می شوند. اگر کسی از ما بپرسد که کدام یک از این 203 دولت مشروع و کدام دولت نامشروع هستند، چه پاسخی خواهیم داد؟

فردی که به مبانی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل مسلط است معمولاً پاسخ روشن و واضحی به سؤال فوق ندارد، زیرا می‌داند مشروعیت نظام‌های سیاسی موضوعی بسیار پیچیده است و به تعاریفی بستگی دارد که اغلب مبهم و دور از ذهن هستند. واکشی است و نمی توان در مورد مشروعیت یا عدم مشروعیت حکومت های حاکم گفت، به جهانیان اظهار نظر کرد.

به طور کلی، همه می دانیم که مشروعیت یک نظام سیاسی در گرو رضایت اکثریت مردم از عملکرد حکومت آن است. این عبارت مانند کلیدی است که از هوای رقیق ساخته شده است که در هر قفلی قرار می گیرد یکی باز هم نمیشه چون مهمتر اینه که رضایت صفر یا 100 نیست و درجات مختلفی داره.

پس از آن، کاملاً مشخص نیست که چگونه می توان رضایت مردم یک کشور را از حکومتشان تعیین کرد. در این راستا، انتخابات آزاد و عادلانه را مسلماً می توان بهترین راه برای سنجش میزان رضایت مردم یک کشور از حکومتشان دانست، اما متأسفانه هر دو مؤلفه آزاد و عادلانه امری نسبی است و برخی از دولت ها نیز هیچ کاری انجام نداده اند. مربوط به سازوکار انتخابات میان دوره ای.

اگر کشوری انتخابات برگزار نکند، آیا حکومت آن لزوماً نامشروع است؟ اگر چنین حکومت هایی را نامشروع بدانیم، باید دولت کشورهایی مانند عربستان و امارات را نامشروع بدانیم. اما آیا واقعاً حکومت آنها نامشروع است؟

هیچ کشوری چنین تصمیمی نمی گیرد. با برگزاری هیچ انتخاباتی در عربستان سعودی و امارات متحده عربی، این سوال مطرح می شود که آیا اکثریت مردم از دولت خود ناراضی هستند؟ چنین حکمی نمی تواند صادر شود، اما واضح است که وقتی صحبت از اظهارات سیاسی علیه جرم به میان می آید، البته تعیین میزان رضایت و نارضایتی بسیار دشوار است.

آیا در کشوری که انتخابات با فرمان برگزار می شود، حکومت نامشروع است؟ اگر پاسخ ما به این سوال مثبت است، پس همه کشورهای آسیای مرکزی، روسیه، چین و ده ها کشور دیگر در جهان باید نامشروع باشند. اما هیچ کشوری در جهان به طور مشروع حاکمیت این کشورها را به چالش نمی کشد.

اگر حکومتی به مردمش ظلم کند، مشروعیت ندارد؟

در بسیاری از کشورهای آفریقایی و آسیایی، دولت ها دائماً مشغول سرکوب افراد ناراضی یا ناراضی هستند، با این حال سایر کشورها هنوز آنها را به عنوان اعضای سازمان ملل می شناسند.

اگر سرکوب آنقدر ظالمانه و شدید باشد که جنایت علیه بشریت یا جنایت جنگی و نسل کشی تلقی شود، مشروعیت حکومت در دادگاه بین المللی دادگستری و شورای امنیت سازمان ملل زیر سوال خواهد رفت. اما به دلیل تنوع نظام های سیاسی در جهان، استانداردهای یکسان و بی طرفانه ای در این زمینه وجود ندارد.

به عنوان مثال، برخی کشورها معتقدند که دولت اسرائیل مرتکب نسل کشی یا جنایات جنگی علیه مردم فلسطین اشغالی شده است. با این حال، حامیان قدرتمند آن در شورای امنیت سازمان ملل تاریخ را به گونه‌ای متفاوت تفسیر می‌کنند و عملاً هرگونه مجازات یا به چالش کشیدن مشروعیت آن را مسدود می‌کنند.

اگر بخواهم این بحث را ادامه دهم، ممکن است کار بدتر شود! در دنیا محافلی وجود دارند که حتی برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه در کشورهای غربی را به معنای واقعی آزاد و عادلانه نمی دانند و حکومت های دموکراتیک را نیز نامشروع می دانند.

به عنوان مثال، در دموکراسی های غربی، احزاب فاشیست، نژادپرست و یهودی ستیز از شرکت در انتخابات منع شده اند. البته حامیان این گروه ها انتخابات را آزاد و عادلانه نمی دانند.

از سوی دیگر، برخی معتقدند که در کشورهای بورژوایی رسانه ها سلیقه و جهت افکار مردم را تعیین می کنند و از آنجایی که این رسانه ها در اختیار و کنترل طیف سیاسی، صاحب قدرت مالی هستند، بنابراین کل به اصطلاح آزادی انتخاب چیزی جز فریب نیست.

پس اگر فرض کنیم که حکومت یک کشور کاملاً نامشروع است، چه اتفاقی می افتد؟ ما می دانیم که دولت جمهوری خلق کره نامشروع است [کره شمالی] اجماع نسبی در سطح جهانی وجود دارد، اما در حالی که روسیه و چین در مجامع بین المللی از آن دفاع می کنند، هیچ تهدیدی ثبات داخلی آن را تهدید نمی کند!

برخی ساده لوحانه بر این باورند که وقتی مشروعیت حکومتی زیر سؤال می رود، اولاً هدف مشروع حمله نظامی خارجی می شود و ثانیاً مردم برای سرنگونی آن دست به کار می شوند. هر دو فرضیه افسانه هستند.

ما دولت های ضد اکثریت زیادی در جهان داریم که نه توسط نیروهای خارجی مورد حمله قرار می گیرند و نه مردم آنها جرات شورش علیه آنها را دارند.

این دو افسانه بسیاری از ما ایرانی ها را به اشتباه انداخته و باعث شده با کلمات بازی کنیم و درگیری های انتزاعی داشته باشیم.

واقعیت این است که مشروعیت یک دولت در درجه اول به کارآمدی آن بستگی دارد. یعنی مردم زمانی حکومتی را تحمل می کنند که بتواند نیازهای حیاتی و اساسی آنها را در همه یا بیشتر زمینه ها برآورده کند. روزی که کارایی مختل شود، ثبات و بقای وجود نخواهد داشت، مگر اینکه سناریوی سومالی در یک کشور تکرار شود!

به نظر من در این انتخابات باید خود را از مشروعیت بخشیدن و مشروعیت زدایی از دولت رها کنیم. یک مدیر باید با تمام محدودیت هایش برای ریاست جمهوری انتخاب شود.

اگر دولت ناکارآمد باشد مشارکت 100 درصدی مردم مشروعیت نمی بخشد اما اگر دولت کارآمد باشد حضور 20 درصدی آن را مشروعیت نمی بخشد. این بحث بیهوده و زمان بر و عقیم باید یک بار برای همیشه بایگانی شود!