آیا دولت سایه است یا خانه ای تاریک؟

عصر ایران; جمشید گیل – دیروز سعید جلیلی به انتقاداتی که علیه آن وارد شددولت سایهاو پاسخ داد و گفت ما با قدرت به کار خود ادامه می دهیم سایه دولت، سایه بر سر دولت پزشکیان آن نیز خواهد بود

در سخنان آقای جلیلی نکات انتقادی وجود دارد که به اختصار به آنها می پردازیم. مثلا گفتی:

جالب است که این روزها کسانی که مدعی آزادی و روشنفکری یا کثرت گرایی هستند، با صدای بلند سعی می کنند به این «دولت سایه ای» که ما برپا کرده ایم اعتراض کنند… بارها تاکید کرده ایم که دولت در سایه یک… مغازه است. این نیست، بلکه یک گفتمان است.

از آقای جلیلی باید پرسید که آیا به نظر شما آزادی و کثرت گرایی مطلوب است یا ایراد؟ آیا این بدان معناست که شما تنها زمانی نیاز به آزادی و کثرت گرایی را به یاد می آورید که فعالیت های دولت در سایه مطرح می شود؟

اگر این موارد ذاتاً مطلوب است، چرا تکثیر و آزادی فعالیت مؤسسات و تشکل های غیردولتی را مبنای انقلاب مخملی می دانید؟ آزادی و کثرت گرایی خوب است، اما چه زمانی شامل شما می شود؟ اگر دیگران بخواهند از آزادی و کثرت گرایی بهره ببرند، نتیجه آن انقلاب مخملی می شود نه چیز دیگر؟!

نکته دوم اینکه سعید جلیلی در مورد محکومیتی که عده ای به دولت سایه ایرادات و مشکلاتی را مطرح کرده اند می گوید. به نظر می رسد هیچ انتقادی از دولت در سایه او وجود ندارد. از منظر جلیلی، انتقادی به این پدیده نوظهور در فضای سیاسی ایران وجود ندارد. اما اگر دیگران با او مخالف باشند و انتقاد خود را از دولت در سایه بیان کنند، آیا این بدان معناست که دیگران مخالف آزادی و کثرت گرایی هستند؟

اما نکته جالب‌تر در سخنان آقای جلیلی این است که «دولت سایه مغازه نیست، بلکه گفتمان است». مثلاً این کلمه شبیه به دهه 1370 است ماشاالله خورشید واعظان گفت حلقه کیان یک گفتمان است.

حلقه کیان نامی بود برای روشنفکران مذهبی که در مجله کیان فعالیت می کردند. دور هم نشستند، به بحث و تبادل نظر پرداختند و در مجله کیان مطالب تاثیرگذاری نوشتند. یعنی دایره کیان عینیت داشت. نامی بود برای گردهمایی روشنفکران دینی.

دولت سایه باید نامی باشد که یک پدیده عینی را توصیف کند. یعنی توصیف یک سازمان خاص یا حداقل مجموعه ای از افراد همسو با سیاست است.

صرف نظر از دکان بودن یا نبودن این دولت، قطعا «دولت سایه» یک گفتمان نیست، بلکه یک پدیده عینی است. یه جورایی مثل یه مهمونی بنابراین مشخص نیست که چرا سعید جلیلی از واژه گفتمان برای توصیف ماهیت دولت در سایه استفاده می کند.

دلیلش احتمالا این است که می خواهد شیک و مدرن صحبت کند. اما گفتمان تقریباً مجموعه ای از گفتمان هاست که حول پارادایم یا اصول خاصی می چرخد ​​و فضای فکری خاصی را ایجاد می کند.

جلیلی می‌توانست بگوید دولت در سایه مفهومی است که ما در آن تجسم یافته‌ایم، چرا که سازمان‌ها و افرادی را داریم که آماده به دست گرفتن قدرت اجرایی در انتخابات آینده هستند.

اما سوال مهم این است که اعضای این دولت در سایه چه کسانی هستند؟ اگر دولت سایه چیزی شبیه حزب است، جامعه باید بداند که اعضای این شبه حزب چه کسانی هستند. اکنون مردم ایران اعضای «شورای رهبری دولت چهاردهم» را خوب یا بد می شناسند، اما هیچ کدام از اعضای دولت در سایه آقای جلیلی را نمی شناسند.

دلیل و نیاز این پنهان کاری چیست؟ آیا دولت سایه است یا خانه ای تاریک؟ اگر خانه جن زده تاریک نیست، اسامی اعضای دولت در سایه را اعلام کنید تا در انتخابات بعدی جامعه بداند حدود پانزده سال است که چه کسانی برای به دست گرفتن دولت سبد می چینند. این حق مردم است که بدانند. چرا مردم نباید بدانند که اعضای دولت در سایه چه کسانی هستند؟

همچنین این قسمت از سخنان آقای جلیلی قابل توجه است:

در طول هشت سال دولت یازدهم و دوازدهم بارها برنامه ریزی کردیم و هر وقت مشکل یا انحرافی در مسیر دیدیم به این نکته اشاره کردیم که این مسیر اشتباه است و به دولت هم داده ایم. سال‌ها با روی کار آمدن دولت سیزدهم و تا زمان حیات شهید رئیسی کمترین چالش را در زمینه اجرای اهداف و برنامه‌های خود در جهت رفع مشکلات مردم و حمایت از دولت برای انجام بهتر کارها داشتیم. چیزها و ارائه خدمات شایسته به مردمی که بودیم.

حسن روحانی سعید جلیلی در سال 2012 برای جلوگیری از کاندیداتوری افرادی با گرایش های سیاسی برای ریاست جمهوری نامزد ریاست جمهوری شد. بنابراین مشخص نیست که چرا دولت در سایه در دوره روحانی بارها برای دولت روحانی برنامه ریزی کرده است.

مثلاً وقتی ترامپ می آید و می گوید من در چهار سال گذشته بارها برای بایدن برنامه ریزی کرده ام، مثل یک طنز سیاسی است! اگر بایدن نقشه های ترامپ را اجرا می کرد، چرا رقیب ترامپ در انتخابات 2020 بود؟!

سعید جلیلی همچنین می گوید که دولت سایه در طول هشت سالی که دولت زیر نظر روحانی بود بارها در حوزه های مختلف به دولت روحانی کمک کرد. خوب بود که آقای جلیلی توضیح دادند که مثلا دولت سایه دقیقا چه کار کرد و چه کمکی به دولت روحانی کرد.

اگر نظر روحانی و شیک و شیک اگر بپرسیم، احتمالاً پاسخ آنها چیزی جز این نخواهد بود که دولت سایه تا آنجا که می تواند در چرخ دولت اعتدال گذاشته است. اما اگر آقای جلیلی ادعا می کند که می تواند گره از کار دولت روحانی بگشاید، بهتر است به صراحت توضیح دهد که این گره گشایی کجا بوده است.

در نهایت آقای جلیلی در دوران ریاست جمهوری خود به دولت سایه کمک کرد تا مشکلات مردم را حل کند. ابراهیم رئیسی خاطرنشان کرد: با توجه به اعتقاد سعید جلیلی به گشت رهبری و طرح نور، باید از ایشان پرسید که آیا سخت گیری در حوزه پوشاک نیز از جمله کمک ها و رهنمودهای دولت در سایه به دولت رئیس جمهور بوده است؟

به عبارت دیگر آیا دولت سایه در بحران ملی ناشی از مرگ مشکوک خانم مهسا امینی نقشی داشته است؟ با توجه به نظرات مشاوران سعید جلیلی در مورد حجاب، از جمله نظرات افراطی امیرحسین ثابتی و مریم اشرفی گودرزی، این سوال واقعا جای طرح دارد.

آیا مسائلی که همه معترضان در نیمه دوم سال 1401 بر سر آنها دستگیر شدند، از سوی دولت سایه «مسائل مردمی» تلقی می شود؟ نبود? آیا دولت سایه در «حل مشکلات مردم» در این حوزه فعال بوده یا صرفاً بر لزوم گشت رهبری یا اجرای طرح نور تأکید کرده است؟