گنج ایلامی در تخت جمشید (تصاویر)

به گزارش ایسنا، میراث به جا مانده از عیلامیان برای هخامنشیان قابل توجه است. هخامنشیان خود را وارث فرهنگ خود می دیدند. جبرل نوکنده، باستان شناس و مدیر موزه ملی ایران، می گوید: شاهان هخامنشی خود از نوادگان عیلامی ها (انشان و شوشان) بودند، دوره ای که کمتر شناخته شده و کمتر مورد صحبت قرار گرفته بود. تمدنی است که تقریباً از 2800 سال پیش در تاریخ فرهنگی ایران جایگاهی داشته است.

اطلاعات ما از تاریخ عیلام پراکنده است. زیرا اسناد مکتوب متعلق به ایلام محدود است و اسناد موجود هنوز به طور کامل و دقیق رمزگشایی نشده است.

تمدن عیلام قبل از میلاد از 3500 ق.م تا سال 645 به حیات خود ادامه داد و بر اقوام و تمدن های همجوار پس از خود به ویژه هخامنشیان در دوره کوروش بزرگ و داریوش اول تأثیر زیادی گذاشت.

دو محوطه ایلامی شوش (پایتخت دشت یا دشت) و سایت انشان یا تل ملیان امروزی (پایتخت کوهستانی ایلامی ها) مکان هایی هستند که بیشترین اسناد را از ایلامی ها دارند. به جز شوش و انشان، مهمترین اثر باقی مانده از عیلامیان، زیگورات یا معبد چغازنبیل (در استان خوزستان) است که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است.

در نمایشگاه «عیلام: طلوع تمدن ایران» که اولین نمایشگاه مستقل موزه تخت جمشید است، بسیاری از اشیاء و مصنوعات تمدن عیلام، بخش کوچکی از این میراث عیلامیان به نمایش گذاشته شده است. حدود 40 اثر از تمدن عیلامی که کمتر از تاج و تخت هخامنشی دیده می‌شود به‌طور موقت به نمایش گذاشته شده است. این آثار به امانت از موزه ملی ایران است.

هدف از نمایش این مجموعه بی نظیر نشان دادن گذشته ایلامی هخامنشیان و ارتباط شکوه دوره هخامنشی با فرهنگ غنی پیش از آن است.

جام سیمین بانوی عیلام

از جمله آثار برجسته این نمایشگاه؛ جام سیمین مرودشت جامی است که در آن دو الهه نقش برجسته حکاکی شده است. بدنه این جام نقره ای تصویر یک الهه ایلامی با لباسی مجلل (تزیین شده با بطری های آب یا آتش) و پیشانی بند ایستاده است. در طرف دیگر جام، یک زن با همین لباس، سربند، دستبند و گردنبند سه یقه دیده می شود. روی لبه بالایی جام کتیبه ای به الفبای ایلامی با ترجمه والتر هینتز نوشته شده است:

«خدایا کمکم کن، کمکم کن، من کور جانب تو هستم، شراب‌آور به پروردگار، بخشنده ثواب و برکت، نازل شو، ای الهه مقدس، فیض و رحمت الهی پیوسته بر تو باد. کسی که معبد را می‌سازد، برگزیده نزدیک این جامی که خادم تقدیم می‌کند باید به شما کمک کند که هر روز برای او مقدس باشید.

برخی الهه ایستاده را «نروندی» الهه پیروزی و الهه نشسته را «کوری ناهی تی» الهه ای که نوشیدنی می دهد می دانند.

علاوه بر جنس نقره و شکل کلی جام، نقوش اساطیری- مذهبی روی جام نیز که به نوعی به آیین ها و مراسم دوره ایلامی اشاره دارد، حائز اهمیت است. به همین ترتیب آرایش زنانه با هدبند و طراحی و دوخت لباس، طرح و بافت پارچه لباس، تزیینات هدبند و تاج و مدل مو نیز از نکات مورد توجه است.

جام مرودشت در حین حفاری قنات در شهرستان مردشت استان فارس در 1.5 کیلومتری شمال غربی صفه تخت جمشید (پارسه) کشف شد. نوشته های روی این شیشه توسط والتر هینتز شش ماه پس از کشف آن خوانده شد. قدمت این جام نقره ای به قبل از میلاد مسیح می رسد. قدمت آن به 2100 سال قبل از میلاد در عیلام باستان باز می گردد. این جام در موزه ملی ایران نگهداری می شود.

“حلقه قدرت ارژن”

حلقه قدرت ارژن از جمله آثاری است که کشف آن باستان شناسان را شگفت زده کرد. حلقه طلایی محوطه تاریخی ارژن استان خوزستان کشف شد. در تابستان سال 1361 در حین ساخت سد شهدای مارون در شمال شهر بهبهان یک قبر سنگی پیدا شد و بعدها در حفاری باستان شناسان (فایق توحیدی و علی محمد خلیلیان) تابوت برنزی در داخل آن یافت شد. . این یک اسکلت با خنجر، ته گودال آتش، یک سینی باریک، توخالی، ظروف برنزی و طلایی و یک حلقه طلایی به شکل غیرعادی بود. بر روی این انگشتر کتیبه ای به خط میخی ایلامی وجود دارد. به گفته خوشنویسان نام «کیدین هوتران پسر کورولوش» در این سطرها آمده است. یکی حاکمان عیلام را شناختند.

وزن این انگشتر که هنوز کاربرد آن مشخص نشده 273 گرم و ارتفاع آن تقریباً 17 سانتی متر است. این انگشتر دارای دسته استوانه ای توخالی هلالی شکل با شیارهایی بر روی آن است و دو سر آن به دو صفحه بیضی شکل ختم می شود. داخل این صفحات شبیه به تصویر دو شیر بالدار است که در دو طرف گیاه یا درخت مقدس ایستاده اند و پنجه های خود را روی پنجه های یکدیگر غرش می کنند. در اطراف آنها نقش بافته ای دیده می شود و در زیر پای شیرها سه ردیف نقش به صورت طاق هلالی حک شده است.

این انگشتر طلا که قدمت آن به هزاره دوم قبل از میلاد می رسد و در موزه ملی نگهداری می شود، در حال حاضر به موزه تخت جمشید سپرده شده است.

“سیمین داریوش”

یکی دیگر از اشیایی که از مجموعه عیلام به نمایش گذاشته شده است تخته سیمانی قدمت آن به دوران سلطنت داریوش اول (522-486 قبل از میلاد) برمی گردد.

پس این تبلت چگونه و از کجا پیدا شد؟ در سال 1313 خورشیدی، پس از کاوش‌های تخت جمشید به سرپرستی ارنست هرتسفلد و به کوشش فردریک کرافتر در غیاب او، چهار لوح طلا و نقره از دوران سلطنت داریوش بزرگ در عمق سه متری غار کشف شد. ضلع شمال شرقی و جنوب شرقی تالار بزرگ آپادانا. صنعتگر به دو جعبه سنگی با درب‌هایی به ابعاد 45×45×15 سانتی‌متر برخورد کرد که برای محافظت از دو لوح طلا و دو لوح سیمانی هخامنشی ساخته شده بود.

بر روی این لوح‌ها به ابعاد 33×33 سانتی‌متر و قطر تقریبی 15 میلی‌متر، کتیبه‌های سه‌زبانه‌ای به همین معنا به خط میخی فارسی باستان (10 سطر)، ایلامی (7 سطر) و بابلی (8 سطر) حک شده است. متن . متن کتیبه به شرح زیر است: «شاه شاهان، شاه سرزمین، داریوش، پسر ویشتاسپه، هخامنشی الاصل می گوید: این سرزمین من است. از جایگاه سکاها آن سوی سغدان تا حبشه، از هند تا لودیا که اهورامزدا، بزرگترین (بزرگترین) خدایان به من داد. باشد که اهورامزدا من و این خاندان سلطنتی من را حفظ کند.»

محل اصلی نگهداری لوح سیمین، موزه ملی ایران است که برای نمایش موقت به مدت یک ماه به موزه تخت جمشید امانت داده شد.

“واشر سیلندر 5000 ساله”

مهر و موم استوانه ای قدمت این بنا به ابتدای عیلام (3000 تا 2800 قبل از میلاد) برگرفته از شهر سلطنتی شوش است و یکی دیگر از آثار باشکوه مجموعه ای است که در موزه تخت جمشید به نمایش گذاشته شده است.

مهری از سنگ مرمر خاکستری در حفاری در شوش (آکروپلیس و شهرشاهی) پیدا شد. طی این کاوش ها سه دوره فرهنگی به ترتیب سوم، چهارم و پنجم در این منطقه شناسایی شد. دوره سوم به عنوان آغاز یک دوره فرهنگی جدید در منطقه پذیرفته شد و یافتن الواح ایلامی در حجم نسبتاً زیاد برای اولین بار نشان می دهد که روش های نگارش در ساختار اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روز به روز گسترش می یابد. منطقه . نمایانگر آغاز دوره ایلامی، پیدایش گلدان‌های گل و مهرهای استوانه‌ای با انواع صحنه‌های موضوعی است.

در کاوش های اولیه در این مکان بیش از 1400 لوح گلی با کتیبه های ایلامی و همچنین مهرهای استوانه ای مهم و تزیینات یافت شد. مهر نمایشگاهی در موزه تخت جمشید نیز شامل مهرهای اولیه ایلامی است و نقوش روی آنها یک جفت شیر ​​را نشان می دهد که سرشان به طور متقارن به عقب برگشته است. بین دم پیچ خورده و رو به بالا شیرها، سه پله به همراه یک گیاه (احتمالاً یک درخت خرما) دیده می شود. تنه درخت در بالا به دو شاخه تقسیم می شود و دو ساقه با نوک مخروطی در پایین در دو طرف نمایان است. خز و ماهیچه شیرها به سبک ایلامی با استفاده از خطوط کوچک و خطوط عمیق تر تراشیده شده و به خوبی خودنمایی می کند. بالای پنجه‌های کشیده و برآمده هر شیر در پس‌زمینه بالایی تصویر، طرح کم‌رنگی از حیوان شاخدار (بز کوهی) دیده می‌شود. در بین پاهای جلویی این شیرها منظره ای (کوهی) در چهار ردیف به شکل کوهی تپه مانند دیده می شود که بر فراز آن بزی کوهی با سر به سمت عقب نشسته است. در زیر بدن شیر در سمت چپ گیاه و در سمت راست صلیب (چلیپا) متشکل از چهار مثلث دیده می شود.

“الهه ماهی”

شکل الهه ماهی اثر دیگری از این مجموعه کمیاب از جوبجی رامهرمز در استان خوزستان به دست آمده است. این جسد به همراه تابوت هایی حاوی آثار ارزشمند در حفاری کارکنان شرکت آب و فاضلاب در منطقه ای در 6 کیلومتری شرق رامهرمز استان خوزستان کشف شد.

تحقیقات آرمان شیهگر باستان شناس ایرانی نشان می دهد که جسد الهه ماهی به ظروف آیینی بسته شده است. قدمت این شیء در حدود قرن 17 و 18 قبل از میلاد تخمین زده می شود. پس از کشف، این گنجینه ارزشمند ایلامی به موزه ملی ایران منتقل و در آنجا نگهداری شد.

این مجسمه که شبیه به الهه ماهی است، در اوایل دهه 1950 از یک مجموعه دار (آقای جیکوک) خریداری شده است و در موزه بریتانیا نگهداری می شود. ابتدا گفته می شد که این شی از شوش گرفته شده است، اما در سال 1957 به موزه بریتانیا اعلام شد که این شی از حفاری غیرمجاز در ایران به دست آمده است. یکی به جاکوک بیگ یکی از سران ایلات بختیاری هدیه داده شد.

نمایشگاه “عیلام: طلوع تمدن ایران” مجموعه ای از 40 شی کمتر دیده شده از طلا، سیمان و سفالین از دوره ایلامی، از محوطه های باستانی مهم و مهم شوش (شهر شاهی)، چغازنبیل، چغامیش است. ، تل ملیان، آریسمان، سیلک، جهالیان، مرودشت، ارژن، جوبجی و تخت جمشید اسیر شدند.

قدمت این آثار به دوره عیلام اولیه (2700-3300 قبل از میلاد)، دوره عیلام قدیم (1700-2400 قبل از میلاد)، دوره عیلام میانه (1000-1500 قبل از میلاد) و دوره عیلام جدید (550-740 قبل از میلاد) می رسد. دوره هخامنشی (داریوش اول 522-486 ق.م) آغاز می شود.

نمایشگاه «عیلام: طلوع تمدن ایران» از 17 آبان ماه در موزه تخت جمشید به نمایش گذاشته شده و تا 26 آذرماه برپاست.

آثار دیگر این مجموعه کمیاب

عکس ها: هربرت کریم کریستین